Jihoz va materiallar: adabiyotlar, chizg‟ich, qalam, meva-sabzavotlar saqlanadigan turli idishlar,
kalkulyator.
Nazorat savollari; 1. Meva-uzumlar saqlash uchun doimiy omborlar maydonini qanday tuzilgan bo‟ladi?
2. Sabzavotlar saqlash uchun doimiy omborlar maydoni tuzilishini ayting.
3. Tabiiy shamollatiladigan omborda alohida moslamalarda (shtabel) saqlashga misol keltiring.
4. Meva va uzumni saqlashda yashik o‟lchamlari va tagliklar hisobini ayting.
21-amaliy mashg‟ulot. MEVA-SABZAVOTLARNI SAQLASH DAVRIDA TO‟PLAMNING TABIIY KAMAYISHINI QISOBLASH Darsning maqsadi: tabiiy kamayish tushunchasi bilan tanishish. Tabiiy kamayish o‟lchamlariga
ko‟ra talabalarga kartoshka, sabzavot va mevalarni turli omborlarda saqlash davrida ularning tabiiy
kamayishini hisoblashga o‟rgatish.
Ishning borishi; 1-vazifa. 1. Tabiiy shamollatilgan doimiy omborda 1 yanvarga kelib 1630 tonna
kartoshka bor edi. 11 yanvargacha 620 tonna mahsulot chiqarib yuborildi. 21 yanvarga kelib qo‟shimcha
yana 380 tonna chiqa-rilgan. Yanvar oyida kartoshkaning tabiiy kamayishini hisoblang.
2. Doimiy tabiiy shamollatiladigan omborda 1 aprelga kelib 420 t mahsulot sotishga chiqarilgan va
20 aprelga kelib yana qo‟shimcha 340 t sotuvga chiqarilgan. Aprel oyida tabiiy kamayish qancha?
Tabiiy kamayishning hajmi butun oy davomida saqlanadigan mahsulotning o‟rtacha miqdoridan
hisoblanadi va quyidagicha jamlanib aniqlanadi:
1.
Oyning birinchi kunidagi mahsulotning 1/2 og‟irligi.
2.
Oyning 11 kunidagi mahsulotning og‟irligi.
3.
Oyning 21 kunidagi mahsulotning og‟irligi.
4.
Keyingi oyning birinchi sanasidagi mahsulotning 1/2 og‟irligini ham qo‟shib 3 ga bo‟linadi.
O‟rtacha topilgan og‟irlikdan oylik kamayish foizga asosan mahsulotni tabiiy kamayishi topiladi.
Sabzavot va mevalarni saqlashda ularning tabiiy kamayishi o‟rtacha me‟yorlari 5-jadvalda keltirilgan.
Masalan. Omborda 1 mayga kelib 300 tonna kartoshka bor edi. 11 mayda - 200 tonna, 21 mayda 100
tonna, 1 iyunga kelib 0 tonna mahsulot qoldi, may oyi bo‟yicha kartoshkani o‟rtacha og‟irligi quyidagiga
teng:
55
150
3
450
3
0
100
20
)
2
300
(
t
May oyida tabiiy kamayish foizi1,1% bo‟lgani uchun
150 t : 100x1,1q1,65 tonna
19-jadval
