• Avtomat telefon stansiyasında aparılan ölçmələr
  • İntellektual ölçmə sistemləri
  • OPTİK RABİTƏ SİSTEMLƏRİNDƏ APARILAN ÖLÇMƏLƏR Optik rabitə sistemlərində sönmənin ölçülməsi
  • Şəkil 16.1. Əks olunan gücün kabelin uzunluğundan asılılıq qrafiki
  • Optik impuls reflektometri
  • INFORMASİYA ÖLÇMƏ SİSTEMLƏRİNİN QURULMASININ ƏSASLARI İnformasiya ölçmə sistemləri
  • Şəkil 17.1. İnformasiya ölçmə sisteminin sadələşmiş struktur sxemi
  • Teleölçmələr
  • Şəkil 17.2. Teleölçmə qurğusunun struktur sxemi
  • Magistral rabitə xəttlərində ölçmələr




    Download 1.11 Mb.
    bet22/22
    Sana18.09.2020
    Hajmi1.11 Mb.
    #11408
    1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   22

    Magistral rabitə xəttlərində ölçmələr

    Magistral rabitə xəttlərinin tikintisi, quraşdırılması və istismarı zamanı müxtəlif ölçmələr həyata keçirilir. Bu ölçmələrin məqsədi



    • rabitə avadanlıqlarının elektrik xarakteristikalarının normalara uyğunluğunu yoxlamaq;

    • çoxkanallı sıxlaşdırma sistemlərini, rabitə xəttlərini, tonal tezlikli və geniş zolaqlı kanalları texniki normalara uyğun tənzimləmək;

    • rabitə avadanlığının və kanalların ilkin qoyulmuş xarakteristikalarının saxlanmasına nəzarət etmək;

    • istismar prosesində avadanlıq və kanalların optimal işini təmin etmək üçün yoxlama – sınaq ölçmələri aparmaq;

    • avadanlıq, kanal və xəttlərin zədələnmə yerini və xarakterini təyin etməkdən ibarətdir.

    Stansiya avadanlığının parametrləri ölçüldükdən sonra kanal və traktların parametrləri: tonal tezlikli kanalda effektiv veriliş tezliyi zolağı ( 300 ÷ 3400 Hs ), kanalın amplitud xarakteristikası, qalıq sönməsi, kənar siqnallardan qorunma, psofometrik maneə gərginliyi, ötürülən siqnalın tezlik spektrinin və fazasının dəyişməsi ölçülür.

    Qalıq sönməsi 8,7 dB ( 1 Np ) ( 800 Hs tezlikdə )

    Giriş müqaviməti – 600 Om

    Asimmetriya sönməsi – 43,4 dB ( 5 Np ) tonal tezlikdə

    Qorunma 60 dB ( 6,9 Np ) 600 km məsafəyə qədər tonal tezlikdə

    Psofometrik maneə gərginliyi günün istənilən saatında – 6,9 dB ( - 0,8 Np ) nisbi səviyyəli nöqtədə 0,55 mV – dan çox olmamalıdır.

    Aralıq və son stansiyalarda ilkin traktın və geniş zolaqlı kanalların aşağıdakı parametrləri: tezlik zolağı, kommutasiya nöqtələrində veriliş səviyyəsi, səviyyələrin tezlik xarakteristikası, giriş müqaviməti, əks olunma əmsalı, küyün səviyyəsi, qalıq sönməsi, qarşılıqlı təsirlərdən qorunma, tezlik və faza təhrifləri ölçülür.

    Avtomat telefon stansiyasında aparılan ölçmələr

    Rabitə kanallarının istismarı zamanı kanal, kabel və stansiya ölçmələri aparılır.

    Kanalın parametrlərinin ölçülməsi sönmənin və güclənmənin ölçülməsindən, kanalın səviyyə diaq­ramının tərtib olunmasından və küyün ölçülməsindən ibarətdir. Bu ölçmələr nəticəsində kanalın və­ziyyəti haqqında məlumat əldə olunur. Ölç­mə nəticəsində alınan qiymətlər norma qiymətləri ilə müqayisə edilir və kanalın işə yararlı olub-olmadığı müəyyən olunur. Kanal istis­mara buraxılmazdan əvvəl onun tezlik xarakteristi­ka­sı çıxarılır və traktdakı xidmət olunmayan gücləndirmə məntəqə­ləri yoxlanı­lır. Bütün bunlar xüsusi jurnalda qeyd olunur.

