|
Adabiyotlardan iqtibos Қурбонов Ш., Сейтхалилов Э. Таълим сифатини бошқариш. Т.: “Турон-Иқбол”: 2006. 590 бет
|
| bet | 41/65 | | Sana | 23.05.2024 | | Hajmi | 4,19 Mb. | | #251649 |
Bog'liq Boshqaruvga oid adabiyotlardan iqtibosShart sharoitga mos
Maktab boshqaruvi kontekstida strategik rejalashtirish hozirda maktablarda xodimlardan talab qilinadigan rejalashtirish bilan bog'liq bir qator tadbirlarni qamrab oldi. …maktablardagi alohida shaxslar o'z maktablari uchun umumiy strategik rejadan o'z rejalarini ishlab chiqishi kutiladi. Bunday rejalashtirish rejalashtirishning asosiy qonuniy yondashuviga aylandi va undan foydalanish maktablar uchun o'z kelajagiga tayyorgarlik ko'rishning eng maqbul usuliga aylandi. Shunday qilib, asosiy masala – bu maktablarni qanchalik yaxshi boshqarishga imkon beradi yoki oddiygina strategik rejalashtirishmi? (Bell, L. (2002), Strategic Planning and School Management: full of sound and fury, signifying nothing?, The Journal of Educational Administration, pp 2. DOI: 10.1108/09578230210440276)
Qisman, men bergan savolga javobni strategiya tushunchasining o'zida ham topish mumkin. Whipp (1998) ta'kidlaganidek, strategiya atamasi harbiy kelib chiqishi bo'lib, yunoncha generallik so'zidan olingan. Whipp, R. (1998), .Creative Deconstruction, Strategy and Organisations.. Paper presented to the ESRC Seminar Series. Redefining Educational Management, Cardiff.
Uning ma'nosi izchil harakatlar to'plamini o'z ichiga olgan holda rivojlandi, reja, odatda, dushmandan yashiringan va aniq harbiy maqsadga erishishga qaratilgan. Strategiya bir qator taktikalar, muxolifat ishtirokida amalga oshirilgan tezkor choralar yordamida amalga oshirilishi kerak edi. Strategiya va strategik rejalashtirishni rivojlantirish hozirgi vaqtda zamonaviy menejerning qurol-yarog'idagi muhim qurolni tashkil etadi. Strategiya va rejalashtirish bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'ldi.
Eng sodda qilib aytganda, strategik rejalashtirishni tashkilotning uzoq muddatli kelajagini belgilashga yondashuv sifatida tushunish mumkin, keyin esa ushbu tashkilotni uning a'zolari yoki hech bo'lmaganda uning kelajakdagi holatiga erishish uchun tegishli yo'nalishga ko'chirish. (Bell, L. (2002), Strategic Planning and School Management: full of sound and fury, signifying nothing?, The Journal of Educational Administration, pp 2. DOI: 10.1108/09578230210440276)
Quinn (1980) strategiya, rejalashtirish va tashkilotning kelajakdagi rivojlanishi o'rtasidagi o'zaro bog'liqlikni ta'kidlaydi. U strategik rejalashtirishni tashkilotning asosiy maqsadlari, siyosatlari va harakatlarini yaxlit bir butunlikka birlashtirish sifatida belgilaydi. Tashkilotga ta'sir ko'rsatishi mumkin bo'lgan ichki va tashqi omillarni sinchkovlik bilan tahlil qilish natijasida ma'lum bir vaqt oralig'ida erishish uchun buyurtma qilingan harakatlar ro'yxati, bu esa tashkilotni o'z faoliyatidan olib tashlaydi. Mavjud ma'lumotlar tahliliga asoslangan strategik rejalashtirish - bu tashkilot raqobatbardosh raqobat dunyosida o'z mavqeini aniqlash uchun foydalanadigan narsadir. (Quinn, J. (1980), Strategies for Change, Logical Incrementalism, Homewood, Illinois, Irwin)
Strategiya bir qator taktikalar, muxolifat ishtirokida amalga oshirilgan tezkor choralar yordamida amalga oshirilishi kerak edi. Strategiya va strategik rejalashtirishni rivojlantirish hozirgi vaqtda zamonaviy menejerning qurol-yarog'idagi muhim qurolni tashkil etadi. Strategiya va rejalashtirish bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'ldi. (Bell, L. (2002), Strategic Planning and School Management: full of sound and fury, signifying nothing?, The Journal of Educational Administration, pp 2. DOI: 10.1108/09578230210440276)
Shunday qilib, strategik rejalashtirishni tashkilot faoliyatini uning atrof-muhit va uning resurslari imkoniyatlariga moslashtirish deb tushunish mumkin (Johnson, G. and Scholes, K. (1989), Exploring Corporate Strategy, Hemel Hempstead, Prentice Hall.) Ta'kidlanishicha, maktablarda strategiyani ishlab chiqish asosiy boshqaruv jarayoni bo'lib, u institutsional qadriyatlar va maqsadlarni birlashtiradi va ta'minlash sifati va resurslarni joylashtirish uchun asos yaratadi (Preedy, M., Glatter, R. and Levaçič R. (1997), (eds.), Educational Management; Strategy, quality and resources, Buckingham, Open University Press.)
