Ian tanishgan, bir-birlarini topishgan bolsalar, bunda
ular birinchi navbatda, tanlagan odamining o ‘zlarining
ko‘ngliga, didiga, idealiga mos kelishi yoki kelmasligiga
e’tiborberadilar. Bu, albatta, kelgusi
hayot uchun muhim
ahamiyatga ega b o‘lgan omillar hisoblanadi. Lekin bu
o ‘rinda hamma yoshlarimiz ham o‘zlariga va bo‘lajak
turmush o‘rtog‘iga munosib baho bera olmasliklari, o ‘z
«tengi»ni topishda adashishlari, bu borada ularning
«yoshligi», hayotiy tajribalarining yetishmasligi kabilar
ularga xalaqit berishi ham mumkin. Agar ular sog‘lom
fikrlay oladigan, yuqorida aytib o ‘tganimizdek, oilaviy
hayotga psixologik yetuk bo‘lsalar, ularning xatoga yo‘l
qo‘yishi, adashishi ehtimollari kam boiadi. Agar shosh-
ma-shosharlik qilsalar, «etti o ‘lchab, bir kesmasalar»
shak-shubhasiz omadsizlikka uchrashlari mumkin.
Umuman, o‘zlariga juft
tanlashda psixologik yetuk-
likka asoslangan holda, yetuk nigoh va mas’uliyat bilan
yondoshib o'zlari mustaqil ravishda juft tanlashi yosh
larda keyinchalik o‘z qarorlari uchun mas’uliyatlilikni
his qilish, o‘z oilasi mustahkamligi uchun kurashish,
xatti-harakat qilishni, uning muvaffaqiyati uchun javob-
garlikni o‘z zimmasiga olishni ta ’minlaydi. Yoshlarimiz-
ning qarorlarining yetukligi, qat’iyligi ulardagi oilaviy
hayot uchun, o‘z oilasi uchun mas’uliyatlilik, javobgar-
likning yuqori bo‘lishi hissi
ham oila mustahkamligini
ta ’minlovchi muhim omildir.
Xalqimizning etnik xususiyatlariga xos bo ‘lgan
nikohning yuzaga kelish shartlaridan biri —■
sovchilikdir.
Sovchilik ham azal-azaldan shakllanib kelgan milliy
qadriyatlarimizdan biridir. Uning ham o‘ziga yarasha tal-
ablari, shartlari, mas’uliyati mavjud. Sovchilikka boril-
ganda sovchilar bo ‘lajak er-xotinlar, qudalarni har
tomonlama o ‘rganib, ularning bir-birlariga qay darajada
mos kelish jihatlarini puxta o ‘ rganib chiqishga harakat qi
ladilar. Sovchilikda surishtirish orqali b o ‘lajak kelin-
kuyov, uning oilasi, avlodi haqida har tomonlama m a’lu
motlar olishga harakat qilinadi. Umuman, sovchilikning
milliy, etnik, an’anaviy amallariga, talablariga rioya qilish
ham nikoh mustahkamligining
muhim shartlaridan
hisoblanadi. Shuning uchun ham sovchilik masalalariga
o ‘tmishda katta e’tibor berilgan va sovchilikka eng tajri-
bali, mulohazakor, oqil odamlar tanlangan.
109
Biroq hozirgi vaqtda sovchilik talablariga amal qil-
maslik, uni qo‘pol buzish hollari ham tez-tez uchrab
turibdi. Hozirgi vaqtda sovchilikka borilar ekan, tan-
lanajak kelinning, bolajak qaynona yoki sovchi bolib
borgan odamning didiga qay darajada mos tushishi,
uning
ota-onasi, har ikkala oilaning moddiy ijtimoiy
holati, mavqei kabilarga ko‘proq e’tibor berilib, bu
jarayonlarning bosh sababchilari, b o la ja k kelin va
kuyoning manfaatlari, ularning bir-birlariga mos kelishi
yoki kelmasligi jihatlari unutilib qo‘yayotganlik hollarini
ham kuzatishimiz mumkin. Bunday vaziyatlarda shub-
hasizki, yoshlaming o‘zlarining oilaviy hayotlari haqida-
gi masalalarini hal etishdagi ishtiroklari,
ularning fikri,
bunga nisbatan munosabatlari hisobga olinmay qolishi
mumkin. Bu esa ularga qurilajak oila mustahkamligi,
uning manfaati uchun mas’uliyatlilik, javobgarlik
hislarining shakllanmasligiga, oilaviy hayotda qiyinchi-
lik, murakkablik, turli to ‘siqlarga (ularning b o lish i
110
muqarrar) duch kelib qolinganda, javobgarlikni sovchi
lar, bu oilaning yuzaga kelish masalasini «hal qilgan»
boshqa bir odam zimmasiga yuklash,
uni ayblash hol-
larini yuzaga keltirishi mumkin. Bu kabi holatlar shub-
hasiz, yosh oila mustahkamligiga jiddiy xavf tug‘diradi.
