39
Surxondaryoning yuqori terassalarda hamda ularga tutashgan tog‘ osti qiyaliklarida
ham uchraydi.
To‘q tusli bo‘z tuproqlar
. To‘q tusli bo‘z tuproqlar tog‘oldilarida, tog‘ yon
bag‘irlarining quyi qismlarida tog‘oldi qiyaliklarida va tog‘lar oralig‘idagi
daryo
vodiylarida tarqalgan. Asosan dengiz sathidan 800-1400m balandlikda, shuningdek,
Turkiston, Oloy tog‘ tizmalari, Nurota va Zarafshon tog‘ tizmalarining nam kamroq
bo‘ladigan yon bag‘irlarida 1600 m gacha balandlikda uchraydi.
To‘q tusli bo‘z tuproqlarda chirindi qatlamining qalinligi 16-20 sm bo‘lib,
chimli gorizontining qalinligi 40-80 sm keladi. Karbonatlarniig asosiy qismi 50 -100
sm chuqurlikda joylashgan.
Tog‘oldi mintaqasida bu xildagi tuproqning ustki qatlamini ko‘pincha suv
yuvib ketib, uning unumdorligini pasaytirib yuboradi.
Keyingi yillarda yangi
irrigatsiya inshootlari qurilishi munosabati bilan to‘q tusli bo‘z tuproqlar maydoni
ancha kengaymoqda. Bo‘z tuproqlar bog‘ va tokzor barpo etish uchun eng yaxshi
yerlardan hisoblanadi. Respublikada bo‘z o‘tloq, o‘tloq bo‘z tuproqlar 783000 ga,
shundan sug‘orib dehqonchilik qilinadigan yerlar-423000 gektarni tashkil etadi.
Jigarrang tusli va tog‘ o‘rmon tuproqlar o‘rtacha balandlikdagi tog‘li yerlarda,
dengiz sathidan 1400-2300 m gacha balandlikda katta maydonlarni egallaydi.
O‘simliklar mo‘tadil ilik iqlim sharoitida rivojlanadi. Yiliga 600-1500 mm gacha,
ayrim joylarda esa 1800 mm gacha yog‘in yog‘adi.
Yozning ikkinchi yarmi va
kuzning birinchi yarmida yog‘ingarchilik deyarli bo‘lmaydi.
Bu xildagi
tuproqlarning ustki qismi
chirindiga nihoyatda boy, ostki-chuqurroq
qatlamda esa
kamroq. Shuningdek uning tarkibida zararli tuzlar (bi, gidrokarbonatlar) joylashgan.
Ustki qatlami fosfor va kaliyga boy. Suvni yaxshi singdiradi.
Jigarrang tusli tuproq strukturali bo‘lganligi uchun suv: eroziyasiga chidamli,
g‘ovakligi, qovushqoqligi, shuningdek suv-havo o‘tkazish xossalari yaxshiligi bilan
ajralib turadi. Jigarrang tusli tuproq tarqalgan mintaqada yog‘inlarning ko‘p tushishi,
sug‘ormasdan meva-chevalar
yetishtirishga imkon beradi
