namunadan taxminan 100 gr don ajratiladi, u iflos aralash-malardan
tozalanadi va laboratoriya
tegirmonida yanchiladi va 2 gr chaynaladi. Har
bir aniqlashdan oldin va keyin og‟iz
yaxshilab chayiladi. Don ta‟mini
aniqlash boshqa organoleptik ko‟rsatkichlar bo‟yicha
donning soflik
darajasini aniq belgilash imkoni bo‟lmagan hollarda o‟tkaziladi.
Jihoz va materiallar: laboratoriya tegirmoni, issiq suvli choynak, 8x8 shisha
plastinkalar, kimyoviy ajratmalar, nuqsonli donlar kolleksiyasi (o‟zgargan hid, ta‟m va
8 0 rangli).
Donning iflosligini aniqlash Bug‟doy, javdar, arpa, suli va sholini ifloslanishini aniqlashda 50 gr namuna tortib
olinib, 6 mm li g‟alvirda tozala-nadi. Shundan so‟ng g‟alvir to‟plamini ustiga qo‟yiladi va
ifloslikni aniqlashga tushiladi.
1- vazifa. Buning uchun bir qator kattalikdagi g‟alvirlardan foydalaniladi.
Bu quyidagicha amalga oshiriladi. 1 mm g‟alvir va uni ostidan mayda donlarga
mo‟ljallangan (bug‟doy uchun 1,7x20, javdar uchun 1,4x20, arpa uchun 2,2x20 mm)
g‟alvirlar to‟plami ustidan qopqoq bilan yopiladi. G‟alvirlami ustma-ust o‟rnatishda
cho‟zinchoq teshiklari bir-biriga to‟g‟ri kelishi kerak. Elash qo‟lda yoki mexanik usulda
amalga oshiriladi.
Qo‟lda bir tekis elash tavsiya qilinadi. Elash kengligi 10 sm dan oshmasligi kerak.
Elash vaqti har soniyada 2 marta elash tavsiya qili-nadi. Har bir elakni aniqlash taxtasiga
olinib qo‟lda ajratiladi. Begona va donli aralashmasiga ajratiladi. Ajratilgan fraksiyalar
tortilib ulaming miqdori quyidagi formulada aniqlanadi.
=
T , ioo%
r bu yerda: Ti - aralashma fraksiyasi,
T - don og‟irligining o‟rtacha ko‟rsatkichi
Donda metall aralashmalarini aniqlash uchun 1 kg donni tekis joyga to‟kiladi
(qalinligi 0,5 sm bo‟lishi kerak). Metall aralash-malarini magnit yordamida 3 marta
ko‟ndalanggiga yurgizib tozala-nadi. Har yurgizilganda magnit temirdan tozalanadi.
Magnitni har tomonlama bug‟doy sochmasining ichida yurgizish kerak. Shundan so‟ng
metallar 0,001 g
aniqlikda tortilib, uning og‟irligi mg bilan 1 kg donga taqsimianadi.
Zararli aralashmalar hammasi 1% dan oshmasligi kerak.
Oziq-ovqat, em, texnik donlar to‟plamidagi aralashmalaming foiz miqdoriga
ifloslanish deyiladi.
Don ifloslanishiga qarab ikki turga bo‟linadi.
1-
turda
o‟tlar urug‟i qo‟shilib ifloslanadi;
2-
turda
boshqa donlarning urug‟i qo‟shilib ifloslanadi.
9-jadval
