3.4. Liftsiz uylarning tarhiy elementlari
Umumiy foydalaniladigan yo‘laklar. Yo‘lakli tarhiy tuzilmaga ega bo‘lgan
Turar-joy binolari kam xonali xonadonlarda qo‘llaniladi. Bu tuzilmadagi uylar
iqtisodiy tomondan tejamli hisoblanib, zinapoyalar sonini kamayishiga olib keladi.
Yo‘lakning kengligi 1,4 metrdan kam bo‘lmasligi, kirish eshigidan esa eng uzoq
joylashgan xonadonning uzoqlik masofasi zinapoya lift tugunidan 25 metrdan
oshmasligi, bu esa eng uzun yo‘lakli uy - joy blokining uzunligi 50 metrdan
oshmasligiga olib keladi.
Yo‘laklarni yon tarafga joylashgan darchalar orqali tabiiy yorug‘lik bilan
yoritish kerak. Yo‘laklarning uzunligi kichikroq bo‘lsa, ular zinapoya, lift tuguni
orqali yoritilishi mumkin. Albatta yo‘lakni tabiiy shamollatish kerak, eng yaxshi
shamollatishga yon tomonga ochiladigan derazalarni o‘rnatish orqali erishish
mumkin. Umumiy foydalaniladigan yo‘laklarning pollari yengil yuviladigan va
bo‘yoqlari o‘chmaydigan bo‘lishi kerak. Bu talabga keramik plitkalar qoniqarli javob
bera oladilar. Umumiy bo‘lgan yo‘laklarga ham xuddi zinapoyalar tuguniga
qo‘yiladigan talablar qo‘yiladi, ya’ni yer qimirlashiga qarshi talablar, yong‘inga
qarshi talablar, shuning uchun ularni yonmaydigan materiallardan qurish va ular tutun
to‘plamaydigan, yer qimirlashiga chidamli bo‘lib, ular aholini qiyin, ekstremal
holatlarda tez uydan chiqib ketishlariga (evakuatsiyaga) xizmat qilishi kerak.
Galereyalar. Ular ham yo‘laklarga o‘xshab xonadon va zinapoya, lift tugunining
orasida aloqa xizmatini o‘taydi. Ular janubiy tabiiy iqlimiy hududdagi turar-joylarda
qo‘llaniladi.
59
Galereyali tuzilmalarda ham xuddi yo‘lakli tuzilmalarga o‘xshab zinapoya
tugunining soni kamroq bo‘ladi, lekin yo‘lakli tuzilmadan farqi shuki, bu yerda har
bir xonadonning derazalarini har ikki tomonga qarama – qarshi joylashtirish
imkoniyati borligi tufayli yaxshi tabiiy shamollatish (yyelvizakli) imkoniyatiga ega.
Galereyali uylarga ham xuddi yo‘lakli uylarga o‘xshash talablar qo‘yiladi (ya’ni,
ularning kengligi 1,4 metrdan kam bo‘lmasligi, kirish eshigidan eng uzoq joylashgan
xonadonning masofasi 25 metrdan oshib ketmasligi kerak). Galereyalar yer
qimirlashiga chidamli yonmaydigan qurilmalardan va temir beton, balandligi 1,2
metrdan kam bo‘lmagan temir to’siqlar bilan to‘silishi kerak.
Xonadon ichiga joylashtirilgan zinapoyalar. Bunday zinapoyalar ikki qavatli
xonadonlar uchun mo‘ljallangan bo‘lib, ularning kengligi 0.9 metrdan kam
bo‘lmasligi kerak. Og‘ish burchagi esa 1:1,75 dan 1:1,5 zina sathlari esa 28x16
santimetrdan 27x17 santimetrgacha bo‘ladi. Bu xil zinapoyalarda burchakdagi
aylanali zinapoyalar ham ishlatiladi, lekin bular mebel va boshqa jihozlarni olib
chiqishda, bolalar va qariyalarning chiqib tushishida noqulaylik tug‘diradi.
Zinapoyaarni dahliz, yo‘laklarda yoki umumiy xonada joylashtirish mumkin.
Zinapoya umumiy xonaga joylashtirilgan bo‘lsa, u xona ichini estetik boyitishga
yordam beradi, ammo umumiy xonani yurib o‘tadigan xonaga aylantirib ancha
noqulaylik tug‘dirish mumkin. Zinapoyalarni yotoqxona yoki oshxonaga joylashtirish
man etiladi. Xonadon ichidagi zinapoyalarning parametrlari quyidagi formula
bo‘yicha hisoblanadi:
2h+a=60-64sm,
bu yerda, a-qadam oralig‘i o‘lchami; h-zina pog‘onasi balandligining o‘lchami; 60-
64sm-odam o‘rtacha qadamining o‘lchami (3.14-rasm).
Zinapoya marshlari bo‘yicha chiqib turuvchi konstruksiyaning pastki
qismigacha bo‘lgan masofa 2m dan kam bo‘lmasligi kerak.
|
