yutib
kislorod ishlab chiqaradi, natijada sayyoram izda
kislorodning miqdori ortib, karbonat angidridning m iq
dori kamayadi. Hayvonot dunyosi kislorodni yutib,
atm osferaga karbonat angidrid ishlab chiqaradi. Shu
tufayli organizm lar atmosferadagi
gazlar miqdorini
boshqarib turadi. Okean suvlari tarkibidagi kalsiyni
organizm lar doimo o‘zlashtirib turadi, natijada uning
sho'rligi doimo bir xil m iqdorda bo'ladi. O rganizm lar
organik tog' jinslarini (ohak, tosh, ko'm ir, neft va h.k.)
hosil qiladi, tog' jinslarini
oshiradi va tuproq hosil
bo'lishiga zam in yaratadi. Demak, tirik organizm lar
tabiatning shakllanishida va o'zgarishida m uhim o'rin
tutar ekan.
Yerda hayot 3 mlrd. yil ilgari paydo bo'lgan. Dastlab
m ikroorganizm lar iliq va nam iqlim sharoitida sayoz
suv havzalarida paydo bo'lgan.
Sayoz suv havzalari
organizm lari okeanga, keyinchalik quruqlikka tarqalgan.
Q uruqlik yuzasi atm osferaning 150 m gacha bo'lgan
balandligi va okeanlarning 150 m gacha bo'lgan chu
qurligi organizm larning eng ko'p tarqalgan qismi hisob
lanadi. M ikroorganizm lar hatto strotosferada va burg'i
quduqlarida 4,5 km chuqurlikda ham uchraydi. Quruq-
likda organizm larning tarqalishi iqlim ga bo g 'liq (nam
lik va issiqlikning taqsimlanishiga). O rganizm larning
tarqalishiga inson ham katta ta’sir ko'rsatadi. Yevrosiyoga
Shimoliy A m erikadan
makkajo'xori, kungaboqar, tama-
ki, pomidor, ondatra,
Janubiy A m erikadan
nutriya
olib
kelib ko'paytirilgan. Shimoliy A m erikaga Yevrosiyodan
40
о/ keltirilgan. Inson faoliyati ta’siri natijasida sayyora
m izdagi o'rm onlarning ju d a ko‘p qismi yo‘q qilindi. Shu
sababli ularni ko‘paytirish chora-tadbirlari ko'rilm oqda.
