TA’LIM TIZIMIDA MATEMATIKA FANIDAN SAVODXONLIK DARAJASINI
RIVOJLANTIRISHDA INNOVASION METODLARNI QO‘LLASHNING
SAMARADORLIGI
Turdiyev Yorqin Ochilovich
Buxoro muhandislik texnologiya instituti akademik litseyi O'IBDO, matematika fani
òqituvchisi
“O‘rtacha o‘qituvchi bayon qiladi, yaxshi o‘qituvchi tushuntiradi,
mashhur o‘qituvchi namoyish qiladi, buyuk o‘qituvchi ruhlantiradi”
I.V. Gyote
Har bir darsda turli xil didaktik maqsadlar ko‘zlanadi, ular orasida bittasi bosh maqsad bo‘lib
hisoblanadi, uni darsning asosiy didaktik maqsadi deyiladi. Har bir alohida darsning maqsadi darslar
sistemasining maqsadini aniqlab, uning yordamida o‘qitilayotgan mavzuning mazmunini o‘quvchilarga
ochib beradi. Bu holda yangi tushunchalar bilan o‘quvchilarni tanishtirish bo‘lsa, ikkinchi holda
tanishtirilgan tushunchani kengaytirish va chuqurlashtirish, uchinchisida esa,biror malaka va ko‘nikmalarni
hosil qilish, to‘rtinchisida esa, bilim, malaka va ko‘nikmalarni tekshirish bajariladi. Har bir darsda yuqorida
aytilganlarning bir nechtasi yoritilishi mumkin. O‘tilganlarni takrorlash oldin o‘tilgan bilimlarni yangi
sistemaga solish, shu bilan bilimlarni tekshirishni o‘z ichiga oladi. Yangi materialni bayon qilish har doim
mashqlar bajarish bilan davom ettiriladi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 8
dekabrdagi 997-son “Xalq ta’limi tizimida ta’lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarni tashkil
192
etish chora-tadbirlari to‘g‘risida” qarori bilan xalq ta’limi tizimida ta’lim sifatini baholash sohasidagi
xalqaro tadqiqotlarni tashkil etish, xalqaro aloqalarni o‘rnatish, o‘quvchi-yoshlarning ilmiy-tadqiqot va
innovatsiya faoliyatini, eng avvalo, yosh avlodning ijodiy g‘oyalari va ijodkorligini har tomonlama qo‘llab-
quvvatlash hamda rag‘batlantirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi
Ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi huzurida Ta’lim sifatini baholash bo‘yicha xalqaro
tadqiqotlarni amalga oshirish milliy markazi tashkil etildi.Bu esa o‘quvchilar bilim bo‘shlig‘ini to‘ldirishga
xizmat qiladi.
O‘quvchilariga taqdim etilgan topshiriqlaridan namuna
1. Fudji tog‘iga ko‘tarilish. Yaponiyadagi Fudji tog‘i “uyqudagi” vulkani bilan mashhur tog‘
hisoblanadi. Fudji tog‘i faqat 1 iyuldan 27 avgustgacha bo‘lgan davrda odamlar uchun ochiq. Taxminan
200 ming kishi hozirgi vaqtda Fudji tog‘iga chiqmoqda. O‘rtacha har kuni Fudji tog‘iga qancha odam
ko‘tariladi?
2.2-masala ( dunyo bo‘yicha o‘rtacha 73%, Singapur 95%, Rossiya 14% ).
Tom nonning ½ qismini, Yanna esa ¼ qismini yedi. Ikkalasi ham nonning qaysi qismini yeyishdi?
3.3-masala (dunyo bo‘yicha o‘rtacha 45%, Singapur 78%, Rossiya 47%). Xaltada 5 ta qizil va 5 ta
ko‘k shar bor. Murod ihtiyoriy ravishda bitta sharni oldi. U qizil ekan. Bundan keyin u bu sharni sumkaga
soldi. Keyingi olingan shar qizil bo‘lishining ehtimolligini toping.
Matematika imtihonlarida o‘quvchilar qanday muammolarga duch kelishi mumkin?
