|
(Bell L. Strategik rejalashtirish va maktab boshqaruvi: ovoz va g'azabga to'la, hech narsani anglatmaydimi?
|
| bet | 39/65 | | Sana | 23.05.2024 | | Hajmi | 4,19 Mb. | | #251649 |
Bog'liq Boshqaruvga oid adabiyotlardan iqtibos(Bell L. Strategik rejalashtirish va maktab boshqaruvi: ovoz va g'azabga to'la, hech narsani anglatmaydimi? 2002 -yil 19- fevral , seshanba kuni boÿlib oÿtgan inauguratsion maÿruza
Oddiy qilib aytganda, strategik rejalashtirishni tashkilotning uzoq muddatli kelajagini belgilash va keyin tashkilot a'zolari yoki hech bo'lmaganda uning asosiy a'zolari intilayotgan kelajak holatiga erishish uchun tegishli yo'nalishga ko'chirishga yondashuv sifatida tushunish mumkin. (Bell L. Strategic Planning and School Management: full of sound and fury, signifying nothing? Les Bell Inaugural Lecture, 19 February 2002, pp. 2.)
Bu strategiya, rejalashtirish va tashkilotning kelajakdagi rivojlanishi o'rtasidagi bog'liqlikni ta'kidlaydi. Shunday qilib, strategik rejalashtirish tashkilotning asosiy maqsadlari, siyosatlari va harakatlarini yaxlit bir butunlikka birlashtirishdir. U quyidagilardan iborat: Tashkilotga ta'sir ko'rsatishi mumkin bo'lgan ichki va tashqi omillarni sinchkovlik bilan tahlil qilish natijasida ma'lum bir vaqt oralig'ida erishish uchun buyurtma qilingan harakatlar ro'yxati, bu esa tashkilotni o'z faoliyatidan olib tashlaydi. (Bell L. Strategic Planning and School Management: full of sound and fury, signifying nothing? Les Bell Inaugural Lecture, 19 February 2002, pp. 3.)
Rejalar maktab maqsadlari va qadriyatlari, uning mavjud yutuqlari, LEA va milliy tashabbuslar, siyosat va ustuvorliklar kontekstida belgilangan rivojlanishning asosiy yo'nalishlari haqidagi bayonotdan iborat bo'lishi kerak edi. (Bell L. Strategic Planning and School Management: full of sound and fury, signifying nothing? Les Bell Inaugural Lecture, 19 February 2002, pp. 4.)
Rahbarlar ushbu strategik rejalashtirish jarayonida markaziy o'rin tutdilar. Ular o'quvchilar ma'lumotlaridan foydalanib, maktabni yaxshilashga rahbarlik qilishlari va boshqarishlari kerak edi. Ta'limni rejalashtirishga ushbu maqsadli yondashuv Yangi mehnat tomonidan amalga oshirilganligi sababli, rivojlanishni rejalashtirishning tabiatida sezilarli o'zgarishlar yuz berdi. Rejalashtirishning ustuvor yo'nalishlari endi maktab ishining har qanday tanlangan jihatiga e'tibor qaratishi kutilmaydi. Maktab xodimlarining o'z maqsadlarini belgilashlari va ularga erishish uchun javobgar bo'lishlari endi etarli emas.
Maktab maqsadlari shunga o'xshash maktablar uchun milliy maqsadlardan olinishi kerak. Shunday qilib, maktablarda ko'plab strategik rejalashtirishning asosiy e'tibori ustuvorliklar va maqsadlarning qat'iy milliy doirasida amalga oshirilishi kerak. Ushbu maqsadlar kiritilgan rejalar o'quv dasturlarini amalga oshirish strategiyalariga qaratilishi kerak. (Bell L. Strategic Planning and School Management: full of sound and fury, signifying nothing? Les Bell Inaugural Lecture, 19 February 2002, pp. 6.)
