IKKI QATLAMLI ARQOQLI TRIKOTAJ TO‟QIMALARINING
TEXNOLOGIK KO‟RSATGICHLARI TADQIQI
O‟ralov Lazizbek Soyibnazar o‟g‟li, tayanch doktorant,
Ohunov Rustamjon Nematovich, asistent
Hamdamov Hakimjon Abdusattorovich, asistent
Namangan muhandislik-texnologiya instituti
Tursunqulova Maqsuda Suyanqulovna tayanch doktoranti
Buxoro muhandislik-texnologiya instituti
Xoliqov Qurbonali Madaminovich, prafessor
Namangan muhandislik-texnologiya instituti
Annotatsiya. Ushbu maqolada, ikki qatlamli arqoqli trikotaj to‟qimasining 5 ta variant
solishtirib chiqildi. WELL KNITE rusumli (Taivan) 26 klassli ikki aylana ignadonli to‟quv
mashinasida trikotaj to‟qimalarining eksperimental namunalari ishlab chiqildi. Texnologik
parametrlari o‟rganildi va tahlil qilindi.
Tayanch so„zlar: Texnologik, naqsh, halqa ipi, nisbatan, variantlar, polyester, yengillik,
qator, hajmiy, ko‟rsatgichlar, usul.
142
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
Annotation. In this article, 5 options of two-layer ribbed knit fabric were
compared.Experimental samples of knitted fabrics were developed on WELL KNITE type
(Taiwan) class 26 double circular needle knitting machine.Technological parameters were
studied and analyzed.
Key words: Technological, pattern, ring thread, relatively, options, polyester, lightness,
series, volumetric, indicators, method.
Trikotaj to‗qimalari assortimentini kengaytirish, shuningdek, WELL
KNITE rusumli (Taivan) 26 klassli ikki aylana ignadonli to‘quv mashinasida
mashinaning texnologik imkoniyatlarini kengaytirish maqsadida ikki qatlamli
arqoqli trikotaj to‗qima tuzilishining 5 ta varianti va uni to‗qish usuli ishlab
chiqildi. Ikki qatlamli arqoqli trikotaj to‗qimasining ishlab chiqilgan variantlari bir-
biridan mustaqil qatlamlarini biriktirishda asos to‗qima yordamida amalga
oshirilib, ular bir-biridan naqsh turi, rapporti, shakl saqlash xususiyati va boshqa
bir qator ko‗rsatkichlari bo‗yicha farq qiladi. Ikki qatlamli arqoqli trikotaj
to‗qimasining texnologik ko‗rsatkichlari ekperimental metod bo‗yicha Namangan
muhandislik-texnologiya instituti laboratoriyasida aniqlandi, o‗lchov natijalari 1-
jadvalda keltirilgan. Olib borilgan amaliy tadqiqotlar natijasida trikotajning sifat
ko‗rsatkichlarini tavsiflovchi to‗qima tuzilishi, fizik xususiyati va tashqi ko‗rinishi
aniqlandi.
Trikotaj to‗qimasining tuzilishini tavsiflovchi ko‗rsatkichlar quyidagilardan
iborat: yuza va hajmiy zichlik, eni va uzunligi bo‗yicha zichlik (uzunlik birligiga
nisbatan halqalar soni), halqa ipi uzunligi, halqa qatorlari va halqa ustunchalari
kesishgan burchak, trikotaj to‗qimasi qalinligi [1,2,3,4].
Xom ashyo sifatida chiziqli zichligi 20 teksli yigirilgan paxta ipidan
foydalanilgan.
Asos to‗qima sifatida glad to‘qimasi ishlatilgan, naqsh berish hamda oldingi
va orqa qatlamlarni birlashtirish uchun press to‘qimasidan foydalanilgan. Arqoq ipi
sifatida polyester 300 D ipi ishlatilgan. D-―denier‖ bu matodagi ishlatiladigan bitta
ipning og‘irligi va qalinligini o‘lchash uchun birlik. 300 D= 33 teks.
143
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
1-jadval
Ikki qatlamli arqoqli trikotaj to‘qimasining texnologik ko‘rsatgichlari
Ko‘rsatgichlar
Variantlar
I
II
III
IV
V
Iplarni
turi,
chiziqli
zichliklari
Orqa
qatlam
20 teks
paxta ipi
20 teks
paxta ipi
20 teks
paxta ipi
20 teks
paxta ipi
20 teks
paxta ipi
Old
qatlam
20 teks
paxta ipi
20 teks
paxta ipi
20 teks
paxta ipi
20 teks
paxta ipi
20 teks
paxta ipi
arqoq
33 teks
polyester
33 teks
polyester
33 teks
polyester
33 tesk
polyester
33 teks
polyester
Xalqa
qadami A
(mm)
Orqa
qatlam
0,91
0,96
0,89
0,89
1,1
Old
qatlam
0,94
0,94
0,89
0,81
1,1
Xalqa
qatori
balandligi
B (mm)
Orqa
qatlam
0,76
0,73
0,6
0,60
0,73
Old
qatlam
0,71
0,74
0,58
0,67
0,69
Gorizontal
bo‘yicha
zichlik
(halqalar
soni)
Orqa
qatlam
53
52
56
56
45
Old
qatlam
55
53
56
61
45
Vertikal
bo‘yicha
zichlik
(halqalar
soni)
Orqa
qatlam
65
0,73
86
82
68
Old
qatlam
70
0,74
82
74
72
Halqa ipi
uzunligi L
(mm)
Orqa
Qatlam
4,35
3,46
3,2
3,58
3,7
Old
qatlam
3,81
3,56
2,83
3,13
4
Trikotaj
yuza
zichligi Ms (gr/m
2
)
261
254,9
309
279
210,1
Trikotaj qalinligi T
(mm)
1,74
1,79
2,16
2,12
1,59
144
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
Hajm
zichligi
δ
(mg/sm
3
)
150
142,4
143,05
131,6
132,1
Absolut
hajmiy
yengillik
(mg/sm
3
)
-
7,6
6,95
18,4
17,9
Nisbiy yengillik
,
%
-
5,06
4,6
12,3
11,9
Trikotaj to‗qimasining hajmiy zichligi foydalanilayotgan kalava ipning turi
va qalinligi, zichligi va to‗qima turi va mashina klassiga bog‗liq bo‗lgan holda,
sezilarli darajada keng chegarada o‗zgaradi [5,6,7,8].
Taklif etilayotgan ikki qatlamli arqoqli trikotaj to‗qima qatlamlari tuzilishini
o‗zgartirish va ularni o‗zaro asos ipi yordamida biriktirish hisobiga xom ashyo
sarfi kamaytirilgan.
Ikki qatlamli arqoqli trikotaj to‗qimalarning I variantga nisbatan II
variantlarda naqsh rapportini o‗zgartirish hisobiga halqa qadami o‗zgarib borgan.
Trikotajning zichligi oshishi esa uning yuza zichligi va qalinligini oshishiga
olib keladi.
Shunday qilib, ikki qatlamli arqoqli trikotajning rapportini o‗zgartirish yoki
asos to‘qimada nabroskalarni hamda boshqa to‘qima turlarini qo‘llash hisobiga , turli
tuzilishga ega bo‗lgan ikki qatlamli arqoqli trikotaj to‗qimasini ishlab chiqarish,
hamda trikotaj qatlamlarini birlashtirishda asos ipidan foydalanish hisobiga xom
ashyo sarfini kamaytirishga, sifat ko‗rsatkichlarini yaxshilashga, shakl saqlash
xususiyatini oshirishga va trikotaj to‗qimalari assortimentini kengaytirishga
erishiladi.
|
