80
6-bob. QUYOSH SISTEMASI VA KOINOT
36-MAVZU.
QUYOSH SISTEMASI
1. Biz yashayotgan sayyora Quyosh sistemasining qaysi galaktikasida joylashgan?
2. Koinotni o‘rganish bizga nima uchun zarur?
Insonlar qadimdan osmon jismlarini o‘rganish-
ga, koinot sirlarini bilishga qiziqishgan.
Dastlab Yerning shakli, uning o‘lchamlari, joy-
lashuvi, harakati kabilar o‘rganilgan bo‘lsa, keyin-
chalik o‘rta asrlarga
kelib boshqa osmon jism-
lari (sayyoralar, yulduzlar kabilar) ham o‘rganila
boshladi.
Jumladan,
miloddan avvalgi asrlarda
yunon olimlaridan
Pifagor Yerning sharsimon
shaklda ekanligi haqida fi kr bildirgan, Eratosfen
Yerning kattaligini o‘lchagan, Gipparx esa yuzlab
yulduzlarni o‘rga nib, yulduzlar jadvalini tuzgan.
IX–XV asrlarda O‘rta Osiyo olimlaridan Abu Ray-
hon Beruniy Quyosh, Oy va sayyora lar harakatini
o‘rgangan,
Muhammad al-Xoraz miy Qu-
yosh va Oyning tutilishi bo‘yicha ilmiy
izla nishlar olib borgan, al-Farg‘oniy
“Astro nomiya asoslari”
asa rida
osmon
jismlari haqida qimmat-
li ma’lumotlar yozib qoldirgan.
Mirzo Ulug‘bek esa o‘z rasad-
xonasida yulduzlar bo‘yicha astro-
nomik kuzatuvlar olib borgan.
6
b o b