Shunday qilib, strategik rejalashtirishni tashkilot faoliyatini uning atrof-muhit va uning resurslari imkoniyatlariga moslashtirish deb tushunish mumkin (Johnson, G. and Scholes, K. (1989), Exploring Corporate Strategy, Hemel Hempstead, Prentice Hall.).
Maktablarda rejalashtirishning maqsadi endi maktablarning markaziy hukumat tomonidan o'zlariga topshirilgan tashabbuslarni amalga oshirishini ta'minlashga aylandi. Ammo maktabni takomillashtirishni rejalashtirish samaradorligiga bo'lgan ishonch oqlanadimi va strategik kun tartibini kim nazorat qiladi? Bunday emasligiga ishonaman. (Bell L. Strategic Planning and School Management: full of sound and fury, signifying nothing? Les Bell Inaugural Lecture, 19 February 2002, pp. 6.)
Maktablarda takomillashtirishni rejalashtirish inshooti boshqaruv uslubi sifatida uning samaradorligiga putur etkazadigan uchta xato to'plamiga asoslanadi. Ushbu noto'g'ri fikrlar maktablarda etakchilik va boshqaruvning tabiati, takomillashtirishni rejalashtirish boshqaruv usuli sifatida va takomillashtirishni rejalashtirishdan kelib chiqadigan maktab samaradorligi paradigmasi haqida noto'g'ri taxminlar shaklida bo'ladi.
1. Etakchilikning noto'g'riligi
Maktabni takomillashtirishni rejalashtirishda rahbar etakchilik va boshqaruv tajribasi markazi va rejalashtirish uchun mas'uliyat yukini o'z zimmasiga olgan shaxs sifatida taqdim etiladi. Shunday qilib, rahbarlik maktabni boshqarishning ierarxik ko'rinishida joylashgan bo'lib, unda rahbar yolg'iz, qahramon va mas'uliyatli rahbar bo'lib, etakchilik qobiliyatlari va boshqaruv qobiliyatlari yig'indisini ifodalaydi va namuna qiladi (Bolman, L. G. and Deal, T. E. (1991), Reforming Organisations, artistry, choice and leadership, Jossey-Bass, San Francisco.)
Strategik darajadagi qarash va missiya nafaqat rahbar tomonidan, balki butun xodimlar tomonidan qabul qilingan umumiy qadriyatlar va e'tiqodlardan kelib chiqadi. Xuddi shunday, ushbu qadriyatlarga asoslangan rejalarni amalga oshirish maktab boshqaruvining ham tashkiliy, ham operatsion darajasida xodimlarni jalb qilishni talab qiladi.
Agar maktabni boshqarishning strategik darajasida rejalashtirish ko'rishni keng maqsadlar va uzoq muddatli rejalarga aylantirishni o'z ichiga olsa, u holda tashkiliy darajada strategik ko'rinish o'rta muddatli maqsadlarga aylanadi. Bu erda strategiyani maktabni sezilarli darajada yaxshilashga olib kelishi mumkin bo'lgan harakatlarga aylantirish uchun boshqaruv mas'uliyatining katta qismi yotadi. Bu erda hamkasblarini qo'llab-quvvatlash va rivojlantirish, o'z faoliyatini yaxshilash va o'quvchilarning bilimini oshirish uchun kollegial mas'uliyat yuklanadi. O'z navbatida, ushbu o'rta muddatli rejalarni amalga oshirish ularni operatsion darajada bajarilishi kerak bo'lgan topshirilgan vazifalar jamiga bo'linishini talab qiladi. Bu yerda resurslardan foydalaniladi, vazifalar bajariladi, faoliyat muvofiqlashtiriladi va nazorat qilinadi. Aynan shu darajada, sinfda kollegial tizim eng zarur va o'quvchilarning muvaffaqiyatini yaxshilashga olib keladigan vazifalarni bajarish kerak.
