Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti f. T. Hakimova, N. X. Xoliyeva fuqaro muhofazasi

129 

epizootik vaziyat, ya‘ni hayvonot dunyosida o‗tkir kasalliklarning 
tarqalishi; 

epifitotik vaziyat, ya‘ni o‗simliklarning kasallanishi. 
Biologik (bakteriologik) qurollarni, odamlarga va hayvonlarga ta‘siri o‗ziga 
xos xususiyatlarga ega. Ya‘ni ular tirik organizmga juda kichik dozada tushsa ham 
yuqumli kasalliklar epidemiyasini boshlaydi. Ularning tarqalish tezligi juda yuqori, 
ta‘sir vaqti ham uzoq, ular germetik bo‗lmagan saqlagichlarga oson kiradi, ularning 
mikroini, toksinini anqilash juda qiyin.
Biologik qurollar quyidagi turlarga bo„linadi: 
a) bakteriyalar asosida tarqaladigan kasalliklarga: o‗lat, sibir yarasi (kuydirgi), 
vabo, tularemiya, sapa va boshqalar. 
b) viruslar orqali kasallik tarqalishi: suvchechak, entstifalitning turli 
ko‗rinishlari va boshqalar. 
v) rikketsinlar orqali kasallik tarqalishi: cho‗chqa tifi. 
g) 
zamburug‗lar 
orqali 
kasalliklar 
tarqalishi: 
blastomikoza, 
koksidiondomikoza, gistoplazmoza va hokazo. 
Shikastlovchi omillari: 
- zarb to‗lqini (haddan ortiq katta bosim, yuqori harorat). 
- o‗q parchalari va o‗qlarning shikastlovchi ta‘siri. 
Yondiruvchi qurol-aslahalarning shikastlovchi tasiri: 
- yonish (harorat-800-3000°C); 
- zaharli gazlarning ajralib chiqishi; 
- havoning yuqori harorati; 
- kislorod tanqisligi. 
Yadroviy qurol-aslahalarniig shikastlovchi tasiri: 
1. Zarb to‗lqini.
2. Yorug‗lik nurlanishi. 
3. O‗tuvchi radiatsiya. 
4. Radioaktiv zararlanish. 
5. Elektromagnit impulsi. 
―Elektron‖ qurol-aslahaning xususiyatlari: 
oddiy yadroviy, ammo asosiy shikastlovchi omili - 
o‗tuvchi 
radiatsiya 
- 
netronlar 
(portlash 
energiyasini 70% gacha). Tirik kuch(odam)larni 
yo‗q qilish uchun foydalaniladi, ammo moddiy 
boyliklar saqlab qolinadi. 
Zamonaviy 
qirg„in 
vositalaridan 
muhofazalanshi tadbirlari majmui: 
1. Aholini FVlardan muhofazalanishga 
tayyorlash (zamonaviy qirg‗in vositalarini bilish; 
ulardan muhofazalana olish, birinchi tibbiy 
yordamni ko‗rsata olish). 
2. FVDT rahbarlari tomonidan aholi muhofazasiga doimiy rahbarlikni amalga 
oshirish. 
3. O‗z vaqtida va haqqoniy xabar berish va axborot uzatish. 

130 
4. Evakuatsiya (oldindan o‗tkaziladigan, qisman va to‗la). 
5. Muhofaza vositalari (jamoa va shaxsiy, ro‗yxatdagi va qo‗l ostidagi)dan 
mohirona foydalanish. 
6. Maxsus tadbirlar (ma‘muriy, tibbiy-ma‘muriy, epidemiyaga qarshi 
profilaktik, sanitar-gigiyenik, davolash-evakuatsiya)ni o‗tkazish. 
7. Avariya-qutqaruv va boshqa kechiktirib bo‗lmaydigan ishlarni o‗tkazish. 
Zamonaviy qirg‗in vositalaridan muhofazani tashkil qilishda raqib tomonidan 
biror-bir qurollarning qo‗llanish ehtmolini aniq bilish zarur. Har bir shikastlovchi 
omildan esa maqsadga muvofiq keladagan usul, vositalar va muhofazalanish bo‗yicha 
harakatlarni topish kerak. Muhofaza uchun ham ro‗yxatdagi, ham qo‗l ostidagi 
muhofaza vositalaridan foydalanish lozim. Aholini muhofaza qilishda birinchi tibbiy 
yordamnnng o‗z vaqtida va to‗g‗ri ko‗rsatilishi ayniqsa muhim ahamiyat kasb etadi. 

Download 6,38 Mb.