§. Burg¹ilash uskunalarida pnevmatik (havoli) mexanizmlarni boshqarish
Neftgaz uskunalarining ko‘pgina mexanizmlarini qo‘shish yoki ajratishni bajarishda pnevmatik mexanizmlarni qo‘llashdan keng va samarali foydalaniladi.
HAVONI YIG¹ISH VA UZATISH
Havoni pnevmatik mexanizmlarga 6—9 kgs/sm2 bosimda yetkazib berishda kompressorlar asosiy element hisoblanadi. Kompressor havoni yig‘uvchi kamerada ma'lum bosim ostida yig‘ib, so‘ng pnevmatik mexanizmlarni ish bajarish uchun uzatadi. Havo yig‘uvchi kamera va uning ishlash prinsipini ko‘rib chiqamiz.
YЗTM uskunalarida kompressorlar harakatni alohida elekt- roprivod yoki asosiy privodtransmissiyadan oladi. Kompressor- larning vertikal, ikki tabaqali havoli sovitgichli markalari ishlati-
106
ladi. Havo filtri so‘ruvchi liniyada o‘rnatiladi, havo birinchi silindr, birinchi tabaqada siqiladi va u kompressor oldiga o‘rnatilgan sovitgichga yig‘iladi. ovitgichdan so‘ng ikkinchi tabaqada 6—9 kgs/sm gacha yig‘ilib so‘rilish liniyasi orqali havo yig‘ish kamerasi- ga yig‘iladi. Havo yig‘ish kamerasi kelgan havoni bir xil bosimda pnevmatik mexanizmlariga uzatadi.
Havo yig‘ish kamerasi 2 ta bir-biri bilan biriktirilgan 1 m3 hajmni tashkil etib, uch liniya havo chiqarish uchun ulanadi. Bi- rinchi liniya kondensator, boshqa liniya bosim regulatoriga ulanadi. 10-liniya zaxirada saqlanib, har xil kutilmagan vaziyatlar uchun saqlanadi. Kondensatni to‘kish uchun kran joylashtiril- gan. Har xil ballon manometr, prujinali saqlagich klapan, o‘zgartirgichlar 8—9 kgs/sm2 va u plombirlangan holda jihoz- lanadi. Kompressorning havo yig‘gichidan toki kameragacha teskari klapan va moy ajratgich joylashtiriladi.
Kondensator pnevmatik sistemadan ortiqcha namni yo‘qotishga mo‘ljallangan. Havo shtutser orqali kondensatorga ichki to‘siqchadan keladi va tezlikni susaytiradi; tezlik va yo‘nalishining o‘zgarishi sababli nam tomchilar (tunka) idish pastiga tushadi va suv doimiy ravishda trubka orqali oqib ketadi. Tozalangan havo chiqarish shtutser orqali asosiy boshqaruvga uzatiladi.
Teskari klapan kompressor doim ishlaganda ortiqcha bosimni yoki kompressorning to‘xtab qolishi oldini oladi va maydon saqlagich havodagi moy zarrachalarini tozalaydi; havo keladigan va yig‘iladigan oraliqda joylashtiriladi. U ikki metall (to‘rdan) tashkil topgan. Unga havodagi moy cho‘kadi va silindrdagi kran orqali kondensat chiqarib yuboriladi.
Klapanlarni ishga qo‘shish qurilmasi — ikkita quvurdan ibo- rat bo‘lib, burg‘ilash ustasi tomonidan klapan ochiladi yoki yopi- ladi. Bosim regulatori sistemada avtomat holda yetarli bosimni ta'minlab turadi. Kompressorda bosim oshib ketsa, elektrik zanjirni ajratadi va bosim keragidan tushib ketsa, yana qo‘shadi. Kompressorga burg‘i uskunasidan transmissiya orqali ulanib uning ishlashini, bosimini sozlash, uzatilayotgan HPM (shinnopnev- matik muftalar) ning to‘liq ishlashi yoki to‘xtatilishi elektropnev- matik ventil orqali boshqariladi.
Klapan turkum havoni tez chiqarib yuborish bilan ishlayot- gan HPM ni, chig‘ir barabani, transmissiyani, rotorni va boshqa jihozlarni tez va keskin to‘xtatadi. Havoni atmosfera bosimiga- cha tenglashtirish maqsadida havo sig‘imining oralig‘i juda qisqa qilib o‘rnatiladi.
107
HAVO KRANLARI
YЗTM turdagi burg‘ilash uskunalari pnevmoboshqarishda havo klapanli kranlar hisoblanadi va u asosiy ko‘rsatkich hisoblanadi. Kranlar ikki turda qo‘llaniladi:
to‘rt klapanli;
ikki klapanli.
