|
1-maruza mavzu. Kirish respublika xaiq xo'jaligida kimyo sanoatining ahamiyati reja
|
| bet | 13/53 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 0,51 Mb. | | #232891 |
Bog'liq Korxona jihozlariLok va bo'yoq materiallar
Xalq xo'jaligining turli sohalarida ishlatiladigan lok va bo'yoq materialar, asosan, suyuq, so'zma (pasta) va poroshoksimon ko'rinishlarida bo'lishi mumkin.
Har qanday lok yoki bo'yoq materiallar bilan turli sirtlarni qoplaganda yupqa parda yoki qatlam hosil bo'ladi. Hosil bo'ladigan bunday qatlam tegishli buyum (detal) materialini korroziyadan (metall va qotishmalarga xos), egilish (buqilish) va namlanishidan (yog'och plasmassalarga xos) saqlaydi yoki ularga tashqi chiroy, estetik ko'rkamlik baxsh etadi.
Shuning uchun hozirgi vaqtda detallarni (buyumlarni) lok-bo'yoq materiallar bilan qoplash yoki muhofaza qilish sanoat miqyosida keng qo'llanilmoqda. Lekin shuni ham ta'kidlab o'tmoq lozimki, lok-bo'yoqlarni to'g'ri tanlash, tegishli qoidaga rioya qilingan holda qoplash, yopishqoqlik kuchining kattaligiga (adgeziya), lok- bo'yoq materiallari bilan qoplanadigan detal (buyum) materiallarini termik kengayish koeffitsientiga, buyumni ekspluatatsiya qilish sharoitiga (muhit, temperatura va boshqalar) bog'liq holda, ekspluatatsiya qilish muddatini oshirish mumkin bo'ladi.
Lok-bo'yoq materiallari mustahkam parda hosil qiluvchi turli tabiiy moddalardan (shlak, bitumlar, asfal t, va boshqalar), sintetik smolalar (fenolli) o'simlik moylari (kanoplya, zig'ir, paxta), mineral moylar, to'ldiruvchilar. sikkativlar, plastifikatorlardan iborat bo'lgan smolalar, pigmentlar (oq rangdagi rux oksidi, qo'rg'oshin to'zi, sariq rangdagi oxralar, qizil rangdagi temir va qo'rg'oshin oksidlari, qora rangdagi sajalar va boshqa ko'rinishdagi pigmentlar), to'ldiruvchilar (pigmentlarga tal k, kaolin va boshqa materiallarni qo'shish orqali hosil qilinadi), plastifikatorlar (zig'ir yog'i va boshqalar) qo'shish orqali esa hosil bo'ladigan sirtdagi qatlamga elastiklik, sovuqqa bardoshliligini oshirish va boshqa xususyatlarini yaxshilash uchun qo'shiladi.
Lok va bo'yoqlar o'zlarining tarkiblariga qarab, loklar, emallar, gruntlar va shpaklyovkalarga bo'linadi. Loklar organiq eritmalarga (spirtga, efirga, skipidarga), asosan, smola va smolaga o'xshash mahsulotlarni qo'shishi orqali qoplovchi parda hosil qiluvchi eritma moddasidir. Loklar turli buyumlar (detallar)ni qoplash orqali ularni turli ta'sirlardan muhofaza qilish va dekorativ tus berish uchun, turli materiallarni elektroizolyatsiyalash hamda emal bo'yoqlar tayyorlash uchun xalq xo'jaligining turli sanoat tarmoqlarida keng ishlatiladi. Loklar, asosan, tabiiy (moyli) va sun'iy (xlorvinilli, bakelitli va boshqalar) ko'rinishlarida bo'ladi. Emal bo'yoqlar, asosan, turli pigmentlarni loklarga qo'shish orqali hosil qilinadi. Emallar bilan qoplovchi parda hosil qilish tipiga qarab, emalli bo'yoqlar, nitroemallar (introtsellyo'lolali loklarga), smolali, moyli va boshqa ko'rinishdagi bo'yoqlar hosil qilinadi.
Bular orasida nitroemal juda tez quriydi. Shuning uchun introemallar va nitroloklarning GOST bo'yicha 507, 508, 907, 230 modellaridan yuk avtomobillarini, kabinalarini, kapotlarini bo'yash uchun ishlatiladi, GOST bo'yicha 660 modelli qora rangdagisidan esa ramalar va transmissiyalarni bo'yashda foydalaniladi.
Nitroemalning GOST bo'yicha NTS-11 modellisi yengil mashinalarni bo'yash uchun ishlatiladi. Lekin tarkibi, asosan, sintetik smolalardan iborat bo'lgan, loklardan hosil qilinadigan tegishli detal yoki buyumning qoplovchi pardasi kimyoviy va termik chidamliligi jihatidan ancha yuqori bo'ladi.
Gruntlar loklarga 50....70% turli pigmentlar (xromli kislotaning to'zi, qo'rg'oshinli surik, titanning brikishi va boshqalar) qo'shish orqali tayyorlanadi va bunday moddalar turli metallarni korroziyadan, yog'ochlarni chirishidan muhofaza qilish uchun mo'ljallangandir.
Gruntlar, asosan, yelimli, moyli va nitrotsellyo'lozali ko'rinishlar bo'ladi. Buyum (detal)ni shpaklyovkalashdan olin gruntovka bajariladi va hokazo.
Shpaklyovkalar. Juda maydalangan mineral poroshoklar (bo'r, gips, ohak kabi)ni turli moyli, yelimli, lokli va boshqa bog'lovchi moddalar bilan aralashtirib, asosan, pasta yoki so'zma ko'rinishidagi quyuq modda-shpaklyovkalar hosil qilinadi. Shpaklyovka detal (buyum) sirtidagi turli yoriqlarni, teshik-kovaklarni, tirqishlarni to'ldirib, sirtning tekis bo'lishini ta'minlash maqsadida ishlatiladi. Shunga ko'ra, shpaklyovka quyuq va suyuq holda tayyorlanadi. Shpaklyovka bir yoki bir necha bor maxsus kurakcha-shpanel bilan surtiladi. Shpaklyovkani, asosan, ish joyida ishlatish vaqtida tayyorlash maqsadga muvofiqdir.
Shpaklyovkalar tarkibidagi qo'shiluvchi moddalarning miqdoriga (dozasiga) qarab, har xil bo'lishi mumkin. Masalan, yelimli shpaklyovkalarning tarkibida 3% duradgorlik yelimi, 65% bo'r va pigment, 30% suv bo'ladi. U tez qotadi. Uning uchun tarkibiga 2% alif qo'shiladi.
Moyli shpaklyovkaning tarkibida 70% bo'r va pigment, 30% lok bo'lib, yelimli shpaklyovkaga qaraganda mustahkam bo'ladi, lekin sekin quriydi. Agar yuzalarni juda uzoq muddatga muhofaza qilish talab qilinsa, u holda, unday yuzalarni ko'p qatlamli qoplamalar bilan, ya'ni, gruntovka, shpaklyovka, emal, lok qatlamlari bilan qoplash maqsadga muvofiqdir.
Lekin shuni aytib o'tish kerakki, umuman sirtlardagi shpaklyovka qatlamining qalinligi 2 mm dan oshmasliligi kerak.
Vazifalariga ko'ra shpaklyovkalarning turli modellari mavjud. Masalan, mashinalarni qoplash uchun PF-002, MS-006, NTS-007, NTS-008, NTS-009 modelli shpaklyovkalar ishlatilsa, qo'pol va katta chuqurlarni yo'qotish uchun EP-0010 epoksidli shpaklyovkalar ishlatiladi.
|
| |
