Şleyfin elektrik müqavimətinin ölçülməsi
Naqilli rabitə xəttləri vasitəsilə elektrik siqnalının ötürülməsi zamanı xəttin naqillərinin müqaviməti hesabına siqnalın gücü itkiyə məruz qalır. Naqillərin müqavimətinin normadan çox olması nəticəsində rabitə sisteminin qəbuledici qurğusunda qəbulun keyfiyyəti aşağı düşür. Rabitə dövrəsini təşkil edən naqillərin müqavimətlərinin cəbri cəmi dövrənin şleyf müqaviməti adlanır:
Rşl = Ra + Rb ( 13.1 )
Şleyf müqavimətinin ommetrlərlə ölçülməsi yüksək dəqiqliyi təmin etmədiyi üçün naqillərin ayrılıqda müqaviməti və dövrənin şleyf müqaviməti sabit cərəyan körpüsü vasitəsilə ölçülür. Dövrənin şleyf müqavimətini və iki naqilli dövrənin hər naqilinin ayrılıqda müqavimətini ölçmək üçün üç şleyf üsulu, torpaqlanmış şleyf üsullarından istifadə edilir. Qəza ölçmələrində Varley və Murrey körpü sxemlərindən istifadə olunur.
Ölçmə sxemi aşağıdakı kimidir ( şəkil 13.3 ):
Şəkil 13.3. Şleyf müqavimətinin ölçülməsi sxemi
Burada R1 və R2 nümunəvi çiyinlər, Rm müqavimətlər mağazasından yığılmış müqayisə çiynidir. Ölçmə vaxtı Rm vasitəsilə körpü tarazlaşdırılır və tarazlıq şərti aşağıdakı kimi yazılır:
R1 Rm = R2 ( Ra + Rb) ( 13.2 )
Hər iki tərəfi R2 – yə ixtisar etdikdə
(R1 / R2 ) Rm = ( Ra + Rb) ( 13.3 ) olur.
R1 / R2 =n qəbul edildikdə nRm = Rşl ( 13.4 ) alınacaqdır.
n – körpünün tarazlıq əmsalıdır.
n = 1 olduqda Rşl = Rm olacaqdır.
Hər bir ATS üçün şleyf müqavimətinə görə aşağıdakı normalar vardır:
ATSK üçün 1000 ÷ 1300 Om
EATS üçün 800 ÷ 1000 Om
Fiziki xəttlərlə işləyən kənd telefon şəbəkəsi üçün 2000 ÷ 2500 Om
Şleyf müqavimətinin vahid uzunluqda qiyməti kabelin markasından və naqilin diametrindən asılıdır. Kabelin markasından asılı olaraq TPP, TPV tipli simmetrik telefon kabelləri üçün kilometrik şleyf müqavimətinin norma qiymətləri cədvəl 1 - də göstərilmişdir:
Cədvəl 1
Naqilin
diametri
mm
|
0,32
|
0,4
|
0,5
|
0,7
|
0,8
|
0,9
|
1,0
|
1,2
|
Rşl
Om /km
|
432±26
|
278±18
|
180±12
|
90±6
|
72,2
|
57,0
|
47,0
|
32,0
|
2,6 / 9,4 mm koaksial kabellərdə 20° C temperaturda daxili naqilin müqavimətinin norma qiyməti 3,8 Om / km, 1,2 / 4,6 mm kabellərdə 15,85 Om / km – dir. Xarici naqilin müqaviməti müvafiq olaraq 2 və 8 Om / km – dir.
İzolyasiyanın elektrik müqavimətinin ölçülməsi
Izolyasiyanın elektrik müqaviməti izolyatordan keçən sızma cərəyanının qarşılaşdığı müqavimətdir. İzolyator kimi kağız, rezin, polivinil, polietilen, strofleks və başqa material ola bilər. İzolyasiya müqavimətinin qiyməti 100 kOmlarla olduqda sabit cərəyan körpü sxemi, daha yüksək olduqda meqommetr ( qiqaommetr ) cihazı vasitəsilə ölçülür. Kabellərin izolyasiya müqavimətini ölçmək üçün onlarca qiqaoma qədər ölçmə apara bilən meqommetrlər tələb olunur.
İzolyasiya müqaviməti:
İki damar arasında Rizab ( şəkil 13.4 a );
Hər bir damarla torpaq arasında Rizat ( şəkil 13.4 b );
Damarla metal örtüklə ( ekran ) birləşmiş digər damarlar arasında Rizatd ( şəkil 13.4 c ) ölçülür.