Masalan, ingliz maktablarida rejalashtirish asosan maktabdan tashqaridagi siyosat va boshqa atrof-muhit bosimi bilan belgilanadi va bunday rejalashtirish kamida to'rt xil shaklga ega:
1. Kadrlar va resurslarni boshqarish, o'quvchilarni maktablarga taqsimlash, bo'sh joylarni taxminiy o'quvchilar soniga moslashtirish, qurilish va ta'mirlash va oxirgi marta xizmat ko'rsatish. Ushbu darajadagi rejalashtirish o'quv dasturiga juda oz ta'sir ko'rsatdi yoki o'qitish va o'qitish jarayonlari bo'yicha va u juda kam javobgarlikni o'z zimmasiga oldi. Darhaqiqat, ko'pchilik maktablar voqealarni uzoq yoki hatto o'rta darajada ko'rib chiqish zarurati bilan kamdan-kam tashvishlanardi (Bell, L. (1998), .The quality of markets is not strain.d. It droppeth as the gentle rain from Heaven upon the place beneath, Primary schools in the education market place.. Paper presented at the American Education Research Association Conference, San Diego.).
2. Resurslarni boshqarish uchun mas'uliyatning kuchayishi bilan maktablar va o'quvchilar soni uchun raqobatga asoslangan ta'lim bozorini yaratishga urinishlar bilan rejalashtirishning ikkinchi shakli - maktabni rivojlantirishni rejalashtirish paydo bo'ldi. Bu maktablarda strategik rejalashtirishni o'rnatishga qaratilgan birinchi tizimli urinish edi. …direktorlarga maktabning maqsad va vazifalarini belgilash, ushbu maqsad va vazifalarga erishishni nazorat qilish va ko'rib chiqish uchun javobgarlikni yukladi. xodimlarning rivojlanishini boshqarish.
Ta'limni isloh qilish to'g'risidagi qonun (DES 1988) maktabni rivojlantirish uchun strategik rejalashtirishni qo'llashga qo'shimcha turtki berdi. U maktablarning mahalliy moliyaviy boshqaruvini joriy etishni, yangi Milliy o'quv dasturini va hisobot berishning yangi shakllarini maktabni rivojlantirish rejasi bilan bog'ladi, bu esa har bir maktabning resurslarni boshqarish jarayonining markaziy qismiga aylandi. Shu bilan birga, maktablar imtihon va test natijalari bo'yicha liga jadvallarini nashr etishga javob berishlari va ota-onalarga maktabning borishi to'g'risida yillik hisobot taqdim etishlari kerak edi. Maktabni rivojlantirish rejalari ushbu mas'uliyat bilan ham, ushbu yangi talablarning resurslarni boshqarish jihatlari bilan ham kurashish usulini taqdim etgandek tuyuldi.
Ushbu kitobchalarning birinchisida maktab xodimlari o'zgarishlar uchun o'zlarining ustuvorliklarini aniqlashlari va asoslashlari hamda resurslarni to'g'ri taqsimlash orqali o'zgarishlar muvaffaqiyatli amalga oshirilganligini ko'rsatishlariga urg'u berildi.