    Kabel ölçmələrinə kabelin parametrlərini – şleyf müqa­vimətinin, izolyasiya müqavimətinin, omik asimmetriyanın, da­mar­lararası elektrik tutumunun ölçül­məsi aiddir. Bu zaman kabelin parametrlərinin norma qiymətlərinə uyğun olub – olmaması və kabellərdə nasazlıqlar aşkar olunur. Optik kabelli sistemlərdə isə bu əmə­liyyatlar reflektometr cihazı vasitəsilə həyata keçirilir.

    Stansiya ölçmələri avtomat telefon stansiyalarının ( ATS ) avtozalında və kross otağında apa­rılır. Bu məqsədlə ATS - in kross otağında kompüter quraşdırılır. Xüsusi alqoritmik proqramla buradan xətt avadanlığında və stansiya avadanlığında ölçmələr aparılır.

    Avtomat telefon stansiyalarında yerinə yetirilən ölçmə və əmə­liyyatlar aşağıdakılardır:



    • ATS – in qida batareyasının gərginliyinin ölçülməsi. Bu gərginlik koordinat ATS – lər üçün 58 ÷ 64 V, elektron ATS – lər üçün 48 ÷ 54 V həddində olmalıdır.

    • Xəttin məşğul olub - olmamasının yoxlanılması və bu dövrədə ölçmə aparılması.

    • Abunəçi xəttinin şleyf müqavimətinin, asimmetriya müqa­vimətinin, izolyasiya müqavimətinin və damarlararası elektrik tutumunun ölçülməsi.

    • Xəttin qırıq olmasının, qısa qapanmasının, dövrədə torpaq­lamanın olmasının və dövrələrarası keçid sönməsinin ölçülməsi.

    Elektron və rəqəmsal tipli ATS - lərdə ümumi kanal siqnallaşması ( OKS № 7 ) vardır.

    Elektron ATS – in tipindən asılı olaraq hər birinin öz nəzarət siqnallaşması vardır ki, bu da kompüter vasitəsilə işçi personal tərəfindən təyin edilir. Stansiyadan nömrənin açılıb – bağlanması, test olunması, abunəçilərə servis xidmətlərinin verilməsi xüsusi tərtib olunmuş proqram vasitəsilə həyata keçirilir ( Sistem – 12 tipli EATS – də əmrlər əsasında ).

    NGN tipli rabitə şəbəkələrində ölçmələr kanalların test olunması vasitəsilə aparılır. Kanalların və abunəçi xəttlərinin yoxlanması zamanı a və b naqilləri ayrılıqda yoxlanılır və xəttin müx­təlif parametrləri ölçülür. NGN tipli rabitə şəbəkələri aralarında birləşmə İP protokollarla, digər ATS – lərlə ( sistemlərlə ) OKS № 7 vasitəsilə yaradılır. Əsasən telefon yükünün və xidmətetmə keyfiyyətinin parametrləri ölçülür.

    İntellektual ölçmə sistemləri

    Müasir dövrdə elm və texnikanın inkişafı sayəsində ölçmə vasitələri modern­ləşmiş və ölçmə üsulları təkmilləşdirilmışdır. Rabitə texnikasında istismarda olan AQ 7270 və FM 9800 seriyalı cihazlar kabel trassının istiqamətinin və kabelin basdırılma dərinliyinin təyin olunması üçün istifadə olunur. Bu məqsədlə axtarılan kabelə generator qoşulur. Güclənmənin avtomatik tənzimlənməsi sayəsində dəqiqləş­dirmə prosesindən istifadə edilmir. Dərinliyin təyin olunması xüsusi proqramla həyata keçirilir. İntellektual qəbul qurğusu xidmətin düzgün olmaması haqqında siqnal verən çoxlu sayda məlumatları induksiya edir. Bu cihazlar iki passiv və maksimum üç aktiv axtarış tezliklərinə malikdir. 3Vt gücündə olan generator lazımi halda optimal axtarış tezliyini avtomatik seçir. Bütün aktiv tezliklərin eyni zamanda istiqamətləndirilməsi ölçmə nəticələrinin dəqiq olmasını təmin edir. Aktiv tezlik diapazonu çıxış gücünü və veriliş tezliyinin parametrlərini tənzimləyir və bununla əlaqədar çətin hallarda optimal nəticələr əldə etməyə şərait yaradır. Passiv tezlik diapazonlarının köməyi ilə kabel və metal boru xəttlərini generatordan istifadə etmədən tapmaq və qazıntı işləri zamanı təsadüfi zədələnmələrin qarşısını almaq mümkündür.

