Xorijiy texnologiyalar va uskunalarni qabul qiluvchi

37 
chiqarish chiqindilari to’la ishlatiluvchi texnologik jarayonlarni qo’llash 
imkoniyati; ma’naviy eskirgan uskunalarning turlariga nisbatan mahsulot 
birligiga energiya va xomashyo sarfini qisqartirish; ishlab chiqarish 
maydonlarini qisqartirish. 
Bundan tashqari uzoqni ko’ruvchi importerlar xarid qilinayotgan 
texnologiya va uskunalarga quyidagi talablarni ham qo’yadi: 
1. Texnologik jarayonlar sanoati rivojlangan mamlakatlarning 
zavodlarida patentlangan va sinalgan bo’lishi kerak. 
2. Uzatilayotgan texnologiyalar mahalliy sharoitlar, xususan mahalliy 
xomashyo resurslariga moslashtirishga qaratilgan bo’lishi kerak. Bundan 
tashqari importer xarid qilingan texnologiya va uskunalarni keyinchalik 
takomillashtirish imkoniyatiga ham ega bo’lishi zarur. 
3. Ishlab chiqarish harajatlari minimal, hech bo’lmaganda ma’naviy 
eskirgan uskunalarning turlariga nisbatan past bo’lishi kerak. 
4. Xarid qilinayotgan texnologiyalar va uskunalar, xaridorning 
zavodida ilgari o’rnatilgan agregatlarga mos kelishi zarur. 
5. Uskuna yetkazib beruvchining taklifi tez yemiriluvchi detallarning 
ishchi chizmalarini (mahalliy korxonalarda ularni tayyorlash imkoniyatiga 
ega bo’lish uchun), shuningdek uskunani o’rnatish va ishlatish uchun mos 
xizmatlar va texnologiyalarning ro’yxatini ham keltirishi kerak. 
Tajribali importerlar muzokaralarda narhlar, texnik shartlar va 
yetkazib berish muddatlarini muhokama qilish bilan bir vaqtda 
moliyalashtirish shartlarini ham kelishib oladilar. 
Xorijiy texnologiya va uskunalarni samarali ishlashining zaruriy 
sharti sifatida xaridor zavodida ishlab chiqarish infratuzilmasi va yetarli 
texnik madaniyat darajasiga ega malakali mutaxassislarning mavjudligi 
xizmat qiladi. Tajriba ko’rsatishicha, yangi texnologiya mahsulot va 
xizmatlar ishlab chiqarish yaxshi yo’lga qo’yilgan va tajribali xodimlarga 
ega bo’lgan, uzoq vaqt faoloyat ko’rsatayotgan eski zavodlarda eng qisqa 
muddatda o’zlashtiriladi. 
Ko’p hollarda import texnologiya va uskunalarni o’zlashtirishdagi 
jiddiy o’zgarishlar yetkazib beruvchi va xaridor o’rtasida o’zaro 
munosabatlarning yaxshi yo’lga qo’yilmaganligi yoki xaridorning kontrakt 
imzolashdan oldin o’z imkoniyatlarini to’g’ri hisobga olmaganligi uchun 
resurslarining yetarli emasligi sababli vujudga keladi. Bunday holda 
importerning boshqaruv xodimlarini ishlab chiqarishni rivojlantirishning 
uzoq muddatli yo’nalishlarini hisobga olmasdan qisqa muddatli 
masalalarni hal qilishga urinishi va uning ishlab chiqarishga umuman 
yangi texnologik jarayonlarni tatbiq etish qaltisligiga moyil emasligi 

38 
natijasida import texnologiya va uskunalar uzoq vaqt davomida ishlatilmay 
turadi. 
Shu bilan birga yangi texnologiyalarni xarid qilishda shoshma-
shosharlik qilish kontrakt imzolash chog’ida importerning uskuna 
imkoniyatlarini to’la anglamasligiga olib kelish holatlari ham uchraydi. 
Natijada importer o’zining yetarli bilimga ega emasligini ko’rsatadi va 
ushalmagan umidlar og’ushida qoladi. 
Import texnologiya va uskunalarni qabul qilish, yig’ish, o’rnatish va 
foydalanishga tushirish ishlariga jalb qilingan xodimlarning soni kafolatli 
sinovlar davri yaqinlashishi bilan qisqarib boradi (2.2.rasm). 
Dastlabki bosqichda shartnoma imzolangandan so’ng sotib olingan 
texnologiya va uskunalarni mahalliy sharoitlarga moslashtirish ishlariga, 
xaridor kadrlarini o’qitish, uskunalarni qabul qilish, yig’ish va o’rnatish 
uchun maydon tayyorlash ishlariga, mahalliy va chet el tadqiqot institutlari 
va universitetlaridan muhandislar, loyihachilar va texnologlar, qurilish 
kompaniyalarining mutaxassislari maksimal miqdorda jalb qilinadi
(2.2.rasmdagi uchburchak asosi). 
Bu davrda odatda, uskuna ishlab chiqaruvchilar xaridor xodimlarini 
o’qitishda asosiy rol o’ynaydi, ilmiy-tadqiqot institutlari, universitetlar, 
loyiha va qurilish tashkilotlari esa xorijiy uskunani qabul qilishga 
Kafolat sinovlari 
Хоdimlarning soni 
Uskunani 
yig’ish va 
o’rnatishga 
tayyorgarlikni 
boshlanishi 

Download 1,44 Mb.