Ikkinchi kitobcha paydo bo'lganida, diqqat biroz o'zgardi. Maktabni rivojlantirish rejalarining maqsadi maktablarga ta'lim sifati va ta'lim standartlarini yaxshilash uchun muvaffaqiyatli o'zgarishlar kiritishga yordam berish edi.
3. Rivojlanishni rejalashtirishning paydo bo'lishi yangi huquqning maktablar va kollejlarni bozor talablariga bo'ysunish haqidagi siyosiy niyatiga to'g'ri kelishi shunchaki tasodifiy emas edi (Bell, L. (1998), .The quality of markets is not strain.d. It droppeth as the gentle rain from Heaven upon the place beneath, Primary schools in the education market place.. Paper presented at the American Education Research Association Conference, San Diego.). Ba'zilari grant maqomining jozibasi bilan aldangan maktablar o'z faoliyatiga ko'proq biznesga yo'naltirilgan yondashuvni qo'llashga va qanday qilib o'zlarini yanada samaraliroq sotishlari, o'quvchilarni yanada agressiv jalb qilishlari va asosiy va o'quvdan tashqari tadbirlarni qo'llab-quvvatlash uchun mablag' ishlab chiqarishlari haqida o'ylashlari kerak edi. Shunday qilib, ba'zi maktablar rejalashtirishning uchinchi turiga, biznesni rejalashtirishga duchor bo'ldi. Bunga ko'pincha a'zolari maktab boshqaruviga biznesga o'xshash yondashuvni joriy etishni xohlaydigan boshqaruvchilar kengashlari tomonidan olib borilgan yoki hech bo'lmaganda rag'batlantirilgan.
4. maktabga asoslangan strategik rejalashtirishning maqsadi yaxshi fuqarolarni etishtirish uchun tegishli malaka va ijtimoiy kun tartibiga ega ishchi kuchini ta'minlash uchun hukumatning iqtisodiy kun tartibini davom ettirishda maktablarning katta rol o'ynashini ta'minlash edi (Bell, L. (1998), .The quality of markets is not strain.d. It droppeth as the gentle rain from Heaven upon the place beneath, Primary schools in the education market place.. Paper presented at the American Education Research Association Conference, San Diego.).
Iqtisodiy kelajagimizni ta'minlash bilan bir qatorda, o'rganish ... jamiyatimizni tsivilizatsiyalashgan jamiyatga aylantirishga yordam beradi va faol fuqarolikni qo'llab-quvvatlaydi. O'rganish odamlarga o'z jamiyatida to'liq rol o'ynashga imkon beradi. Bu oilani, mahallani va demakki, millatni mustahkamlaydi
O'quvchilar va o'qituvchilar faoliyatini yaxshilash ikkala kun tartibida ham markaziy o'rinni egallashi kerak edi. uzoq vaqt miqyosda o'zgarishlar Ö (Blows 1994, pp.1-4). Shunday qilib, biznes-reja maktabni rivojlantirish va shaxsiy ehtiyojlarni qondirish uchun yo'naltirilgan resurslarni asoslash uchun mo'ljallangan edi. Bu boshidanoq aniq bo'ldi: OfSTED inspektorlari maktab xodimlarini ustuvorliklarni belgilash va ushbu ustuvorliklarni qondirish uchun javobgarlikka tortishlari mumkin (Bell, L. and Rhodes, C. (1996), The Skills of Primary School Management, London, Routledge.). 1998-yil sentabrdan boshlab har bir maktabda takomillashtirish boÿyicha murakkab maqsadlar boÿlishi talab qilinadi. Ishonchli va izchil ish faoliyatini tahlil qilish maktabda foydalanish imkonini beradi ... Direktorlarga sinf o'qituvchilarining ish faoliyatini nazorat qilish Ushbu strategik rejalashtirish jarayonida asosiy o'rin tutgan. Ular o'quvchilar ma'lumotlaridan foydalanib, tekshirish va tekshirish hisobotlarini nashr qilishda yanada yaxshi natijalarga erishish uchun maqsadlar qo'yish orqali o'z maktablarini yaxshilashga rahbarlik qilishlari va boshqarishlari kerak edi. Ishlashning bunday yaxshilanishi savodxonlik va hisob-kitoblarga qaratilgan bo'lib, milliy maqsadlarda ifodalanadi. Alohida maktablarda strategik rejalashtirishni ma'lum qiladigan aniq maqsadlar LEA bilan birgalikda belgilanadi, ammo milliy miqyosda belgilangan maqsadlarga qarab harakatlanishi kerak.
