Toshkentdavlatpedagogikauniversitetihuzuridagiilmiydarajalarberuvchi

15 
Bu esa, o‘z navbatida, barcha tizimlarni informatsion-kognitiv, faoliyatga doir, 
aksiologik komponentlar bilan gorizontal va vertikal munosabatga kirishish darajasini 
hisobga olish asosida uzviy hamda uzliksiz “Ma’rifatli jamiyat konsepsiyasi” 
mazmuni singdirilib, o‘quvchilarni kasb tanlashda innovatsion tafakkur, 
tashabbuskorlik, fidoyilik fazilatlarini rivojlantirishga e’tibor qaratilgan. 
Dissertatsiyaning “Innovatsion yondashuv asosida o‘quvchilarning kasbiy 
qiziqishlarini rivojlantirish texnologiyalari” deb nomlangan ikkinchi bobida 
o‘quvchilar kasbiy qiziqishlarini rivojlantirish yo‘llari, innovatsion yondashuv 
asosida o‘quvchilarning kasbiy qiziqishlarini rivojlantirish modeli ishlab chiqildi. 
Unda o‘quvchilarning kasbiy qiziqishlarini rivojlantirishning asosiy komponentlari 
keltirildi, innovatsion yondashuv asosida muammoli, loyiha va innovatsion 
texnologiyalar yordamida kasbiy qiziqishlarini rivojlantirish texnologiyalari hamda 
o‘quv-metodik ta’minoti izohlangan. 
O‘quvchilar ijodiy fikrlashini rivojlantirish yo‘llaridan biri – darslarda 
texnikaviy konstruksiyalash va modellashtirish muhitini yaratishdan iborat. 
O‘quvchilarning ijodkorlik to‘garaklarida texnikaviy konstruksiyalash faoliyatini 
ma’lum darajada malakali konstruktorlar, texnologlar, malakali ishchilar, 
bichuvchilar va tikuvchilar faoliyati bilan taqqoslash mumkin. Chunki, to‘garaklarda 
o‘quvchilarning turli buyumlarni yaratish bo‘yicha texnikaviy ijodkorligi jarayoni 
quyidagi bosqichlardan tashkil topadi: texnikaviy fikrning tug‘ilishi, mo‘ljallangan 
buyumga texnikaviy talablarning qo‘yilishi, konstruksiyani eskizlar holatida ishlab 
chiqish va uni muhokama qilish, texnologik jarayonni ishlab chiqish, zarur 
materiallar va asboblarni tanlash, buyum detallarini tayyorlash, ularni tikish, 
qismlardan buyum tayyorlash, buyumni kiyib ko‘rish hamda uni moslash. 
Natijada, o‘quvchilarning turli to‘garaklaridagi konstruktorlik-texnologik 
faoliyati shartli ravishda ikki bosqichni o‘z ichiga oldi: a) reproduktiv bosqich, bunda 
bilish faoliyati va ijrochilik xarakterdagi mehnat funksiyalari uning asosi hisoblandi; 
b) produktiv ijodiy bosqich, bunda yuksak ijtimoiy ahamiyatga ega yangi mahsulotlar 
yaratish imkoni yaratilgan. 
O‘quvchilar kasbiy qiziqishlarini rivojlantirish modelida kreativ sifatlar va 
kognitiv bilish hamda refleksiv ko‘nikmalari orasidagi bog‘lanish, tayanch 
kompetensiyalarni shakllantirishga oid yondashuvlar, tamoyillar, o‘quv texnik 
ta’minot hamda ta’lim mazmuni, uni amalga oshirish jarayoni ifodalangan (2-rasm). 
Dissertatsiyada innovatsion yondashuv asosida o‘quvchilarning kasbiy 
qiziqishlarini rivojlantirish modelini joriy etishda o‘quv fanlari integratsiyani 
ta’minlash, kasbiy qiziqishlarni rivojlantirishda klasterli yondashuvni ham amalga 
oshirilishi natijasida o‘quvchilarida maxsus kompetensiyalar (hisoblash-grafik, 
texnologik-loyihalash, 
ijodiy 
konstruktorlik)ni 
shakllantirishga 
qaratilgan 
o‘qitishning “SMART”, “STEAM” texnologiyalari orqali kasbiy qiziqishlarni 
rivojlantirish mexanizmlari taqdim etilgan. 
Innovatsion 
yondashuv 
asosida 
o‘quvchilarning 
kasbiy 
qiziqishlarini 
rivojlantirish doirasida auditoriya va auditoriyadan tashqari ta’lim turlarini 
integratsiyalash jarayoni kelajakdagi kasbiy faoliyatning o‘ziga xos xususiyatlarini 

16 
hisobga olgan holda, bizning tadqiqotimiz nuqtai nazaridan, ushbu yondashuv 
ijtimoiy-ma’naviy 
muhitni 
optimallashtirish, 
ijtimoiy 
faol 
fuqarolik 
va 
umummadaniy kompetensiyalarning tarkibiy qismlarini (motivatsion-qiymat, 
ma’naviy-axloqiy, umuminsoniy) shakllantirishga qaratilgan mashg‘ulotlarda 
o‘quvchilarning turli xil faoliyat turlarini (o‘quv, tarbiyaviy-uslubiy va kasb tanlash) 
tashkil etishdan iborat.
Tadqiqot davrida o‘quvchilar faoliyatini shaxsga yo‘naltirilgan, hamkorlik 
muhitida tashkil etish asosida liderlik, ijodkorlik, yetakchilik va vatanparvarlik 
sifatlari tizimli rivojlantirildi. Natijada o‘quvchilarning muayyan tayanch 
kompetensiyalar (kasbiy, axborot olish, kommunikativ, ijtimoiy) hamda “fan-ta’lim-
amaliyot” ustuvorligiga asoslangan ijodiy, erkin, tanqidiy fikrlash ko‘nikmalari 
shakllantirildi.
O‘quvchilarni ijtimoiylashtirish va kasbiy qiziqishlarini rivojlantirish har 
tomonlama tayyorgarlik hamda qobiliyatni namoyon etishni talab qiladigan bo‘sh 
vaqtni samarali o‘tkazishning “Innovatsion start”, “Kasbiy to‘garak”, “Yoshlar klubi” 
kabi shakllariga katta ahamiyat qaratildi. 
Tadqiqot 
natijalari 
asosida 
o‘quvchilarning 
kasbiy 
qiziqishlarini 
rivojlantirishning samarali texnologiyalari va mexanizmlarini takomillashtirish 
yordamida kasb tanlashga ega bo‘lgan shaxsning shakllanishi nazarda tutildi. 
Axborotlashgan jamiyat sharoitida ta’lim muassasalarida o‘quvchilarning 
kreativ qobiliyatlarini rivojlantirish, ularni texnologik ijodiy mehnatga tayyorlash, 
ilmiy-tadqiqotchilik ko‘nikmalarini shakllantirishga, mehnat faoliyati mobaynida 
yangi bilimlarni o‘zlashtirishga o‘rgatish talab etiladi. Innovatsion yondashuvi ta’lim 
traektoriyalarini individuallashtirish, shaxs xususiyatlarini hisobga olgan holda ta’lim 
oluvchining ijodiy salohiyatini rivojlantirish imkonini berdi.
Dissertatsiyaning “Tajriba-sinov ishlarini tashkil etish va uning natijalari 

Download 1,38 Mb.