566
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
-
uning zahiraviy, shuningdek, mehnat potensiali bo‗yicha iqtidorli
imkoniyatlarini o‗rganib chiqish.
Ikkinchi bosqich. Raqobat muhiti va korxonaning tovar bozorlaridagi
mavqeini tahlil qilish va baholash, u quyidagilarni o‗z ichiga oladi:
- tovarning marketing tadqiqotini o‗tkazish;
- korxona marketingi sohasidagi tadqiqotlar.
Uchinchi bosqich. Korxonani rivojlantirishning
taraqqiyot strategiyasi va
uni moliyaviy sog‗lomlashtirish biznes-rejasini ishlab chiqish, u quyidagilarni o‗z
ichiga oladi:
- korxonani rivojlantirish konsepsiyasini ishlab chiqish;
- korxona faoliyati strategiyasini shakllantirish (ishlab chiqarish turlari,
ta‘minot-sotish, ishlab chiqarish-texnologik, narx-navo, moliyaviy,
investitsion,
kadrlar va boshqa siyosatlar);
- tashkiliy-boshqaruv tizimini shakllantirish;
- islohotlar jarayonini rejalashtirish va uni boshqarish.
Bir jumlani alohida qayd etib o‗tish lozimki, ya‘ni yuqorida ko‗rsatilgan
masalalarni turli yo‗nalishlardagi konsalting firmalari yordamida hal etish kutilgan
natijalarni beradi.
Baholash o‗rniga korxonada auditorlik tekshiruvidan foydalanish mutlaqo
noto‗g‗ri qadam hisoblanadi. Shuning uchun auditorlik tekshiruvi baholash
o‗rniga emas, balki baholash bilan birga o‗tkazilishi kerak. Keyingi ishlar
jarayonida korxona uchun mol-mulkni sotishga zarurat tug‗ilishi mumkin. Shu
munosabat bilan ushbu mol-mulkni baholash zarur bo‗ladi. Bundan tashqari,
korxonani rivojlantirishda investitsiya loyihalarini
baholash va biznesni
rejalashtirish bo‗yicha bilimlar talab etilishi mumkin. Shunday qilib, iqtisodiyotni
modernizatsiyalash sharoitida korxonani transformatsiyalash (qayta tarkiblash)
uchun baholash ishlarining aniq bajarilishini ta‘minlash lozim.
Korxonalarni transformatsiyalash jarayonida bir-biriga xom ashyo, resurslar,
tovarlar, ishlar va xizmatlarni o‗tkazish kabi o‗zaro integratsion aloqa kasb etuvchi
567
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
bir nechta xo‗jalik subyektlari hamkorlik munosabatida bo‗ladi, shuningdek,
yakuniy daromad va foydani (qo‗shilgan qiymat) olish bilan bog‗liq o‗ziga xos
munosabatlarga kirishadi. Shuning uchun ham har bir tuman hokimliklari mazkur
tumanning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga hissasini qo‗shayotgan iqtisodiyotning
bazaviy korxonalari uchun o‗zining differensial ―Korxonani transformatsiyalash
Nizomi‖ ning yaratilishi va shu asosida ish faoliyati yuzasidan doimiy monitoring
yuritishi kerak, chunki transformatsiyalash jarayonlari yilning to‗rt
faslida ham
barqarorlikni ta‘minlash garovidir. Bu va shunga o‗xshash masalalar
Respublikamizdagi yuqori boshqaruv organlariga oid tegishli me‘yoriy-huquqiy
hujjatlar orqali hal etilishni ham o‗z navbatida talab qiladi.
Paxta to‗qimachilik canoat korxonalarining turli xo‗jalik
yurituvchi
subyektlar bilan ishlab chiqarish integratsiyasi turli xildagi shakllarda namoyon
bo‗lishi mumkin. Bunda, bizning fikrimizcha, resurslar
yetkazib beruvchi va
mahsulotni sotishga ixtisoslashgan korxonalar bilan xo‗jalik yuritish klasteri
doirasidagi ishlab chiqarish kooperatsiyasini subpudrat asosida, texnologik
uskunalar va butlovchi qismlar yetkazib beruvchi korxonalar bilan - lizing asosida,
mayda ulgurji tovarlar ishlab chiqaruvchi korxonalar va yordamchi ishlab
chiqarishlar bilan esa - franchayzing asosida ta‘minlash maqsadga muvofiq. Yirik
sanoat korxonalari va kichik korxonalar faoliyatining
muayyan xususiyatlari
xo‗jalik yuritish klasteri doirasidagi ishlab chiqarish integratsiyasining boshqa
shakllarini ham keltirib chiqarishi mumkin [3].
Yuqorida ko‗rsatilgan uslubiy yondashuv quyidagi imkoniyatlarni keltirib
chiqaradi:
- yengil sanoat majmui xo‗jalik yurituvchi subyektlarining klaster
doirasidagi o‗zaro hamkorligi va ishlab chiqarish kooperatsiyasi jarayonlarini
faollashtirish;
- ishlab chiqarishni tashkil etishni takomillashtirishda xo‗jalik yurituvchi
subyektlar manfaatlarini inobatga olish;
568
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
- subyektlarning klaster doirasidagi o‗zaro hamkorlik va ishlab chiqarish
integratsiyasi jarayonlarini boshqarish, qo‗llab-quvvatlash va rag‗batlantirishning
aniq maqsadga yo‗naltirilishini ta‘minlash;
-
mazkur
jarayonlarni
rivojlantirish
ishlarini
nazorat
qilish
va
takomillashtirish.
