100
(muomalada harakatlanishi cheklangan obyektlar) fuqarolik huquqi
obyektlari turli qonunlarda ko„rsatilgan tartibda belgilanadi (masalan, ov
miltig„i faqat ruxsat olish va ro„yxatdan o„tish tartibida jismoniy shaxs
egaligiga o„tishi). Yuqoridagilardan shunday xulosa kelib chiqadiki, qonun
ashyolarni muomalada bo„lish xususiyatiga qarab farqlaydi.
Fuqarolik
muomalasidan chiqarilgan ashyolar fuqarolar va yuridik shaxslar egaligida
bo„lishi mumkin emas. Aytilganidek, yer, yer osti boyliklari,
suv va
o„rmonlar davlatga tegishli bo„lganidan ular faqat foydalanishga berilishi
mumkin. Bu ashyolar sotilmaydi, garovga qo„yilmaydi va kreditorlarning
talablarini qondirish uchun ular hisobidan haq undirilmaydi. Fuqarolik
muomalasidan chiqarilgan ashyolarga nisbatan
mulk huquqi har doim
davlatga tegishli bo„ladi.
Ba‟zi ashyolar iqtisodiyot uchun ahamiyati, davlat xavfsizligi nuqtai
nazaridan yoxud boshqa asoslar bo„yicha faqat alohida ruxsat bo„yicha
olinishi, sotilishi mumkin (qurol va o„q-dorilar, portlovchi va radioaktiv
moddalar, qattiq ta‟sir qiladigan zaharlar, muhr, shtamp kabilar).
Valyuta qimmatliklari: chet el valyutasi (banknotlar, qog‟oz pullar,
tanga-chaqalar); chet el valyutasi hisobida yozilgan to‟lov hujjatlari
(cheklar, veksellar, akkreditiv va boshqalar); bankning chet el valyutasiga
sotib olinadigan va shunday valyutaga almashtirish huquqiga ega bo‟lgan
so‟m hisobidagi to‟lov hujjatlari (cheklar va boshqalar); har qanday shakl
va holatdagi qimmatbaho metallar: oltin, kumush,
platina guruhiga
kiruvchi metallar (palladiy, iridiy, radiy, ruteniy va osmiy); xom va
ishlangan shakldagi qimmatbaho tabiiy toshlar (olmos, gavhar, la‟l,
zumrad, saprif, marvarid va boshqalar) O‟zbekiston Respublikasi
qonunlarida belgilangan tartibda va doiralardagina
oldi-sotdi predmeti
bo‟lishi mumkin. Mazkur qimmatbaho metal va toshlardan yasalgan
zargarlik va boshqa maishiy buyumlar hamda shunday buyumlarning siniq
parchalari bundan mustasnodir.
Fuqarolik muomalasidan chiqarilmagan ashyolar doirasi nihoyatda
keng bo„lib, ular erkin sur‟atda mulkdorning o„zidan begonalashtirilishi
mumkin.