Darsliklarda PISA topshiriqlariga o‘xshash masalalarning yo‘qligi yoki kamligi va shuning uchun
o‘quvchilarda bunday amaliy faoliyatlarni amalga oshirish tajribasining yetishmasligi oqibatida ularning
natijalari past bo‘lishi mumkin.
PISA topshiriqlari odatda uzundan-uzun matnlar yordamida tasvirlanib, ulardagi real vaziyat va
muammolarni hal qilish usulini tanlash uchun matematikaning qaysi bo‘limiga murojaat qilish haqida
ko‘rsatmalar yo‘q.
PISA topshiriqlari (matnli, rasmli, diagramma va jadvallar, real bog‘lanishlar grafiklari) turli
shakllarda taklif qilinadi. Ularni matematik tilga o‘girish va yechim topilgandan so‘ng uni yana real sharoit
bilan bog‘lab baholash va sharhlash talab qilinadi.
Odatda matematika darsliklarida standart masalalar beriladi va ular standart usullar yordamida
yechiladi, ya’ni o‘quvchilar muayyan turdagi masalalarni ma’lum algoritmlar asosida yechishga o‘rgatiladi.
PISAda o‘quvchilarning bilim sifati monitoringi 5 ta yo‘nalish bo‘yicha aniqlanadi.
O‘zbekiston 2021-yilda 3 ta (o‘qish savodxonligi, matematik savodxonlik, tabiiy-ilmiy savodxonlik)
yo‘nalish bo‘yicha ishtirok etishi ko‘zda tutilgan.
Mamlakatimizda istiqbolli yoshlarni qo‘llab-quvvatlash, ulg‘ayib kelayotgan yosh avlodni ilmga
keng jalb qilish va intellektual salohiyatini oshirish, matematika fani uchun bo‘lg‘usi kadrlar tayyorlash
ishlarini muvofiqlashtirish, shuningdek, xalqaro maydonda mamlakatimizning nufuzini yanada yuksaltirish
uchun iqtidorli yoshlarni aniqlash va yuqori malakali kadrlar tayyorlashning uzluksiz tizimini yanada
takomillashtirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Buxoro viloyati Qorako‘l
tumanida “Xalqaro matematika maktabi”ni tashkil etish to‘g‘risida”gi 2019 yil 9 avgust, 654-sonli qarori
qabul qilindi.
Zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalangan holda aniq va tabiiy fanlar, shuningdek, chet
tillarini chuqur o‘qitish, o‘quvchilarning ijodiy salohiyatini namoyon qilish hamda ularni respublika va
xalqaro fan olimpiadalariga qatnashishga tayyorlash xalqaro maktabning asosiy vazifalaridan biri etib
belgilandi.
Xalqaro Matematika Olimpiadasi dunyoning yosh matematiklari uchun eng katta va eng muhim
forum hisoblanadi. U sport Olimpiadasi kabi nufuzli bo‘lib, unda ishtirok etish har bir mamlakat uchun
katta sharafdir. Har yili iyul oyida, dunyoning 100 dan ortiq mamlakatidan kelgan 500-600 nafar iqtidorli
yoshlar o‘zaro bellashadilar, muloqotda bo‘lishadi va tajriba almashishadi. Birinchi xalqaro Matematika
Olimpiadasi Brashovda 1959 yilda bo‘lib o‘tgan va unda Bolgariya, Vengriya, Sharqiy Germaniya, Polsha,
Rumыniya, SSSR, Chexoslovakiya terma jamoalari ishtirok etgan. O‘zbekiston jamoasi birinchi bor 1997
yili Argentinada bo‘lib o‘tgan Xalqaro Matematika Olimpiadasida 3 nafar ishtirokchi va 1 nafar rahbar
bilan faol qatnashgan. Bu yerda amaliy tajribalarni almashib kelgan.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi. Xalq
so‘zi gazetasi, 2020 yil 25 yanvar, №19 (7521)
193
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 8 dekabrdagi 997-son “Xalq ta’limi
tizimida ta’lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarni tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”
qarori
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Buxoro viloyati Qorako‘l tumanida “Xalqaro
matematika maktabi”ni tashkil etish to‘g‘risida”gi 2019 yil 9 avgust, 654-sonli qarori
|