Ta'limni rejalashtirishga ushbu maqsadli yondashuv Yangi mehnat tomonidan amalga oshirilganligi sababli, rivojlanishni rejalashtirishning tabiatida sezilarli o'zgarishlar yuz berdi. Maktablar endi maktab ishining o'sha paytda ustuvor deb topilishi mumkin bo'lgan har qanday jihatiga qaratilgan umumiy rivojlanish rejalarini ishlab chiqishi kutilmaydi. Maktab xodimlarining o'z maqsadlarini belgilashlari va ularga erishish uchun javobgar bo'lishlari endi etarli emas. Maktab maqsadlari shunga o'xshash maktablar uchun milliy maqsadlardan olinishi kerak. Ushbu maqsadlar kiritilgan rejalar o'quvchilar faoliyatini yaxshilashga olib keladigan o'quv dasturlarini o'zgartirish strategiyalariga qaratilishi kerak. Hozirgi kunda barcha maktablar strategik rejalashtirishning to'rtinchi va eng qat'iy yo'naltirilgan shaklini boshdan kechirmoqda, maktabni takomillashtirishni rejalashtirish, bunda asosiy e'tibor o'quv dasturiga va o'quvchilarning bilim darajasini oshirishga qaratilgan.
Ushbu takomillashtirishni rejalashtirish maqsadlarni belgilash maktablar uchun standartlarni oshirish uchun kuchli yo'l beradi degan ishonchga asoslanadi (Hopkins, D. and Harris, A. (1998), .Improving city schools, the role of the LEA., Education Journal, December, pp.22-3.). Maktabni takomillashtirish rejasida ko'rsatilgan strategik rejalashtirish endi aylandi OfSTED tekshiruvlarining diqqat markazida, LEA monitoringi mexanizmi va maktabni yaxshilash vositasi (Handscomb 2001).
Shunday qilib, strategik rejalashtirishdagi asosiy e'tibor resurslarni boshqarish, umumiy hisobdorlik va maktablarga o'z rivojlanishini nazorat qilish imkoniyatidan voz kechib, o'quv dasturiga alohida e'tibor berish va o'quvchilarning o'zlashtirishi va yaxshilash maqsadlariga erishish uchun resurslarni joylashtirish uchun aniq javobgarlikka aylandi. o'quvchilarning ishlashi uchun. Maktablarda rejalashtirishning maqsadi endi maktablarning markaziy hukumat tomonidan o'zlariga topshirilgan tashabbuslarni amalga oshirishini ta'minlashga aylandi. Direktorlarning mas'uliyati endi institutsional va individual test va imtihon ballarini yaxshilash uchun strategik rejalashtirish orqali maktab muvaffaqiyatini oshirishga, shuningdek, o'qituvchilar faoliyatini boshqarishga qaratilgan.
Muvaffaqiyat yoki muvaffaqiyatsizlik bozor kuchlarining ishlashi bilan emas, balki maktablarning ushbu oldindan belgilangan ko'rsatkichlarga qanchalik mos kelishi bilan belgilanadi. Shunday qilib, maktablarni takomillashtirishni strategik rejalashtirish hukumatning ta’lim siyosatini amalga oshirishda ham, kengroq iqtisodiy va ijtimoiy kun tartibining muvaffaqiyati. Ammo strategik rejalashtirishning ushbu shaklining samaradorligiga bo'lgan ishonch oqlanadimi va strategik kun tartibini kim nazorat qiladi? (Bell, L. (2002), Strategic Planning and School Management: full of sound and fury, signifying nothing?, The Journal of Educational Administration, pp 3-7. DOI: 10.1108/09578230210440276)
Maktablarda strategik rejalashtirish binosi ta'lim muassasalarida foydalanish uchun boshqaruv usuli sifatida uning samaradorligiga putur etkazadigan uchta xato to'plamiga asoslanadi.
|
| |
