106
S.D.Smirnovning fikriga ko'ra, bunga quyidagilar kiradi: vaqt chegarasi;
yoki tashvish kuchayishi; o'rganish uchun kuchli yoki kuchsiz motivatsiya; tezda
yechim topishga intilish, bu odatda, uni bajarish vaqtini qisqartirish orqali
topshiriqlar sifatini
pasayishiga olib keladi; noto'g'ri hal qilish usulini
qo'zg'atadigan
vazifa
shartlarini
shakllantirish
usuli;
oldingi
muvaffaqiyatsizliklar va boshqalarning sabablari tufayli ularning qobiliyatlariga
ishonch etishmasligi.
Taniqli kreativlik tadqiqotchisi G.Ouch, kreativ fikrlashga to'sqinlik
qiluvchi omillarni "
Aqliy qulflar", ya'ni hayot va kasbiy vaziyatlarni hal
qilishga ijodiy yondoshishga to'sqinlik qiladigan ongning kuchli munosabati deb
ataydi.
Uning fikriga ko'ra, bunga quyidagilar kiradi:
o'z-o'ziga ishonchsizlik; boshqalardan ko'ra yomonroq ko'rinishdan
qo'rqish; barcha hayotiy va ta'limiy vaziyatlarni mantiq nuqtai nazaridan
baholash odati;
har doim amaliy bo'lishga intilish; umumiy qabul qilingan qoidalarga rioya
qilish odati; faqat bitta to'g'ri javobni belgilash;
noaniqlikdan
qochishga moyillik; umuman va boshqalarga xato qilish
mumkin emas degan ong osti fikrlash.
Biz bo`lajak o'qituvchilarni kasbiy tayyorgarligi bosqichida evristik o'qitish
usullaridan keng foydalanish kerak, deb hisoblaydigan tadqiqotchilarning
fikrlarini qo'llab-quvvatlaymiz, bu o'quvchilarda kreativlikni rivojlantirishni faol
ravishda rag'batlantiradi va ularning ijodiy fazilatlarini shakllantiradi.
Fikrimizcha, bo`lajak tarix o'qituvchilarini oliy ta'lim sharoitida kasbiy
tayyorgarlikda qo'llash maqsadga muvofiq bo'lgan usullarning asosiylarini tahlil
qilaylik.
Masalan, “
Aglutinatsiya” usuli, bu o'quvchilarning haqiqiy dunyoda mos
kelmaydigan
narsalarning fazilatlari, xususiyatlari yoki qismlarini, masalan,
issiq qor, hajm bo'shlig`i, shirin tuz, qora yorug'lik va boshqalarni birlashtirish
107
qobiliyatlarini rivojlantirishga mo'ljallangan. Ushbu metodikadan foydalanish
kelajakdagi o'qituvchilarda fantaziya, xayolot, jasur g'oyalar va farazlarni ilgari
surish qobiliyatini rivojlantirishga yordam beradi. Fanni o'qitish
metodikasi
bo'yicha faol ma'ruzalar va amaliy (seminar) mashg'ulotlar paytida ushbu
metodikadan foydalanish maqsadga muvofiq.
Aqliy hujum metodining uning asosiy vazifasi ishtirokchilardan eng ko'p
g'oyalarni to'plashdir. Bu guruhli muammolarni hal qilishning operatsion usuli
bo`lib, uning ishtirokchilariga ijodiy faoliyatni rag'batlantirish uni hal
qilishning iloji boricha ko'proq variantlarini ifoda etish taklif etiladi. Shundan
so'ng, bildirilgan fikrlarning umumiy sonidan amaliyotda foydalanish mumkin
bo'lgan eng muvaffaqiyatli bo'lganlar tanlanadi.
Ushbu metodikadan har bir
talaba muammoni yechish uchun o'z g'oyasini ilgari surish imkoniyatiga ega
bo'lganda, kichik guruhlarda tarix bo'yicha amaliy ishlarda foydalanish
maqsadga muvofiq va foydalidir, algoritmni yaratish va uni dasturiy ta'minotini
amalga oshirish mumkin.
