Sharq allomalari haqida qanday ma’lumotlarni bilasiz?
Sharq allomalari va Ma’mun akademiyasining kimyo
fani rivojidagi
ilmiy ishlari hozirgi davrda ham muhim ahamiyatga ega.
Abu Yusuf ibn Is’hoq al-Kindiy (800–870) – mashhur arab fay-
lasufi,
matematigi, astronomi va tabibi, u Basrada tug‘ilib, Bag‘dod
shahrida vafot etgan. Al-Kindiy birinchi arab aristotelchilaridan bo‘lib,
Sharq aristotelizmi asoschisi hisoblanadi. Aristotel, Yevklid, Ptolomey
kabi qadimgi yunon faylasuflarining asarlariga 40
dan ortiq risola va
sharhlar yozgan. Alkimyoni tanqid qilgan olimlarning eng birinchisi
ham al-Kindiy hisoblanadi. Uning asarlari o‘rta asrlarda G‘arbiy Yev-
ropada tarjima qilingan va shuhrat qozongan. “Har xil turdagi qilichlar
va nomdor temir pichoqlar haqida”, “Farmakopeya haqida”, “Tutatqi
va distillash kimyosi haqida” nomli asarlarida kimyoga oid ma’lumotlar
keltirilgan.
Abdurahmon Xaziniyning 1121-yilda yozilgan “Donishmand-
lik tarozilari haqida” nomli risolasida har xil tarozilarning (hat-
to gidrostatik tarozilar ham tavsiflangan) konstruksion tuzilishi va
o‘lchash usullari batafsil yoritilgan, ikki
elementdan tarkib topgan
har xil metall qotishmalarining tarkibini aniqlash usullari ko‘rsa-
tib o‘tilgan. Bunda olim qotishmani suyuqlashtirish va ajratishdan
tashqari ularning solishtirma og‘irligini aniqlash orqali ham bu nati-
jalarga erishish mumkinligini batafsil izohlaydi.
IX asrning mashhur astronom-olimi, matematigi, mexanigi va
shifokori Sobit ibn Qurrah “Qarastun haqidagi kitob” risolasida qaras-
tun – rimliklar tarozisi haqida ma’lumot bergan.
Hirotlik