Agar maktabni takomillashtirishni rejalashtirish muvaffaqiyatli bo'lishi uchun strategik, tashkiliy va operativ boshqaruvning uchta darajasi umumiy maqsad sari uyg'unlikda ishlashi kerak. Har bir daraja qolgan ikkitasiga bog'liq. Birini, strategikligini ta'kidlab, qolganlarini e'tiborsiz qoldirish maktabning tashkilot sifatidagi mohiyatini noto'g'ri tushunishdir. Strategik rejalashtirishning ushbu kontseptsiyasidagi asosiy kamchilik shundaki, u rahbarning roliga haddan tashqari e'tibor qaratishga olib keladi va shu bilan birga maktab boshqaruvi mohiyatini noto'g'ri tushunishga asoslanadi. Maktab o'qituvchilari maktablarni yolg'iz boshqara olmaydilar va hamkasblarining muhim yordamisiz boshqalarni maqsadlarga erishish va vazifalarni bajarishga undash yukini ko'tara olmaydilar. Bell L. Strategic Planning and School Management: full of sound and fury, signifying nothing? Les Bell Inaugural Lecture, 19 February 2002, pp. 8.)
2. Bashoratli xato Bu strategik rejalashtirishning o'zi asosiga tegishli. Strategik rejalashtirishning asosiy maqsadi maktab faoliyat yuritadigan muhitni skanerlash, maktabning kelajagini bashorat qilish va keyin resurslarni tartibda joylashtirishdir. bashorat qilingan vaziyatni qondirish uchun (Whipp, R. (1998), ‘Creative Deconstruction, Strategy and Organisations’. Paper presented to the ESRC Seminar Series. Redefining Educational Management, Cardiff.)
Strategik rejalashtirish maktablarda yuqori martabali xodimlar atrof-muhitni nazorat qilishdan ko'ra, uni bashorat qilishlari va nazorat qilishlari va ular tashqi muhitni o'zgarmas deb hisoblamasliklarini, balki o'zgarishlarni yaratish uchun resurslarni joylashtirish orqali unga ta'sir ko'rsatish va shakllantirishga intilishlarini nazarda tutadi. Ko'pgina maktablarda bashorat qilish qobiliyati ham, atrof-muhitni boshqarish va shakllantirish qobiliyati ham yo'q. (Bell L. Strategic Planning and School Management: full of sound and fury, signifying nothing? Les Bell Inaugural Lecture, 19 February 2002, pp. 9.)
3. Samaradorlikning noto'g'riligi
Maktablarda takomillashtirishni rejalashtirishga hozirgi yondashuv shundan kelib chiqadi. uning mafkuraviy asoslari, ya'ni maktab samaradorligi (Slee, R. and Weiner, G. (1998), Introduction, School Effectiveness for Whom? in Slee, R., Weiner, G. with Tomlinson, S. (1998), (eds.), School Effectiveness for Whom, Challenges to the School Effectiveness and School Improvement Movements, The Falmer Press, London, pp.1-9.) bilan bog'liq bo'lgan kontseptualizatsiya. Aynan shu erda maktablarda strategik rejalashtirishning kun tartibi belgilanadi va uning parametrlari aniqlanadi. Muammo shundaki, samarali maktab ta'limi nutqi asosan maktablarning o'quvchilar faoliyatiga ta'sirini aniqlash uchun juda tor mezonlar to'plamiga asoslanadi. Ushbu mezonlar o'rganishni akademik bilimlarning cheklangan, diskret va o'lchanadigan segmentlariga qisqartirishga moyil bo'lib, maktabni takomillashtirish bo'yicha qo'yilgan joriy strategik maqsadlarda savodxonlik, hisob-kitob va boshqa ozgina e'tiborga guvohlik beradi (Slee, R. and Weiner, G. (1998), Introduction, School Effectiveness for Whom? in Slee, R., Weiner, G. with Tomlinson, S. (1998), (eds.), School Effectiveness for Whom, Challenges to the School Effectiveness and School Improvement Movements, The Falmer Press, London, pp.1-9.)
|
| |
