O‘QUVCHILARNING AXBOROTLAR BILAN ISHLASH KOMPETENSIYALARINI




Download 4,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/170
Sana24.11.2023
Hajmi4,42 Mb.
#104996
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   170
Bog'liq
12827 1 08483D29A1B1ECFE14652BC1F8AE0AB7548A1DDF

O‘QUVCHILARNING AXBOROTLAR BILAN ISHLASH KOMPETENSIYALARINI 
RIVOJLANTIRISH IMKONIYATLARI 
Diyor Sunnatovich Tursunov 
Jizzax davlat pedagogika instituti, 
Boshlang‘ich ta’lim fakulteti 
Yoshlar bilan ishlash bo‘yicha dekan o‘rinbosari 
diyor-tursunov@mail.ru 
Bugungi yoshlarning tafakkur salohiyati yaqin o‘tmish avlodning fikrlash tarzidan serqatlamliligi, 
dunyoviylashgani bilan ajralib turadi. O‘zbekiston mamlakati rivojlanib, jahon xalqlari bilan turli sohalarda 
aloqalar kuchayib borishi natijasida tashqi tomondan kirib kelayotgan ma’naviy-mafkuraviy xurujlar soni 
ham tobora ortib bormoqda. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh assambleyasi 
minbarida turib: “Sayyoramizning ertangi kuni, farovonligi farzandlarimiz qanday inson bo‘lib kamolga 
yetishi bilan bog‘liq. Bizning asosiy vazifamiz – yoshlarimiz o‘z salohiyatini namoyon qilishi uchun zarur 
sharoitlar yaratish, zo‘ravonlik g‘oyasi “virus”i tarqalishining oldini olishdir”,[1]- deya aytgan ezgu gaplari 
mazmunidan yosh avlodning mustaqil tafakkurini, analitik fikr yuritish layoqatini rivojlantirish biror 
mamlakatning xususiy tashvishi bo‘lmay, dunyo xalqlari oldida turgan eng dolzarb muammolardan biri 
ekani anglashiladi.
Zamonaviy iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanish ta’lim tizimi oldiga qo‘yayotgan talablar bilan bog‘liqlikda 
o‘tkazilgan ko‘plab tadqiqotlarda kompetent yondashuv ta’lim mazmuni va metodlarini o‘zgartirishning 
yangi bosqichi sifatida ko‘rib chiqilgan. Ana shu nuqtai nazardan ko‘plab tadqiqotlarda kompetensiya 
produktiv va ijodiy faoliyat uchun zarur o‘zaro aloqador shaxsiy sifatlar majmui, kompetentlik esa, ma’lum 
sohaga doir biron-bir muammoni hal etishga imkon beruvchi shaxsning zaruriy kompetensiyalarni 
egallaganligi sifatida talqin etilgan. 
Kompetensiya (lotincha so‘z bo‘lib, erishaman, to‘g‘ri kelaman ma’nolarini bildiradi) – sub’ektning 
maqsadni qo‘yish va unga erishish uchun tashqi va ichki zahiralarni samarali birga tashkil qila olishlikka 
tayyorgarligi, boshqacha qilib aytganda, bu sub’ektning muayyan kasbiy masalalarni yecha olishga shaxsiy 
qobiliyatidir[2]. 
N.M.Muslimovning fikricha inglizcha “competence” tushunchasining lug‘aviy ma’nosi “qobiliyat” 
demakdir, biroq kompetensiya atamasi bilim, ko‘nikma, mahorat va qobiliyatni ifoda etishga xizmat qiladi 
[3]. 
N.V.Tarasova “kompetensiya” tushunchasini “muammoni hal etish uchun bilim va vaziyat, bilim va 
harakat o‘rtasida aloqadorlikni ta’minlash imkonini beradigan bilim, qadriyatlar, layoqatlarga asoslangan 
umumiy qobiliyat» sifatida talqin etadi [4]. Muallifning fikridan kelib chiqqan holda, kompetensiya – 
insonning mavjud bilim va hayotiy tajribalarga tayangan holda ma’lum bir muammoni hal etishga doir 
qobiliyati, degan xulosaga kelish mumkin. 