    Cihaz vasitəsilə aşağıdakı əməliyyatları aparmaq mümkündür:


    • Trassanın istiqamətinin dəqiq təyin edilməsi;

    • Kabelin torpaq altındakı dərinliyinin təyin edilməsi;

    • Güclənmənin fasiləsiz olaraq tam avtomatik tənzimlənməsi;

    • Optimal axtarış tezliyinin avtomatik müəyyən olunması və seçilməsi;

    • Birləşdirici muftalar haqqında məlumat;

    • Xəbərdarlıq siqnallarının intellektual şəkildə qəbul edilməsi;

    • Müxtəlif dərinliklərdə qoyulmuş kabellər arasında axtarılan kabelin dəqiq təyin edilməsi;

    • Şleyf müqa­vimətini ölçməsi mümkündür.

    AQ 7270 və FM 9800 cihazlarının maksimum ölçmə dərinliyi 6 m, ölçmə dəqiqliyi 5 sm ± 5%, qida gərginliyi 6 ədəd 1,5 voltluq elementlə iş müddəti 30 saatdan çoxdur.

    OPTİK RABİTƏ SİSTEMLƏRİNDƏ

    APARILAN ÖLÇMƏLƏR

    Optik rabitə sistemlərində sönmənin ölçülməsi

    Müasir lifli optik rabitə sistemləri yüksək sürətə və geniş tezlik spektrinə malik olmaqla məlumatın stabil və etibarlı ötürülməsi imkanlarına malikdir. Sadalanan keyfiyyətlərə cavab verən lifli optik rabitə sistemlərində koaksial və simmetrik kabel sistemlərində olduğu kimi ümumi parametrlər mövcuddur. Bu parametrlər lifli optik rabitə sistemlərinin tikintisi zamanı, sazlama – sınaq proseslərində və tələb olunduqda istismar və profilaktiki işlər zamanı ölçülür. Ümumi halda lifli optik rabitə sistemlərinin parametrlərinin layihə parametrlərinə uyğunluğunun təmin edilməsi üçün müvafiq metodika və istifadə olunan ölçmə vasitələri ilə aparılan ölçmələr sistem və istismar ölçmələrinə bölünür. Sistem ölçmələri vasitəsilə optik lifin bütövlüyünü təyin etmək mümkündür. İstismar ölçmələrinin məqsədi isə veriliş parametrlərini: optik lifdə itkilər, dispersiyanın dəyişməsi və kabelin ötürmə zolağının genişliyi baxımından sistemin iş fəaliyyətini təyin etməkdir.

    Optik diapazonda işləmək üçün koherent şüalanmanı gücləndirən optik kvant generatorları ( lazerlər ) tətbiq edilir. Optik kvant generatoru lazerin meydana gəlməsi optik sistem və rabitə kabellərinin inkişafında əhəmiyyətli rol oynayan əsas amillərdən biri oldu. Lazer sistemi rus alimləri N.Q.Basov, A.M.Proxorov və Amerika alimi İ.Taunson ( hər üçü Nobel mükafatı laureatıdır ) tərəfindən yaradılmışdır. Lazer – induksiyalanmış şüalanmanın kö­məyilə işığın güclənməsi deməkdir ( ingiliscə Light Amp­lification bu Stimulated Emisson of Radioation sözlərinin ilk hərflərindən düzəlmişdir ). Lazer sistemi optik dalğa diapazo­nunda işləyir. Lazerlərin yaradılmasından dərhal sonra məlum oldu ki, daşıyıcı tezliyi 1014 – 1015 Hers olan lazer şüalarından rabitə kanalı kimi istifadə olunması rabitə xəttlərinin buraxma qabiliyyətini keyfiyyətcə dörd – beş tərtib artırmağa imkan verir. Lazer ensiz istiqamətli şüa olaraq koherent şüalanmaya malikdir və fotonların fəzada hərəkətinin zamanla uzlaşmasıdır. Lazer atom energetikasında, metalların qaynaq edilməsində, elektron hesablama komplekslərində, şaxtada, kosmik rabitədə və digər sahələrdə öz geniş tətbiqini tapmışdır. Hal – hazırda bir çox ölkələrdə eksperimental lazer sistemləri fəaliyyət göstərir, lazer generatorundan istifadə etməklə optik kabellər şəbəkəsi yaradılmışdır.

