Abu Muso Jobir ibn Hayyon (721–815) Tus
shahrida yasha-
gan, arab alkimyogari, matematika, tabobat,
kimyo bilan ham
shug‘ullangan. Bu alloma Yevropada Geber nomi bilan mash-
hur bo‘lib, Aristotelning to‘rt unsur – stixiyalar haqidagi ta’limotiga
asoslangan holda simob-oltingugurt barcha elementlar asosi de-
gan “nazariya”ni yaratdi.
Abu Ali ibn Sino (980–1037) dorilar tayyorlashda o‘simlik va
hayvonot dunyosi bilan bir qatorda juda ko‘p anorganik moddalar-
dan ham foydalangan. Bunga misol qilib quyidagi metall, mineral
va kimyoviy birikmalarni ko‘rsatish mumkin: oltin, kumush, mis,
qalay, qo‘rg‘oshin, temir, po‘lat, isfidoj (qo‘rg‘oshin bo‘yog‘i), kibrit
(oltingugurt), zarnix (auripigment), buroq (bura va soda), magnit-
siy (marganes ma’dani), to‘tiyo (galmey), za’faron, zanjar, zodi,
natrun, novshadil.
Abu Rayhon Muhammad ibn Ahmad al-Beruniy (973–1048)
O‘rta Osiyoda birinchi globusni yaratdi. Ma’mun akademiyasida
1017-yilgacha o‘z faoliyatini davom ettirdi. Beruniyning muhim asar-
laridan biri “Qimmatbaho toshlarni bilib olishga oid ma’lumotlar ki-
tobi” (“Kitobul-jamoxir fi ma’rifatul-javohir”), ya’ni G‘arbda
mashhur
“Mineralogiya” asaridir. Bu kitob 1048-yili G‘aznada yozilgan bo‘lib,
olim bu kitobda birinchi marta qimmatbaho toshlarning so lishtirma
og‘irligini aniqlagan. Buning uchun etalon (ya’ni “qutb”) sifatida oltin
tanlab olingan.
