foydalanilganda skreperning burilishlar soni, yuklangan va bo’sh holatda harakatlanish yo’li uzunligi
qisqaradi.
Skreperlar harakatlanishining
mokisimon-bo’ylama sxemasidan
to’kilmaningikki tomonida
joylashgan zaxiradan yoki qazilajak kanal uzanidan gruntni tashish orqali baland (4...6 m) to’kilmalarni
45º dan katta bo’lmagan qiyaliklar bilanhosil qilishda foydalaniladi. Mazkur sxema skreperning bo’sh
holatda yurish yo’lini minimumgacha qisqartiradi, bitta tsiklda gruntni ikki marta to’kadi va burilishlar
soni qisqartiradi.
Qurilish maydonini vertikal tekislashda elliptik va spiralsimon sxemalar qo’llaniladi, ba’zi
hollarda
mokisimon-ko’ndalang sxemadan
ham foydalanish mumkin. Qiyin kovlanadigan gruntlarni
qazishda ushbu gruntlar qazilishi lozim bo’lgan qalinlikda oldindan yumshatiladi, buning uchun
traktorlarga o’rnatilgan osma yumshatuvchilarqo’llaniladi.
Skreperlar cho’michi bilan grunt qatlamlarini0,12...0,35 m qalinlikda va zarur bo’lgan enlikda
kesadi (turli turdagi mashinalar uchun 1,65...2,75m). To’kilayotgan qatlamningeng katta qalinligi
0,35...0,5 m ni tashkil etadi. To’kilayotgan grunt bir tekis qalinlikda bo’lishi to’kish faqat skreperning
harakatlanish jarayonida amalga oshirish bilan bo’ladi.Skreperlaro’z cho’michini 12...20 m yo’l
uzunligida to’ldiradi, guntni to’kish yo’li uzunligi esa to’ldirish yo’li uzunligiga nisbatan qisqaroq bo’ladi
va bu masofa 9...15 m atrofida bo’ladi. Qirqib olinadigan grunt qatlamining qalinligini oshirish,
cho’michni to’ldirish vaqtini qisqartirish va grunt bilan to’liq to’ldirish uchun traktor-itargichlar
qo’llaniladi (2...6 ta skreperga bitta itargich).
Gruntning turi va zarrachalarining tortishishigiga qarab skreperlar yordamida gruntni qirqishning
quyidagi sxemalari qo’llaniladi (5.24 rasm):
yupqa qatlam
bilan har qanday yopishqoq gruntlarni doimiy ya’ni o’zgarmas qilinligida qazishda
(qirqish);
ponasimon qatlam
(qalinligi o’zgaruvchan) bilan yengil bog’lanishli gruntlarni gorizontalь
uchastkalarda pichoqni maksimalь chuqurlikka kiritib keyin uni bir maromda ko’tarib qazishda;
cho’qqisimon qatlam
(cho’michni navbat bilan o’zgaruvchan chuqurliklarga kiritish va ko’tarish)
doimiy so’nuvchi amplituda bilan quruq qumli loy va loyli gruntlarni qazishda.
Skreperlar – quvvatli va chidamli mashinalardir. Ular yuklangan holatda 18% gacha va bo’sh
holatda 40% gacha bo’lgan qiyalikli tepalikka chiqa oladi, qiyaligi 45%gachabo’lgantepaliklardan pastga
tusha oladi, qiyaligi 30%gacha bo’lgan ko’ndalang qiyaliklarda bemalol harakatlana oladi.
