o„xshashligi erituvchilarning va o„simlik moylarining elektrik o„tkazuvchanligi
yoki ularning polyar yoki nopolyarligida akslanadi. Bu xususiyat o„simlik
moylarining dielektrik doimiylik koeffisienti bilan belgilanadi va solishtirish uchun
qulay hisoblanadi. Oddiy sharoitda barcha o„simlik moylarining dielektrik
doimiylik koeffisienti 3,0-3,2 atrofida bo„ladi. Faqat kanakunjut urug„idan olingan
moyning tarkibida retinol kislotasi bo„lganligi uchun,
bu moyning dielektrik
doimiyligi 4,6-4,7 ga teng. Organik erituvchilarga kelsak, ko„pchilik alifatik
uglevodorodlar o„zlarining dielektrik doimiyligi bilan o„simlik moylariga yondosh
keladi va bu qiymat 3-16 atrofida bo„ladi o„zgarishi mumkin.
Boshqaroq qilib aytganda erituvchi va o„simlik
moylarining elektr
o„tkazuvchanligi nihoyatda past bo„lib, ular orasida o„zaro molekulyar tortish
kuchlari Vander-Vals nazariyasi asosida nihoyatda bir-biriga yaqinligidan deb
hisoblanadi. Shuning uchun uzun uglevodorod
radikali eritmalarda, ya‟ni alifatik
to„yingan ular vodorodlar gomolog qatorida yaxshi eriydi. Deyarli barcha
to„yingan uglevodorodlar nopolyar erituvchi turkumiga kiradi.
Polyar erituvchilarga kelsak, masalan, spirtlar, ketonlar va boshqalarning dielektrik
doimiyligi yuqori bo„lganligi uchun o„simlik moylarini yomon eritadi yoki yuqori
temperaturagina lozim bo„lgan erituvchanlikka ega bo„lishi mumkin. Masalan,
ketonlar turkumiga kiruvchi aseton (dielektrik doimiyligi ε=21,5ga teng) faqat,
quruq holatda o„simlik
moylarini eritadi, lekin ozgina namlanishi bilan
erituvchanlik qobiliyati susayib ketadi, chunki suvning dielektrik doimiyligi yuqori
bo„lib, 81 ga teng. Shu sababli moylarning suvda eruvchanligi arzimas bo„lib,
amaliy jihatdan ahamiyatsizdir.
Xlorli uglevodorodlarni oladigan bo„lsak ular ham polyar eritmalarga xos
bo„lib, moylarni
yomon eritish lozim edi, lekin erituvchida galogen elementi
borligi sababli dielektrik doimiyligi katta bo„lishidan qat‟iy nazar o„simlik
moylarini yaxshi eritadi. Bundan kelib chiqadiki, bir-biriga yaqinlashtirilgan
triglitserid va erituvchi molekulalari o„rtasida o„zaro molekulalar
tortish kuchlari
nisbatan tenglashish kerak va shu holdagina turli qovushqoqlikka ega bo„lgan
suyuqliklar bir-birida cheksiz aralashishi yoki erishi mumkin.
Metil, etil va izopropil spirtlar xona haroratida o„simlik moylarini qisman eritadi,
isitilganda moyning erishi ortadi. Kastor moyining erishi boshqa yog„lardan farq
qiladi. Xona xaroratida bu moy benzin va geksanda yomon eriydi, agar qizdirilsa
erish tezlashadi. Xona haroratida kastor moyi toza etanolda
va metanolda yaxshi
eriydi, bu moy tarkibidagi retinol kislotasining spirtdagi OH– guruhi bilan bog„
hosil qilishi bilan tushuniladi.
O„simlik moylari kichik qutblilikka ega. Shuning uchun «qutbsiz»
erituvchilarda (benzin, geksan, dixloretan va boshqa u.v.lar) yaxshi eriydi. Qutbsiz
erituvchilarda moy har qanday nisbatda aralashadi.
Erituvchilarning qutblanganligiga bog„liq holda ularda moylarning va suvning
eruvchanligi 9.1-rasmda illyustratsiya qilingan.