    Lifli optik rabitə sistemlərində aşağıdakı parametrlər ölçülür:



    1. Xəttə daxil olan optik şüalanmanın orta nisbi gücü;

    2. Xəttdəki optik siqnalın sönməsi;

    3. Ötürmə sisteminin həssaslığı;

    4. Optik şüalanmanın dalğa uzunluğu;

    5. Şüalanmanın spektral xəttinin eni;

    6. Optik traktda optik impulsun dispersiyası.

    Bu parametrlərdən başqa qəza zamanı ( optik kabelin qırılması zamanı ) lazerin avtomatik ayrılması və bərpadan sonra qoşulma vaxtına nəzarət həyata keçirilir. Optik kabellərin istismarı prosesində xətt qurğularının vəziyyətini müəyyən etmək və zədələnmələri aradan qaldırmaq üçün qəza və nəzarət ölçmələri həyata keçirilir.

    Lifli optik veriliş sistemlərində istismar ölçmələrinə optik gücün səviyyələrinin və sönmənin ölçülməsi, əks olunan itkilərin ölçülməsi, lifli optik kabeldə zədələnmə xarakterinin və yerinin müəyyən olunması, lifli optik rabitə sistemləri avadanlığının yoxlanması daxildir. İstismar ölçmələrinə əlavə olaraq mənbənin spektral xarakteristikasının ölçülməsi və dispersiyasının analizini aid etmək olar. Lakin onlar nadir hallarda aparıldığı üçün çox vaxt bu növ ölçmələr sistem və yaxud laboratoriya ölçmələrinə aid edilir. İstismar ölçmələrini həyata keçirmək üçün istismar avadanlığından istifadə olunur: buraya OPM, SLS, ORL, dispersiya analizatoru, dəyişən attenyuator, vizual defektoskop və s. cihazlar daxildir. Ölçülən parametrdən asılı olaraq bu cihazların hər birinin tətbiq sahələri mövcuddur. Optik lifdə və kabeldə kilometrik sönmə ( 1 km - ə düşən ), optik impulsun dispersiyası, qoruyucu örtüklü optik liflərin diametri və ədədi apertura kimi parametrlər də ölçülür.

    Optik şüalanmanın orta gücünün ölçülməsi üçün uyğun dalğa diapazonunda optik şüalanmaya həssas olan rəqəmli cihazdan istifadə olunur. Bu məqsədlə fotodioda birmodlu, yaxud çoxmodlu optik liflər qoşmaqla ölçmə aparılır. Bu üsulun iş prinsipi optik şüalanma zamanı yaranan fotocərəyanın optik şüalanmanın və dalğa uzunluğunun əksi arasında bərabər bölünməsinə əsaslanır. Bu zaman göstərici cihaz mVt – la dərəcələnir.

    Sönmənin optik kabel və xəttdə ölçülməsi işığın qeyri – bircins sahədə reley ( molekullarla ) yayılması vasitəsilə aparılır.

