3.Motivatsiyaning iqtisodiy va ijtimoiy jihatlari
Motivatsiya- bu faqat mukofotlarni tarqatish emas. O’z xizmat vazifalarini bajara olmagan yoki mehnat intizomini buzgan xodimlarni adolatli jazolash ham ularni o’z faoliyatlarini yaxshilashga undaydi.
Bizningcha, ehtiyojlar ierarxiyasini (pog`onasini) amerikalik psixolog A.Maslou ancha to’liq va muvaffaqiyatli ishlab chiqqan. U xulq-atvor sabablarining beshta darajasini yoki guruhini u yoki bu paytda ustunlik qiluvchi ehtiyojlarga qarab ajratgan.
1. Odamlarning takror ko’payishiga, oziq-ovqatga, nafas olishga, jismoniy harakatlarga, kiyim-bosh, uy-joy, dam olish va hokazolarga bo’lgan fiziologik va jinsiy ehtiyojlari.
2. Ekzistentsial ehtiyojlar – o’z yashashining xavf-xatarsiz bo’lishiga ehtiyoj, ertangi kunga ishonch, hayot faoliyatining barqaror shart-sharoitlari, insonni qurshab turgan muhitning muayyan darajada doimiy va muntazam bo’lishiga ehtiyoj, mehnat sohasida esa, kafolatlangan bandlikka, baxtso’z hodisalardan sug`urtalanishga va shu kabilarga bo’lgan ehtiyojdir.
3. Jamoaga bog`liqlikka, unga mansublikka, muomalada bo’lishga, boshqalar to’g`risida g`amxirlik qilishga, o’ziga e‘tibor berilishiga, birgalikdagi mehnat faoliyatida ishtirok etishga bo’lgan ijtimoiy ehtiyojlar.
4. O’z-o’zining hurmat qilinishiga, obri-e‘tiborga ega qadr-qimmatning oshishiga, xizmat sohasida o’sishiga, maqomi, nufuzi ortishiga, tan olinish va yuqori baho olishga bo’lgan ehtiyojdir.
5. Shaxsiy, ma‘naviy ehtiyojlar o’zining ijod orqali faollashuvi, o’zini namoyon qila olishida ifodalanadi.
Ehtiyojlar mehnat motivatsiyasining sabablari umumiy jarayonida muhim o’rinlardan bo’rini egallaydi. Ular xodimlar tomonidan anglab yetilsa, xulq-atvorni rag`batlantiradi. Bu jihatdan ular muayyan shaklga – u yoki bu faoliyat turlariga, obyektlar va buyumlarga qiziqish shakli sifatida idrok qilinadi. qiziqish – bu, anglab etilgan ehtiyojlarning aniq ifodasidir.
Mehnat motivatsiyasi jarayoning eng muhim elementlari qadriyatlar va xulq-atvor normalaridir. Qadriyatlar – bu, subyekt, jamiyat, sinf, ijtimoiy guruhning hayot va ishning asosiy va muhim maqsadlari to’g`risidagi, shuningdek, ana shu maqsadlarga erishishning asosiy vositalari haqidagi tasavvurlaridir.
Qadriyatlarga jamiyat, jamoa, shaxs ko’z o’ngida ijobiy ahamiyatga ega bo’lgan barcha predmetlar va hodisalar kir o’tiladi. qadriyatlar olami jamiyatning ehtiyojlari va qiziqishlari xilma-xil va bitmas-tuganmasdir. Qadriyatlar moddiy, ma‘naviy, ijtimoiy, siyosiy bo’ladi va hokazo. Ular ehtiyojlar va qo’ziqishlar asosida tarkib topadi.
|
