132
6 BOB. ISHLAB CHIQARISH JARAYONI VA UNING NATIJALARI
6.1. Ishlab chiqarish
Kishilarning moddiy ehtiyojini qondirish uchun ishlab chiqarish
zarurdir, ya’ni har xil mahsulotlarni, hayotiy ne’matlarni yaratish jarayonidir.
Bu har qanday jamiyatda aniq ishlab chiqarish kuchlarining harakatini taxmin
qiladi. Bu o‘z navbatida bir qator elementlarni va omillarni (resurslarni) o‘z
ichiga oladi. Insoniyatning barcha rivojlanish davrlarida ishlab chiqarishning
asosiy omili sifatida ikki omil yuzaga kelgan: ish kuchi (bu shaxsiy yoki inson
omili) va ishlab chiqarish vositalari (moddiy yoki ashyoviy omil).
Ammo ishlab chiqarish kuchlari jamiyatning taraqqiy etishi bilan
rivojlanib kelmoqda, mukammallashmoqda va o‘zining mazmunini
o‘zgartirmoqda. Hozirgi zamon fan-texnika inqilobi (FTI) sharoitida ularning
sezilarli darajada murakkablashishi kuzatilmoqda. An’anaviy ish kuchi va
ishlab chiqarish vositalarida bir qator yangi yoki mustaqil omillar va
elementlar ahamiyatlidir. Masalan, bular jumlasiga fan, axborotlashuv,
energiya, ekologik muhitlar kiradi.
Bu asosiy omillarni batafsil ko‘rib chiqamiz:
6.1-chizma. Ajratilgan samarali hududiy izokovantlar oilasi.
6.2. Ishlab chiqarishning omillari va imkoniyatlari
Ishlab chiqarish bir-biridan farqlanuvchi uch omilni (lotincha «factoz»-
yasovch
i,
ishlab chiqaruvchi
ma’nosini anglatadi) o‘z ichiga oladi. Ularning
har birini jamiyatga xos tabiiy - moddiy jihatdan ko‘rib chiqamiz.
Birinchidan,
inson mehnat omili. Ishlab chiqarish uchun zarur va mehnat
ko‘nikmalariga ega odamlar hamisha kerak bo‘ladi. Moddiy ishlab
chiqarishdagi mehnat aniq maqsadga qaraltilgan faoliyatdir. Ana shu faoliyat
Ishlab chiqarishni
tashkillashtirish
Ishlab chiqarish
vositalari
Ish kuchi
texnologiya
axborot
fan
energiya
infratuzilma
Ekologik omil
ijtimoiy
Ishlab chiqarish
Axborot
texnologiyasi
A
sos
iy
om
il
lar
Ishlab chiqarish
omillari
133
natijasida odamlar o‘zlari yaratgan vositalar yordamida jismlarni o‘zgartirib,
o‘z ehtiyojlarini qondirish uchun moslashtiradilar.
|