    Optik sistemlərdə adətən bir – biri ilə əlaqəli ölçmələrdən hesab olunan optik gücün səviyyəsinin və sönmənin ölçülməsi aparılır. Məlumdur ki, hər hansı bir ötürmə sistemində sönmənin ölçülməsi siqnalın giriş və çıxış səviyyələrinin ( gücünün ) təyin edilməsi ilə əlaqədardır. Lakin lifli optik sistemlərdə optik siqnalın parametrlərinin əsasən lifdən asılı olduğu üçün siqnalın səviyyəsinin ölçülməsi çətindir. Bu səbəbdən optik gücün səviyyəsinin və sönmənin ölçülməsinin müxtəlif üsulları mövcuddur. Sönmənin ölçülməsi optik lifin istehsalının bütün mərhələ­lərində, optik kabelin hazırlanmasında, lifli optik xəttlərin tikintisi və istismarı prosesində həyata keçirilir. Optik sistemlərdə sönmənin ölçülməsi ikinöqtəli, sürüşməli, əks yayılma, birbaşa və s. üsullarla həyata keçirilir.

    Xəttdə sönmə aşağıdakı kimi təyin edilir:

    a = 10 lg p0 / p1 ( 16.1)

    Burada p0 - stabil mənbədən verilən siqnalın səviyyəsi, p1 - ölçülən sahənin sonunda optik güc ölçən cihazın ölçdüyü siqnalın səviyyəsidir.

    Müxtəlif ölçmə sxemi mövcuddur: sönmənin kabelə müdaxilə etmədən ( dağıtmadan ) ölçülməsi və sönmənin kabelə qoşulma ilə ( kabeli dağıdaraq ) ölçülməsi.

    Birinci üsul adətən lifli optik rabitə sistemlərinin qovşaqlarında ölçmə apamaq üçün istifadə olunur. Burada üsulun çatışmayan cəhəti mənbə ilə ötürülən siqnal spektrinin qəbuledicisinin razılaşdırılmamasıdır.

    İkinci üsuldan isə tikinti montaj işləri zamanı istifadə olunur. Bu halda lifin bir neçə qırılma yerindən qoşmaqla qırıq sahənin giriş və çıxışında gücün səviyyələr fərqi ölçülür. Bu üsulun çatışmayan cəhəti dəqiqlik əldə etmək üçün bir neçə dəfə lifi dağıtmaqla ölçmə aparılması olduğundan istehsalatda geniş yayılmamışdır. Bu üsuldan kabellərin laboratoriya şəraitində analizində istifadə olunur.

    Sönmənin əks yayılma üsulu ilə ölçülməsi zamanı optik reflektometrdən istifadə edilir. Üsulun əsasını əks reley yayılması təşkil edir. Burada ölçmə lifdə güclü optik zondlayıcı impulsların istiqamətləndirilməsi ilə tətbiq edilir. Bu zaman qeyri – bircins sahədən impulsun əks yayılması baş verir və bu hal cihazda qeyd olunur. Eyni zamanda qeyri - bircinsliyin xarakteri və yeri qeyd edilir. Reflektometrin tərkibində olan optik siqnal generatoru qısa impuls göndərməklə qeyri – bircins yerlərdən həmin impulsun əks olunmasını təmin edir. Hər bir əks olunmuş impuls keçən və əks olunan siqnallar yaradır. Nəticədə güc analizatorunda impulsun gedib qayıtma vaxtına nəzərən əks olunan siqnalın xəttin uzunluğundan asılılıq qrafikinin reflektoqramması alınacaqdır.



    Beləliklə kabelin uzunluğundan asılı olaraq siqnalın sönməsi haqqında kabelin bir tərəfində ölçmə aparmaqla məlumat əldə edilir. Belə birtərəfli ölçmə kabeldə olan nasazlığın tez tapılması üçün sərfəlidir və bu səbəbdən müasir telekommunikasiyada həmin üsul istismarda geniş yayılmışdır. Qeyd edək ki, kabelin keyfiyyətinin vizual analizi istismarda çox əlverişlidir.



    Şəkil 16.1. Əks olunan gücün kabelin uzunluğundan asılılıq qrafiki

    Şəkil 16.1 – də göstərilmiş qrafikdən görünür ki, əks olunmalar kabellərin pis birləşən yerindən, qaynaq yerindən, təsadüfən yayılma və əks olunma oblastından və nəhayət kabelin uzaq sonundan baş verir. Kabelin sonu və yaxud qırıq yerindən əks olunma frenel əks olunmadır, yəni bu səviyyənin sıçrayışla azalması ilə xarakterizə olunur.

