98
Imomiylar shariat qonunlarini Qur’onga, o‘z olimlaridan naql qilingan
ko‘rsatmalarga asosan tuzadilar. Sunniylikda fatvo (diniy hukm) chiqarish uchun
qo‘llaniladigan ijmo masalasida faqatgina ahli bayt (Ali avlodlari) ijmosini qabul
qiladilar va boshqalarini rad etadilar.
Isno ashariya firqasi sunniylik mazhablaridan nafaqat e’tiqod masalalarida,
balki ibodat masalalarida farqlanadi. Bunga bir necha misol keltirib o‘tish mumkin:
-
Quroni karimning zohiri (tashqi tomoni) va botini (ichki tomoni) bor
bo‘lib, insonlar faqat zohirinigina biladilar, botinini esa, imomlardan boshqa hech
kim bilmaydi;
-
mut’a nikohi (vaqtincha nikoh) qonuniy;
-
taloq ikki guvoh oldidagina qabul bo‘ladi;
-
ohod xabarlar (faqat bir kishidangina naql qilingan hadislar) qabul
qilinmaydi;
-
qaytish haq (Alloh o‘lganlarning ba’zilarini avvalgi suratda dunyoga
qaytaradi, buning uchun imon darajasi o‘ta kuchli yoki o‘ta buzg‘unchi inson
bo‘lishi kerak);
-
taqiya halol (taqiya – aziyat yetish mumkin bo‘lganda o‘z e’tiqodini
maxfiy tutish).
Bu firqaning ta’limotini asoslab beruvchi ko‘plab kitoblar mavjud. Misol
tariqasida Ja’far ibn Hasan Halabiyning «Sharoi al-islom», Muhammad ibn Hasan
Najdiyning «Javohir al-kalom», Muhammad ibn Yusufning «Tazkirat al-fuqaho» va
boshqalarni keltirish mumkin.
Isno ashariya imomlari quyidagilardir:
1.
Ali ibn Abi Tolib (al-Murtado);
2.
Al-Hasan ibn Ali (al-Mujtabo);
3.
Al-Husayn ibn Ali (ash-Shahid);
4.
Ali Zayn al-Abidin ibn al-Husayn (As-Sajjod);
5.
Muhammad al-Boqir ibn Ali Zayn al-Abidin (al-Boqir);
6.
Ja’far as-Sodiq ibn Muhammad al-Boqir (as-Sodiq);
7.
Muso al-Kozim ibn Ja’far as-Sodiq (Al-Kozim);
8.
Ali ar-Rido ibn Muso al-Kozim (Ar-Rido);
9.
Muhammad al-Javod ibn Ali ar-Rido (At-Taqiy);
10.
Ali al-Hodi Muhammad al-Javod (An-Naqiy);
11.
Al-Hasan al-Askariy ibn Ali al-Xodi (Az-Zakiy);
12.
Muhammad al-Mahdiy ibn al-Hasan al-Askariy (al-Hujjatul qoimul
Muntazir).
Imomiy shialar asosan Eronda istiqomat qiladilar. Undan tashqari Suriya,
Livan, Hindiston, Pokistonda ham Isno ashariya oqimi vakillarini uchratish mumkin.
Ayni damda imomiylar ham bir necha firqalarga bo‘linadi.
