ANDROGOGIKANI –KATTALAR TA’LIM OLISHINING ASOSIY NAZARIYALARI

20 
Malkolm Noulz kattalar ta'limining asoschisi deb hisoblanadi. Nouulsning asl tadqiqotlari va 
yozuvlari kattalar o'quvchilari va o'n sakkiz yoshga to'lmagan o'quvchilar o'rtasida sezilarli, aniqlanadigan 
farqlar mavjudligidan kelib chiqqan. Nouzning fikriga ko'ra, farqlar kattalar o'zini o'zi boshqarishi, tajriba 
repertuariga ega bo'lishi va darhol qo'llanilishi mumkin bo'lgan mavzuni o'rganishga intilishi bilan bog'liq. 
Ushbu o'rganish "uning ijtimoiy rolining rivojlanish vazifalari bilan chambarchas bog'liq", shuning uchun 
darhol qo'llanilishi mumkin bo'lgan tegishli ko'nikmalarni shakllantiradi: 
1. O'z-o'zini anglash tushunchasi: Inson etuklashganda, u qaramlikdan o'zini o'zi boshqarishga o'tadi.
2. Tajriba: Kattalar o'zlarining bilimlarini oshirish uchun o'z tajribalaridan foydalanadilar. 
3. O'rganishga tayyorlik: kattalarning o'rganishga tayyorligi yangi ijtimoiy rollarni egallash bilan 
chambarchas bog'liq.
4. Yo'nalish: Inson yangi bilimlarni o'rganayotganda, uni darhol muammolarni hal qilishda qo'llashni 
xohlaydi 
5. Motivatsiya: Inson kamolotga erishganida, u ichki omillardan o'rganish motivatsiyasini oladi.
Noul nazariyasi asosan o’rganuvchining hozirgi hayotiy holatidan kelib chiqib o'rganishni xohlash 
istagiga asoslangan. "Etuk o'rganish" ga yo'naltirilgan ushbu nazariya kattalar o’rganuvchilarining 
xususiyatlariga asoslanadi. Boshqacha qilib aytganda, Andragogika ta'limni loyihalashtirishda 
quyidagilarni nazarda tutadi:
1. Kattalar nima uchun nimanidir o'rganayotganligini bilishlari kerak.
2. Kattalar asosan amaliyot orqali o'rganishi. 
3.Kattalar muammolarni hal qilishadi.
4. Kattalar, mavzu darhol foydalanilganda yaxshi o'rganadilar 
Paulo Freire 1921- 1997 yillar 
Paulu Freyrening ijtimoiy adolat va o'zini o'zi kuchaytirishga bo'lgan ishtiyoqi uni o'sha paytdagi 
kattalar ta'limi nima ekanligini qayta tasavvur qilishga undadi.
Paulo tanqidiy pedagogika deb atagan "talabalar erkinlik ongini rivojlantirish, avtoritar 
tendentsiyalarni tan olish, bilimlarni kuch va konstruktiv harakatlar qilish qobiliyati bilan bog'lashga 
yordam berish uchun" psixologik xissiyot va tamoyilga asoslangan ta'lim harakati"ni yaratdi. Frayraning 
pedagogikasi zulmga qarshi amaliyotga asoslangan bo'lib, ular hozirgi zolim institutlarga qarshi chiqish 
uchun mo'ljallangan edi. Freire ushbu o'quvchilarga o'zlarining tajribalarini da'vo qilishlari va aytib 
berishlari, ijtimoiy tarix sodir bo'lgan odamlar bo'lishni to'xtatishlari va ongli ravishda yashab, o'zlarining 
tarixlarini yaratishda ishtirok etgan insonlar bo'lishlariga yordam berishga intildi. Uning amaliyotida asosiy 
narsa haqiqiy so'zlardan foydalanish edi, Freire atrofdagi so'zlarni o'z so'zlari bilan emas, balki ilmiy 
tomonidan berilgan so'zlarni ta'riflashlarini talab qildi. Freire o'qituvchilar har kimning boshqalarga 
o'rgatish uchun qimmatli narsaga ega ekanligini anglab, o'quvchilarning tajribasi va madaniyatini 
sharaflashi muhimligini ta'kidladi. Quyida Freire tomonidan yaratilgan xalq ta'limining beshta asosiy 
tententsi keltirilgan. Paulu Freyening xalq ta'limi bo'yicha 5 ta fikri:

21 
1. Muloqot hurmatni o'z ichiga oladi. Hech kim boshqasiga ta'sir qilmaydi, lekin bir-biri bilan 
odamlar ishlaydilar. 
2. Axborotli harakat. Dialog - bu odamlarni adolat va insoniyatning gullab-yashnashiga yordam 
beradigan harakatlarni olib boradigan jamoatchilikni kengaytirish va ijtimoiy kapitalni yaratish 
maqsadidagi hurmatni o'z ichiga olgan kooperativ faoliyatdir.
3. Dunyoga nom berish (vijdonlashtirish), ongni rivojlantirish, ong o'zgarishga qodir.
4. Tajriba, o'qituvchilarga amaliyotga yaqinlashishning yangi usullari to'g'risida ma'lumot beradi.
5. Sinfni yo'q qilish. Hurmat va haqiqiy suhbatni kuchaytiradigan o'quv muhitini yaratish uchun 
o'qituvchilar o'rtasidagi ierarxik aloqalar tugatilishi kerak. Freyrening xalq ta'limi ijtimoiy adolat va zulmga 
qarshi amaliyotga asoslangan.
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. 
O’.M.Asqarova, 
M.A. 
Abdullaeva, 
M.Boltaeva 
“Androgogika” 
o’quv 
qo’llanma.Namangan 2014 yil 
2. 
А.Х. Абдуллаев, Н.С. Раҳимов, М.О. Хадаев “Катта ёшдаги ахолини ўқитиш 
марказига: қадам-бақадам” Услубий қўлланмаси, Тошкент, 2013 йил. 
3. 
“Andragogika” Milan Benešyan, 2008 Grada Publishing a.s. 
4. 
В.И.Подобеда, А.Е.Марона «Современные адаптивные системы и технологии 
образования взрослых” 

Download 4,42 Mb.