5.23-rasm. Skreperlarning ishlash sxemalari:
a – skreperning umumiy ko’rinishi; b – gruntni yig’ish; v – tashish;
g – qatlamlab to’shirish zichlash bilan birgalikda; 1 – mexanizmning harakatlanuvchi orqa devori;
2 – skreperning cho’michi; 3 – gruntni kesish va cho’michni to’ldirish jarayoni; 4 – shatak
(tortqich); 5 – old devori berk grunt bilan to’ldirilgan skreper cho’michi; 6 –pichoqli moslama
grunt tashilayotgan holatda; 7 – mexanizmnng harakatlanuvchi devori chumichni to’liq
bo’shatilgan holatida; 8 – gruntni berilgan qalinlikda to’kish; 9 – to’kma qatlami
Skreper turlari
Skreperlar tirkamali (pritsepli), yarim tirkamali (yarim pritsepli), o’zi yuradigan turlarga
bo’linadi. Skreperning bosh parametri – bu cho’mich sig’imidir, m
3
. Asosiy texnologik parametrlari; yuk
ko’tarish qobiliyati, gruntni qirqish qatlamining chuqurligi va eni, to’kilayotgan grunt qatlamining
qalinligi.Hozirgi paytda qurilishda cho’michining sig’imi 3...15m
3
bo’lgan skreperlar qo’llanilmoqda.
Jahon
amaliyotida
yer
qazish
ishlarida
cho’michining sig’imi 60m
3
gacha
bo’lgan
skreperlardanfoydalanilyapti.
CHo’mich sig’imi 4...25 m
3
li skreperlarninggruntni qirqish eni 2200...2800 mm oraliqda
o’zgarib turadi. Bu mashinalarningmaksimalь qazish chuqurligi 250...400mm ni tashkil etadi.
“Tekislanadigan maydon” tipidagi yer inshootlarida gruntni ishlash va gruntni tekislash jarayonlarini
ancha aniq bajarish uchun joyning relьefiga bog’liq holda skreper cho’michi holatini avtomatik
boshqarish tizimini qo’llash mumkin
Gruntlar skreper bilan qazilganda IVta guruhga bo’linib, ularning oxirgi guruhi o’lchamlari 300
mm dan katta bo’lmagan yumaloq xarsang tosh hamda boshqa toshlar aralashgan og’ir loyli gruntlardan
iborat bo’lib, bunday gruntlar oldindan yumshatiladi. Loyli qum va qumli loy gruntlarni qazishda skreper
cho’michlari grunt bilan “qalpoq” ko’rinishida to’liq yuklanishi mumkin. Yumaloq xarsang toshlarsiz
yengil gruntlar yumshatilmasdan birdaniga qazilishi mumkin, ancha zich bo’lgan gruntlarni esa oldindan
yumshatish zarur. Quruq sochiluvchan gruntlarni qazishda skreper cho’michi 60...70% dan ortiq
bo’lmagan hajmda to’ldiriladi. Yopishqoq va o’ta namlangan gruntlarni qazishda ularning cho’michga
yopishib qolishi oqibatida o’ziga xos qiyinchiliklar yuzaga keladi.
An’anaviy konstruktsiyali skreper cho’michini grunt bilan to’liq va tez to’ldirish uchun traktor-
itargichlardanfoydalanilib, ular cho’mich qirrasi bilan gruntni kesish kuchini oshirib beradi va
cho’michning to’lish koefitsientini oshiradi.Skreperningish unumdorligini oshirish, ish tsikli vaqtini
kamaytirish maqsadida skreper cho’michini majburlab to’ldiruvchi konstruktsiya, ikki motorli skreperlar,
skreper poezdlari ishlab chiqilgan. Bu ba’zi hollarda itargichsiz ishlash imkonini beradi va gruntni ishlash
narxini pasaytiradi.
Skreper yordamida yer ishlariningquyidagi jarayonlarini mexanizatsiyalash mumkin: turli yer
inshootlarida gruntni qazish va joylashtirish; gruntni 100dan 5000m gacha bo’lgan masofaga ko’chirish;
o’simlik qatlamini qirqib olish va ko’chirish; gruntni qatlamlab tekislash.
Skreper bilan gruntni ko’chirishning optimal uzoqligiquyida keltirilgan.
CHo’mich sig’imi, m
3
3, 6, 10,
15, 50
Gruntni ko’chirish uzoqligi, m 300 gacha, 500 gacha,700 gacha, 1000 gacha 3...5km gacha;
Skreperning ishlashiquyidagi sxema bo’yicha amalga oshiriladi: skreper cho’michiga gruntni
yig’ish, grunt bilan yuklangan skreperni ko’tarmaga ko’chirish, cho’michni bo’shatish, tekislash va
qisman zichlash bilan, skreperning bo’sh holatda qazilmaga qaytishi va tsiklni takrorlashi. Aniq (konkret)
sharoitlar − ish frontining uzunligi va ko’chiriladigan yer massalarininghajmlari,qazilma va
ko’tarmalarning o’zaro joylashishi tekislanayotgan hududning nishabiga bog’liq holda – skreperning
harakatlanish sxemasi turlicha bo’lishi mo’mkin.
Grunt qazilayotgan vauni to’kish joyining o’zaro joylashganligiga hamda ishlarni olib borish
sharoitlariga bog’liq holda bir nechta ishchi sxemalardan foydalaniladi(5.24 rasm).
|
