Jahonda keyingi 50 yilda aholi jon boshiga nisbatan

Download 0.81 Mb. Pdf ko'rish
bet	3/11
Sana	26.05.2022
Hajmi	0.81 Mb.
	#21951

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Bog'liq
O\'simlikshunoslik (R.Oripov, N.Xalilov) @mustaqilishlar (1)
ochiq dars BDU (1), Ahmedova Shohsanam, 5-ИЛОВА рассилка, fiziologiya sagdiyev, Kaliforniya qurtlari biznes sifatida yaxshi sarmoyadir, Tuban o simliklar (L.Velikanov va boshq.), Baqa anatomiyasi, Lotin tili tovushlar-merged, portal.guldu.uz-taqdimot, Operatsion tizimlar va ularning turlari-fayllar.org, Овощеводство Габибова ЕН 2019 180 с, Книга-Методика-полевого-опыта-в-овощеводстве-70-100-16-в-печать, Boqiyeva Kamola Alisher qizi, 123

Don ekinlarining morfologik xususiyatlari.
G(alladoshlar ( Gramineae)

Jahonda keyingi 50 yilda aholi jon boshiga nisbatan
g‘alla ekin maydonlarining qisqarishi
Yillar
Maydon
Aholi jon boshiga nisbatan
g‘alla maydonining
qisqarishi, %
Jami,
mln ga
Aholi jon
boshiga, ga
1950
593
0,23
1960
651
0,21
9
1970
673
0,18
15
1980
724
0,16
11
1990
720
0,14
16
2000
720
*
0,12
17
Istiqbolda mamlakatimizda ham aholi jon boshiga o'rtacha 500 kg
don ishlab chiqish bo'yicha katta ishlar olib borilmoqda.
Don ekinlarining morfologik xususiyatlari. Morfologik xususiyatlari
va yetishtirishdagi yo'nalishlari bo'yicha donli ekinlar birinchi guruh
g'alla ekinlari kuzgi va bahori bug'doy, kuzgi va bahori javdar, kuzgi
va bahori arpa, kuzgi va bahori tritikale, suli va ikkinchi guruh g'alla
ekinlari (makkajo'xori, tariq, oq jo'xori, sholi, maijumak) hamda dukkakli
don ekinlari (ko'k no'xat, soya, loviya, mosh, no'xat, burehoq, yasmiq,
lyupin, xashaki dukkaklilar)ga bo'linadi. Birinchi va ikkinchi guruh don
ekinlari G(alladoshlar ( Gramineae) yoki Qolng‘irboshlar (Poaceae) oila-
siga, marjumak Marjumakdoshlar (Polygonaceae), dukkakli don ekin
lari Dukkakdoshlar (Fabaceae) oilasiga mansub.
Ildiz tizimi. D on ekinlarining ildiz tizimi faqatgina suv va unda
erigan oziqa moddalarni so'rish organi emas, balki ko'plab organik
moddalar sintez bo'ladigan muhim organdir. Ildizlarda murakkab fi-
ziologik va biokimyoviy jarayonlar natijasida organik kislotalar, fos-
fororganik moddalar, aminokislotalar, alkoloidlar, amidlar va boshqa
birikmalar hosil bo'ladi. Ildizlar o'simliklarda modda almashinuvi,
fiziologik jarayonlarda, xlorofil hosil bo'lishida ishtirok etadi, ularga
ta ’sir ko'rsatadi.
Don ekinlarining ildiz tizimi popuk. Don ko'karganda dastlab mur
tak yoki birlamchi ildizlar hosil bo'ladi. Ulaming soni o'simlik turiga
bog'liq. Kuzgi bug'doyda murtak ildizlar 3, bahori bug'doyda 5, sulida
3—4, arpada 5—8, tariqsimon o'simliklarda 1 dona bo'ladi. Keyin poya
ning yer osti bo'g'inlaridan qo'shimcha yoki bo'g'in ildizlari hosil bo'ladi.
Tuproqda yetarli namlik bo'lganda ular tez rivojlanadi.
O'simlikning rivojlanishida, hosil to'plashida birlamchi (murtak) va
ikkilamchi (bo'g'in) ildizlarining ahamiyati katta. Bug'doy, arpada ik
kilamchi ildizlar hosil bo'lmaganda hosildorlik 35—40 % kamayadi.
Murtak ildizlar o'simliklarning butun o'suv davri davomida oziqlanish-
da ishtirok etadi. Ular bo'g'in ildizlaridan oldin hosil bo'ladi va o'simlik
o'suv davri oxirida kuzgi bug'doyda 2,5—3 m, makkajo'xori, oq jo'xorida
53
www.ziyouz.com kutubxonasi

3—4 m chuqurlikka kirib boradi. Ildizlarining asosiy massasi tuproqning
25—30 sm haydalma qatlamida joylashgan.
Poyasi. Don ekinlarida poya 5—7 poya bo'g'inlari bilan ajratilgan
bo'g'in oraliqlaridan iborat. Uzun bo'yli makkajo'xori o'simligida bo'g'in
oraliqlari soni 25 va undan ortiq bo'lishi mumkin. Ularning soni barg
lar soniga teng bo'ladi. Ko'pgina don ekinlarida poyasining ichi kovak,
makkajo'xori va oq jo'xorida u parenxima bilan to'lgan. Poyaning
o'sishida hamma bo'g'in oraliqlari ishtirok etadi. Dastlab eng pastki
bo'g'in oraliqlari keyin navbatdagisi o'sa boshlaydi. Keyin hosil bo'lgan
oraliqlari o'zidan oldingisidan uzunroq bo'ladi, eng oxirgi bo'g'in oralig'i
eng uzun bo'ladi.
Poya yer osti poyalarining bo'g'inlaridan novdalar hosil qilish xusu-
siyatiga ega.

Download 0.81 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Download 0.81 Mb.

Pdf ko'rish