122
4-bob. AHOLI VA HUDUDLARNI ZAMONAVIY QIRG„IN
QUROLLARIDAN MUHOFAZA QILISHNI TASHKIL ETISH
4.1. Zamonaviy qirg„in qurollari (ZQK)ning tasnifi
Qirg„in qurollari deganda juda katta vayrongarchilik va aholini qirish
uchun
mo‗ljallangan qurollar tushuniladi. Bunday qurollar qatoriga yadroviy, kimyoviy,
biologik, nurli va boshqa qurollar kiradi.
Qirg‗in
qurollari nafaqat insoniyat, balki atrof-muhit, inshootlar,
kiyim-
kechak va moddiy boyliklarni shikastlantiradi. Bunda albatta, zararlanish darajasi,
qirg‗in
qurollarining turiga, xususiyatlariga bog‗liq. Jumladan, yadroviy qurollar
tirik mavjudodlarni ham, jamiki inshootlar, texnikalarni qattiq shikastlantiradi.
Zamonaviy qirg„in qurollari, qurollanish majmuasi, uning tarkibiy qismlari:
- yetkazib berish vositasi (tashuvchi);
- qurol-aslaha;
- boshqaruv vositasi (tizimi);
- ZQQ ning aholi va hududlarga keltiradigan zarariga ko‗ra tasnifi:
- oddiy qirg‗in vositalari (OQV);
- ommaviy qirg‗in qurollari (OKQ);
- yaqin kelajak qurollari (qirg‗in vositalari) (YaKQ).
Yetkazib berish vositasi:
- raketalar;
- aviatsiya;
- artilleriya;
- o‗q otar qurol;
- inson.
Qurol-aslaha:
- oddiy (fugasli, parchalanuvchi, parchalanuvchi-fugasli, yondiruvchi maxsus);
- yadroviy, kimyoviy, biologik;
- o‗limga olib kelmaydigan.
Barcha qurol-aslaha 2 guruhga bo„linadi:
1-guruh. Boshqariladigan (turlari
- aniq
nishonga uruvchi qurol - aniq nishon bo‗yicha,
nishon - uy).
2-guruh. Boshqariladigan.
Ommaviy qirg‘in qurollari:
- yadroviy;
- biologik (bakteriologik);
- kimyoviy.
Oddiy qirg„in vositalari.
1. Portlovchi moddalarning energiyasidan
foydalanishga asoslangan (fugasli; oskolkali;
oskolka-fugasli).
Issiqlik energayasidan foydalanishga asoslangan (yondiruvchi
aralashma
napalm, metallashtarilgan yondiruvchi aralashma - termit, elektron; oq fosfor).
O‗limga olib kelmaydigan (agitatsion, grafitli, kesuvchi,
psixotrop plastik
123
o‗qlar).
Ayrim qurol-aslahalarning xususiyatlari:
Hajmiy portlash (vakuum) qurol-aslahalari: gaz, suyuqlik (etilen
oksidi va
boshqa,); yorilganda - germetik bo‗lmagan fazo (hajm) bo‗ylab gazning bir zumda
tarqalishi va sekinlashib (0,1 soniyagacha) portlashi; ichki fazoda - o‗ta
past bosim
(vakuum), tashqi fazoda - haddan ortiq bosim; quvvati oddiy o‗q-doriga nisbatan 4-6
marta katta.
Sharchali, ninachali, qurol-aslahalar: o‗q-dori
ichida sharchalar yoki
ninachalar (bir necha milligrammdan bir necha grammgacha) joylashgan.