    Müqayisə üsulunun əsasını yoxlanan liflərdə optik gücün ölçmə nəticələrinin məlum xarakteristikalara malik liflərlə müqayisəsi təşkil edir.

    Optik impuls reflektometri

    Optik impuls reflektometr cihazı əsasən optik ötürmə sistemlərində ölçmələr aparmaq üçün nəzərdə tutulmuşdur. Optik impuls reflektometri optik və digər növ kabel xəttlərində bütün növ zədələnmələrin növünü və yerini dəqiq təyin edən rəqəm ölçmə cihazıdır. Reflektometr cihazı impuls ölçmə üsulu vasitəsilə zondlayıcı impulsun reflektoqramması sayəsində kabel xəttlərinin vəziyyətini, parametrlərini və xəttin uzunluğunu müəyyən edir, qeyri - bircinslik yerinə qədər olan məsafəni, xəttin qırılma yerini dəqiq təyin edir. Körpü üsulu vasitəsilə xəttin şleyf müqaviməti, omik asimmetriyası, xəttin elektrik tutumu, izolyasiya müqaviməti və yüksək omlu zədələnmə yerinə qədər olan məsafə dəqiqliklə ölçülür. Cihazın yeni proqram təminatı və yaddaş qurğusunun gücü hesabına xəttdə maneə siqnallarının olmasından asılı olmayaraq zədələnmə yerinin təyin edilməsi mümkündür. Optik impuls reflektometri ilə ölçmə apardıqda ölçü sxemləri və ölçülən parametrlər cihazın ekranında vizual olaraq qrafiki formada və simvollarla əks olunur. Cihazın texniki xarakteristikasına dinamik diapazon və ölçmə diapazonu, məsafənin ölçmə dəqiqliyi, sönmənin ölçmə dəqiqliyi aiddir. Cihaz eyni vaxtda 3 kabel xəttinin parametrlərini yoxlamaq qabiliyyətinə malikdir. Reflektometr cihazı vasitəsilə alınan nəticələr kom­püterə ötürülür və onun yaddaş qurğusunda saxlanılır. Cihazın yaddaşı 100 kabelin ölçmə sxemlərini və 50 kabelin parametrlərini yadda saxlamağa imkan verir. Cihazla aparılan ölçmələr zamanı alınan norma qiymətlərindən kabel xəttlərinin pasportlaşdırılmasında istifadə olunur.

    Optik sistemlərdə istifadə olunan ölçmə cihazlarından biri də lazurit cihazıdır. Lazurit lifli optik rabitə sistemlərinin parametrlərini ölçmək və optik rabitə xəttlərində qorunmanı qiymətləndirmək üçün proqramlaşdırılmış cihaz kompleksidir. Bu cihaz optik tester və reflektometrin imkanlarını özündə birləşdirir. Cihaz vasitəsilə optik şüalanmanın gücünü, optik liflərdə və onların birləşmələrində sönməni ölçmək, lifli optik xəttlərin uzunluğunu təyin etmək, lifli birləşmələrdə qeyri – bircinsliyi aşkar etmək, zədələnmə yerini vizual olaraq təyin etmək, optik şüalanmanı gücləndirmək mümkündür. Cihazın üstün cəhətləri parametrlərin hesablanmasının avtomatlaşdırılması, avtomatik və əl rejimində işləyə bilməsi, laboratoriya şəraitində və səhra şəraitində xarici qida mənbəyi vasitəsilə işləyə bilməsidir. Lazurit cihazının əsas texniki xarakteristikaları aşağıda göstərilmişdir:

    dalğa uzunluğunun diapazonu:

    850 ± 40 nm; 1310 ± 40 nm; 1550 ± 40 nm;

    dinamik diapazon :

    850 - 27 nm; 1310 – 36 nm; 1550 – 34 nm;

    optik şüalanmanın gücünün ölçmə diapazonu:

    850 nm, 1310 nm, 1550 nm;

    ölçmə məsafəsinin diapazonu ( 2 ÷ 240 ) km;



