3.6.4-rasm. Rezinali tormoz elementlari 𝑐 =
𝐵𝐸𝐴
ℎ
bu yerda: E- rezinaning dinamik modul elastikligi, E =(0,6…1,0)
⋅10
-8
MPa; A-
rezinali elementning ko`ndalang kesimi sathi; h – deformatsiyaga uchramagan
element balandligi; x — element deformatsiyasi kattaligi; B – qattiqlanish
koeffitsiyenti, u quyidagiga teng:
B=1-( f∙K f ) bu yerda: f-tayanch materiali va rezina orasidagi ishqalanish koeffitsiyenti (“rezina-
po`lat” jufligidagi moylanmagan yuzalar uchun f=0,12....0,15); K f -shakl
koeffitsiyenti (diametri D va balanligi h bo`lgan butun silindrik rezina elementlari
uchun K f =D/4h; tashqi diametri D va ichki diametri d bo`lgan rezinali vtulkalar
uchun K f =(D-d)/4h).
Rezinali vtulkani qisishda mustahkamlik sharti quyidagicha:
234
𝜎
𝑞
=
𝐹
𝐴
≤ [𝜎]
𝑞
bu yerda [σ] q — ruxsat etilgan qisish kuchlanishi, o`rta qattiqlikdagi rezina uchun
[σ] q = (2,5…5,0) MPa.
Siljishga ishlaydigan rezina elementi uchun (3.6.4-rasm, c) elastik qarshilik
kuchi quyidagicha aniqlanadi:
F=c`x bu yerda с`-rezinaning siljishga qattiqlik koeffitsiyenti, N/mm:
𝑐
′
=
2𝜋𝐺ℎ
𝑙𝑛
𝑑
𝐷
Siljishga ishlaydigan rezinali vtulka uchun mustahkamlik sharti
quyidagicha:
𝜏
𝑚𝑎𝑥
=
𝐹
𝜋𝑑ℎ
≤ [𝜏] bu yerda [τ]- zarbali qisqa muddatli yuklamada rezina uchun rusxat etilgan
kuchlanish, o`rta qattiqlikdagi rezina uchun [τ] =(1…2) MPa.
Rezina vtulkaning ichki yuzasida siljishning maksimal kuchlanishi paydo
bo`ladi.
Rezina metall qurilmalar yuqori ishonchlilik, ishlatishga qulaylilik va katta
energiyahajmlilik xususiyatlariga ega, hamda konstruktsiyasi va texnologiyasi
oddiydir.
235
Ularning
harorat
va
namlikning
o`zgarishiga
sezgirligi,
texnik
xarakteristikasining individualligi (ikkita bir xil o`lchamdagi elemetlar turli
qattiqlikka ega) kamchilik bo`lib hisoblanadi.