Şəkil 13.4. İzolyasiya müqavimətinin ölçülməsi
Meqommetrin x1 və x2 sıxaclarına naqilin ucları qoşulur və ölçmə aparılır. Cihazın iş prinsipi şəkil 13.5 – də göstərilmişdir:
Şəkil 13.5. Ardıcıl sxemli meqommetr
Cihaz MΏ həssas ölçü mexanizmindən, E cərəyan mənbəyindən, R dəyişən müqavimətdən, düymədən və Rəlavə əlavə müqavimətdən ibarətdir. Meqommetrin belə sxemi ardıcıl sxem adlanır. Ölçmədən əvvəl düymə basılır və R müqaviməti vasitəsilə cihazın əqrəbi şkalanın kalibrlənmiş qiymətinə qoyulur. Cihazı ölçülən obyektə qoşduqda ( düymə açıqdır ) ölçü mexanizmindən I = U / (Rdax + Rəlavə + Rx ) cərəyanı axır. Burada U şkalanın kalibrlənmiş qiymətinə uyğun gərginlik, Rdax ölçü mexanizminin daxili müqaviməti, Rx ölçülən izolyasiya müqavimətidir. Rdax və Rəlavə dəyişmədiyinə görə cihazın göstərişi Rx müqavimətinə uyğun olacaqdır. İzolyasiya müqavimətinin daha böyük qiymətlərini ölçmək üçün meqommetrin sxeminə sabit cərəyan gücləndiricisi əlavə olunur. Belə meqommetrlər elektron meqommetr adlanır
( şəkil 13.6 ):
Şəkil 13.6. Elektron meqommetrin sxemi
Elektron meqommetrlərdən PKP cihazlarında istifadə olunur. Bu cihazlarda izolyasiya müqavimətinin qiymətini ölçmək üçün 100 - 500 V gərginlik tətbiq olunur, bu zaman parazit EHQ - lərinin ölçmə nəticəsinə təsiri aradan qaldırılır. Izolyasiyanın elektrik müqavimətinin ölçülməsi şəkil 13.4 - də göstərilmişdir. Ölçmə sxemi tərtib olunur ( xəttin əks tərəfində damarların ucları açıq vəziyyətdə olmalıdır ), cihaz kalibrlənir və ölçülən müqavimətin qiymətindən asılı olaraq elə ölçmə həddi seçilir ki, meqommetrin əqrəbi şkalanın işçi hissəsində yerləşsin. Ölçmənin nəticəsi meqommetrdən axan cərəyanın 1 dəqiqə müddətində stabilləşməsindən sonra götürülür.
Kabellər üçün izolyasiya müqavimətinin norma qiymətindən və ölçülən dövrənin uzunluğundan asılı olaraq ölçü vahidi kimi kiloom ( kOm ), meqaom ( MOm ), qiqaom ( QOm ) istifadə olunur. İzolyasiya müqavimətinin norma qiymətləri hər bir kabelin növünə görə təyin olunur.
İzolyasiya müqavimətinin norma qiymətləri cədvəl 2 – də göstərilmişdir:
Cədvəl 2
Kabelin tipi
|
izolyasiya materialı
|
Riz MOm . km
|
Riz MOm .km
|
son qurğu olmadan
|
son qurğu
Ilə
|
kənd rabitəsi kabelləri üçün ( PRVPM )
|
|
100
|
25
|
MKS, TZ
|
kordel
|
10000
|
5000
|
TPP, TPV
|
polistrol
|
5000
|
1000
|
T
|
hava kağız
|
2000
|
2000
|
2,6 / 9,4 mm və 1,2 / 4,6 mm koaksial kabellərdə daxili və xarici naqillər arasında izolyasiya müqaviməti 10000 MOm * km, ekranla xarici naqilin arasında izolyasiya müqaviməti 1 MOm / gücl.mənt. az olmamalıdır.
Hava rabitə xəttləri üçün 1 km uzunluqda olan naqilin izolyasiya müqaviməti hava şəraitindən asılı olmayaraq
2 MOm. km - dan az olmamalıdır. Ölçmə vaxtı alınan qiymət cədvəldəki norma qiyməti ilə tutuşdurulur və rabitə dövrəsi haqqında rəy söylənilir.
İzolyasiya müqaviməti ildə iki dəfə ( mövsümdən asılı olaraq ) ölçülür və xüsusi jurnalda qeyd olunur. Bəzi hallarda naqillər tam qırıldıqda izolyasiya müqavimətini ölçmək üçün köməkçi əlavə naqil götürülür.
|