    INFORMASİYA ÖLÇMƏ SİSTEMLƏRİNİN QURULMASININ ƏSASLARI

    İnformasiya ölçmə sistemləri

    XX əsrin 30 – cu illərində neft və energetika sənayesində ölçmə informasiyasının toplanması və müəyyən məsafəyə ötürülməsi ilə məşğul olan sistemlər yaradılmağa başlandı. Belə sistemlərin yaradılması fikri hələ XIX əsrin II yarısında mey­dana gəlmişdi. 1876 - cı ildə rus alimləri F.Vrangel və İ.Dikov çayda suyun səviyyəsini ölçən sistemi işləyib hazırlamış və burada məlumatın toplanmasında ədəd – impuls üsulundan isti­fadə etmişdilər. 1906 – cı ildə seysmik məlumatların induktiv çeviricilər vasitəsilə toplanması və ötürülməsi sistemi qurul­muşdur. 1932 – ci ildə gərginliyin və gücün ölçülməsinin fotoim­puls sistemi hazırlanmışdır. Ümumi halda belə ölçmə sistemləri nisbətən mürəkkəb informasiya çeviricilərini və qurğularını özündə birləşdirən bir sistemdir. Toplanan və ölçülən məlumatların rabitə kanalları vasitəsilə qəbulu, emalı və ötürülməsi baş verir.



    Müasir dövrdə insanlarda hər gün böyük miqdarda informasiya mübadiləsinə təlabat yaranır. Bu halda çoxlu miqdarda ölçmə vasitələrindən istifadə olunması zərurəti meydana çıxır. Nəticədə informasiyanın qəbulu və analizi çətinləşir. Bu halı aradan qaldırmaq üçün rabitə texnikasında informasiya ölçmə sistemləri yaradılır. Ölçmə avtomatlaşdırılır, yəni bu əməliyyatları informasiya ölçmə sistemləri avtomatik olaraq yerinə yetirir. İnformasiya ölçmə sistemləri eyni zamanda informasiyanı emal etmək üçün istifadə olunur. İnformasiya ölçmə sistemlərinin əsas xarakteristikaları ölçülən və nəzarət olunan fiziki kəmiyyətlərin sayı, xətaların kiçik olması, sistemin cəld işləməsi və etibarlılığın yüksək olmasıdır. Həll olunan məsələlərin həcmindən asılı olaraq informasiya ölçmə sistemlərində müxtəlif növ hesablama qurğuları tətbiq olunur. Sadə informasiya ölçmə sisteminin struktur sxemi şəkil 17.1 – də göstərilmişdir:



    Şəkil 17.1. İnformasiya ölçmə sisteminin sadələşmiş struktur sxemi

    VK veriçi kompleksinin köməyi ilə ölçüləcək obyektdən gələn müxtəlif fiziki kəmiyyətlər qəbul edilir və uyğun informasiya siqnallarına çevrilir. AH analoq hissəsinin tərkibində bir sıra ölçü dövrələri, analoq yaddaş qurğusu, ölçmə kommutatorlari, siqnalı məsafəyə ötürmək üçün kanal və xüsusi qeydedici qurğu olur. RH rəqəm hissəsinin tərkibində bir sıra analoq rəqəm çeviriciləri, rəqəm yaddaş qurğuları, rəqəm hesablama qurğuları və siqnalları kommutasiya etmək üçün qurğu yerləşdirilir. İQ idarəedici qurğu bütün qurğular arasında qarşılıqlı əlaqə yaradır və ölçmənin vaxtını, tezliyini və dəqiqliyini təmin edir. Təyinatına görə informasiya ölçmə sistemləri aşağıdakı növlərə bölünür:



    • Ölçmə sistemləri;

    • Avtomatik nəzarət sistemləri;

    • Texniki diaqnostika sistemləri;

    • Təsvirləri tanıma sistemləri.