To‘rt klapanli kran — ikki bo‘lib HPM, ikki muftani qo‘shadi. To‘rt klapanli kran chig‘irning tez va sekin ishlashini ta'minlaydi.
Ikki klapanli kran — HPM bo‘lib, agregatlarning bir va ikki shkivini, xuddi shuningdek, kompressorlarni ishga tushiradi.
H a v o qurilmalarid a truboprovo d sistemalar i. Kompressor saqlagan havoni kerakli joyga olib borish va uni ish bajarishini ta'minlash uchun maxsus havo shlanglari yoki trubalardan foydalaniladi. Truba bilan shlang bir-biriga bo‘yoq
yoki yelim yordamida xomut bilan mahkam biriktiriladi.
Maxsus kranlarda to‘xtatgich dasta oxirida o‘rnatilib, to‘x- tatgich silindridagi havoni ko‘tarish yoki tushirishni tartibga solib turadi.
SHINNOPNEVMATIK MUFTALAR
Ular vallar va shesterna (tishli g‘ildirak)li joylarning tez yoki sekin harakatini ta'minlaydi, burg‘ilash uskunalarida quyidagi turlari qo‘llaniladi: HPM×300, HPM×500, HPM×700, HPM×1070. Havo va gaz bilan ishlaydigan barcha uskunalar ishga tushi- rilishidan oldin katta bosimda tekshiriladi. Doim ortiqcha holatda ishlay olishi ta'minlanadi. Chunki har xil kutilmagan halokatlar
sodir bo‘lishi mumkin.
Ta'mirlash va uni ishga tushirishda trubalar ishlatiladigan bosimdan kelib chiqib, diametri va uzunligi belgilanadi. Klapan- larning rezinali qismi nazorat qilib turiladi, chunki moy yoki moy mahsulotlari tegib ishlash sifatini buzishi mumkin. Havo sistemasi ulanayotganda bir-biri bilan ulash oraliqlari shlang yordamida davom ettirilsa, shlang bo‘yoq bilan birga xomut yordamida mahkam qilib mustahkamlanadi.
NAZORAT SAVOLLARI
Pnevmatik boshqarish qanday jarayon?
Pnevmatik boshqarish uskunalari asosiymi yoki yordamchimi?
lompressorning ishlash prinsipini so‘zlab bering.
108
ADABIYOTLAR
A. K. Paxumoв. Ỹзбekиcтoн koнuилap иccacи. Tomkeнт,
«Фaн ba тexнoлoFия», 2004.
P. A. Бaspamoв. Бypobыe mamины и mexaнизmы. Moc- kba, «Heдpa», 1989.
A. N. Nnbcкuǔ, A. M. Hmuam. Бypobыe mamины и mexa- низmы. Mockba, «Heдpa», 1989.
Бypobыe oбopyдobaния и инcтpymeнты. Tom bтopoй. KниFa 1,2. Mockba, «Focтexиздaт», 1961.
A. N. Бynamoв. Tamпoнaжныe maтepиaлы. Mockba,
«Heдpa», 1987.
Œ. A. Meuanoв. Бypeниe нeфтяныx и Faзobыx ckbaжин. Mockba, «Heдpa», 1988.
X. Pa6ua. TexнoлoFия бypeния нeфтяныx ckbaжин. Mockba, «Heдpa», 1989.
Ỹзбekиcтoн нeфть ba Faз жypнaли. Tomkeнт, 2004.
A. M. Mypmaзaeв. Paзpaбoтka meтoдob пobыmeния нa- дëжнocти изoляции нeфтяныx и Faзobыx плacтob c bыcokиm дabлeниem и тemпepaтypoй. Homзoдлиk диccepтaцияcи. Tom- keнт, 2004.
[. H. Лamunoв. Fидpabлиka, Fидpomamинaлap, Fидpo- юpитmaлap. Tomkeнт, «Ỹ итybuи», 1992.
B.A. Aвaкoв. Pacuëты бypoboFo oбopyдobaния. Mock- ba, «Heдpa», 1973.
109
MUNDARIJA
Kirish 3
§. Yoqilg‘i, energetika vazifalarini hal qilishda burg‘ilash uskunalarini ta’mirlash, tiklash va ishga tushirish kursining mohiyati 5
Mustaqillik tufayli erishilgan yutuqlar 5
O‘zbekistonda neft va gaz sanoatining rivojlanish tarixi 6
Burg‘ilash uskunalarini ta'mirlash, tiklash va ishga tushirish 7
Kursning mohiyati 10
k-§. Neft va gaz sanoatida burg‘ilash uskunalarining tarkibi
va ularning majmuasi 11
Aylantirib burg‘ilash texnologiyasi 11
Burg‘ilash uskunalariga qo‘yiladigan talablar 14
|