25 
Kompetensiya – ma’lum bir sohada samarali produktiv faoliyat uchun zarur bo‘lgan o‘quvchining 
avvaldan belgilangan ta’limiy tayyorgarligiga qo‘yiladigan ijtimoiy talablar (me’yorlar)dan ham o‘zib 
ketishidir. Shu bilan bir qatorda kompetensiyaviy yondashuvda ta’limning an’anaviy uch elementi (triada) 
– “Bilim – Ko‘nikma – Malaka”ni olti birlik (sikstet) “Bilim – Ko‘nikma – Malaka – Amaliy faoliyat 
tajribasi – Komptensiya – Kompetetnlik” tarzida tahlil etish talab etiladi [5].
Tarixiy tafakkurni rivojlantirish muammosini tadqiq etgan pedagog olim B.X.Xodjayev tadqiqot 
ob’ekti bilan bog‘liqlikda motivatsion-kognitiv, informatsion; kommunikativ, g‘oyaviy-mafkuraviy,
fuqarolikka doir, ma’naviy-axloqiy, akmeologik, aksiologik, estetik kompetensiyalar tizimini 
aniqlashtirgan [6]. 
Guruhiy munozara orqali o‘quvchilarda axborotlar bilan ishlash kompetensiyasini rivojlantirish 
imkoniyatlarini ko‘rib chiqish mumkin. 
Guruhiy munozara. 
Maqsad: Internet tarmog‘idagi suhbat jarayonida hamsuhbatining qadriyatga yo‘naltirilgan fikrlarini 
aniqlashtirish. 
Guruhiy munozarani tashkil etish uchun savol va topshiriqlar -jadvalda keltirilgan: 
1-jadval 
“Internet tarmog‘ida notanish suhbatdosh shaxsini baholash” mavzusi bo‘yicha guruhiy munozarani 
tashkil etish 
O‘quvchilarga topshiriq 
Munozara uchun savollar 
Sizning vazifangiz Internet 
tarmog‘idagi suhbatdoshga tavsif 
berish. Baholash mezonlari va 
ko‘rsatkichlarini taklif eting. 
1. Sizning suhbatdoshingizga bahoingiz uning savodxonlik 
darajasiga bog‘liqmi? 
2. Suhbatdosh shaxsini baholash uchun umumiy mezonlarni 
taklif etish mumkinmi? 
3. Internet tarmog‘idagi faoliyati bilan bog‘liqlikda istisno 
tariqasida shaxsga ishonchli baho berish mumkinmi? 
4. Suhbatdosh shaxsini baholashning qaysi mezonlari Siz 
uchun ko‘proq muhim? 
5. Suhbatdosh bilan dialog orqali uning tarixiy-madaniy 
merosga munosabati va fuqarolik pozitsiyasini aniqlash mumkinmi? 
Amaliy tavsifdagi savollarni mustaqil o‘rganib bo‘lishganidan so‘ng, o‘quvchilar guruhiy munozara 
jarayonida o‘zlarining taassurotlari va o‘z nuqtai nazarini isbotlashga doir dalillar va misollarni boshqalar 
bilan o‘rtoqlashishadi. O‘qituvchi o‘quvchilarga munozara qoidalarini eslatib turadi, fikrlarni bayon etish 
jarayoniga bosqichma-bosqichma tuzatishlar kiritib boradi, bir savoldan ikkinchi savolga o‘tishni amalga 
oshiradi, oraliq xulosalarga kelinishini ta’minlaydi. 
Munozara jarayonida guruh refleksiv savollarga javob beradi va umumiy yakuniy xulosaga 
kelishadi. 
Munozara yakuni sifatida o‘quvchilarga Internet tarmog‘idagi axborotlar bilan ishlash, shuningdek, 
mazkur ishni bajarish jarayonida faol refleksiv nuqtai nazarni aniqlashga yo‘naltirilgan “Afsona emas 
muammolar” topshirig‘ini bajarishni taklif etadi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning BMT Bosh assambleyasining 72-
sessiyasida so‘zlagan nutqi, 2017 yil 19 sentabr. 
Pedagogicheskiy slovar / Pod red. V.I.Zagvyazinskogo, A.F.Zakirovoy. – M.: «Akademiya», 2008. 
– S.41. 
Muslimov N.A. Kasb ta’limi o‘qituvchisini kasbiy shakllantirishning nazariy-metodik asoslari: Ped. 
fan. dok. ... diss. – T.: O‘MKHTTKMOQTI, 2007. – B.130. 
Tarasova N.V. Mirovoy opыt realizatsii kompetentnostnogo podxoda v professionalnom 
obrazovanii// Sredneye professionalnoye obrazovaniye. – 2007. – №2. – S. 36. 
Xodjayev B.X Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti: pedagogika ta’lim sohasi bakalavriat 
ta’lim yo’nalishlari uchun darslik. – T.: “Sano-standart” nashriyoti, 2017. – 84 b. 
Xodjayev B.X. Umumta’lim maktablari o‘quvchilarida tarixiy tafakkurni modernizatsiyalashgan 
didaktik ta’minot vositasida rivojlantirish: Pedagogika fanlari doktori. ... diss. – T., 2016. – B.92-94. 


26 

Download 4,42 Mb.
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   170




Download 4,42 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



O‘QUVCHILARNING AXBOROTLAR BILAN ISHLASH KOMPETENSIYALARINI

Download 4,42 Mb.
Pdf ko'rish