    Ölçmə sistemləri birbaşa, dolayı və birgə ölçmələr aparmaq üçün tətbiq olunur. Bu sistemlər obyekt və prosesləri tədqiq etmək üçün də istifadə olunur. Avtomatik nəzarət sistemləri nəzarət obyektinin vəziyyətini müəyyənləşdirir, yəni nəzarət olunan obyektin parametrlərini təyin edir və bu parametrlərin qiymətinin normadan fərqli olması barədə məlumat verir. Texniki diaqnostika sistemləri ölçmənin nəticəsini təsvir sistemlərinə ötürür. Təsvirləri tanıma sistemləri ölçülən informasiyanı emal edir və nəticəni operatora çatdırır. Bütün bu dediklərimiz ölçmənin tez yerinə yetirilməsi və nasazlığın aradan qaldırılması üçün avtomatik yaddaş qurğularına ötürülür. Obyektin işi avtomatik idarə olunur. Bunun üçün rabitə avadanlıqlarında teleölçmə və telenəzarətdən istifadə olunur.

    Teleölçmələr

    Teleölçmə sistemləri informasiya işlədicisindən müəyyən məsafədə yerləşən obyektlərdən ölçmə informasiyası alınmasına və ona nəzarət olunmasına xidmət edir. Müasir magistral kabel xəttlərində xidmət olunan gücləndirici məntəqələrlə yanaşı, çoxlu sayda xidmət olunmayan gücləndirici məntəqələri də vardır ki, onlara məsafədən nəzarət telemexanika və teleölçmə qurğuları vasitəsilə həyata keçirilir. Şəkil 17.2 – də teleölçmə qurğusunun struktur sxemi göstərilmişdir:





    Şəkil 17.2. Teleölçmə qurğusunun struktur sxemi

    Teleölçmələr zamanı ölçülən x kəmiyyətinin funksional dəyişmə ardıcıllığına nəzarət olunur. Bu ardıcıllıq verici qurğuda A = φ1 ( x ) kəmiyyətinə çevrilir. Rabitə kanalının çıxışında kanala təsir edən maneə siqnallarının təsirindən φ1 ( x ) funksiyası dəyişərək qəbuledici qurğuya B = φ2 ( A ) siqnalı formasında daxil olur. B kəmiyyəti qəbuledici qurğuda çevrilib C = φ3 ( B ) kimi ölçmə cihazında qeyd olunur. Beləliklə, çıxış qurğusunun göstərişi ölçülən kəmiyyətin mürəkkəb funksiyasını əks etdirir.

    Teleölçmə sistemlərinin tərkibində xüsusi təşkil olunmuş rabitə kanalları, yəni siqnalları ötürmək üçün rabitə xəttləri, xəttlərin başlanğıcında və sonunda verici və qəbuledici qurğulardan ibarət texniki vasitələr yığımı olur. Teleölçmə sistemləri ölçmə informasiyasının rabitə ka­nalları ilə ötürüldüyü informasiya ölçmə sistemidir.

    Simmetrik kabellərlə işləyən yüksək tezlikli sistemlərdə teleölçmə qur­ğuları sistemdə kabelin biri zədələndikdə həmin sistemin digər kabelə qoşulmasını təmin edir, xidmət olunmayan gücləndirici məntəqənin işıqlanma, ventilyasiya və çağırış xid­mətlərinin avtomatik qoşulub – açılmasını təmin edir, məntəqənin göstə­rici cihazlarında hər hansı bir dəyişikliyin olması haqqında məlumat alır. Koaksial kabellərlə işləyən rabitə sistemlərində eyni vaxtda 2 müxtəlif xidmət olunmayan gücləndirici məntəqələrdə ölçmə aparmaq məqsədilə müxtəlif yüksək tezlikli sistemlərə 2 idarəetmə siqnalı göndərmək mümkündür. Bu idarəetmə siqnallarından əlavə xidmət olunmayan güclən­dirici məntəqələrindən xidmət olunan gücləndirici məntəqəyə orada olan hər hansı zədələnmələr haqqında məlumat siqnalı daxil edir. Teleölçmələr yaxınlıqda yerləşən xidmət olunan güc­ləndirici məntəqədən avtomatik olaraq aparılır və teleme­xaniki qurğular vasitəsilə dövrənin və sistemin işi haqqında məlumat əldə edilir.





    Download 1.11 Mb.
    1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   22




    Download 1.11 Mb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Magistral rabitə xəttlərində ölçmələr

    Download 1.11 Mb.