Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza: O‘zbekiston

Download 2,81 Mb. Pdf ko'rish
bet	81/107
Sana	16.06.2024
Hajmi	2,81 Mb.
	#264081

1 ... 77 78 79 80 81 82 83 84 ... 107

Bog'liq
uzbekistan-state-of-the-environment-uz

Suvdan foydalanish

Havoning sifati
O‘zbekiston sog‘liqni saqlash mutaxassislari tomonidan respublika shaharlarida (Toshkent,
Olmaliq, Chirchiq, Farg‘ona, Navoiy, Angren) olib borilgan ko‘plab tadqiqotlar havoning ifloslanish
darajasi va aholining kasallanish darajasi o‘rtasidagi miqdoriy bog‘liqlikni tasdiqladi. Xususan,
havo sifati yurak-qon tomir, nafas olish a’zolari va saraton kasalliklarining tarqalishiga sabab
bo‘ladi. Birlamchi kasallanishning 20% dan ortig‘ini nafas olish a’zolari kasalliklari (mamlakat
sog‘liqni saqlash muassasalarida aholining tibbiy yordamga bo‘lgan murojaatlari asosida) tashkil
qiladi. Epidemiologik tadqiqotlar ko‘ksov (astma) bilan og‘rigan bolalarda bronxit simptomlari
NO
2
ning uzoq muddat ta’sirida yomonlashishini ko‘rsatadi. Bundan tashqari, har yili isitish
mavsumida xona ichidagi havoda uglerod oksidi konsentratsiyasining gigiyena me’yoridan oshib
ketishining alohida holatlari qayd etiladi (manba – O‘zbekiston Sog‘liqni saqlash vazirligi).
Qoraqalpog‘iston Respublikasining deyarli barcha tumanlarida 5 yoshgacha jismoniy rivojlanishida
kechikish bo‘lgan bolalar aniqlangan bo‘lib, so‘nggi yillarda 1998-yildagi dastlabki ko‘rsatkichga
nisbatan ularning ko‘payish tendensiyasi kuzatilmoqda. Nafas olish a’zolarining funksional
imkoniyatlarini o‘rganish maktab yoshidagi bolalarda o‘pka sig‘imi va mushak kuchining o‘rtacha
qiymatida pasayish borligini aniqladi, bu atrof-muhitning salbiy omillari ta’siridan dalolat beradi
(Komilov va boshqalar, 2007-y.).
Suvdan foydalanish
So‘nggi yillarda O‘zbekiston aholisi orasida o‘lat, vabo kabi xavfli infeksiyalar qayd etilmadi.
Biroq, infeksiya kasalliklari ba’zida tashvish uyg‘otadi. Jahon tajribasi shuni ko‘rsatdiki, suv
orqali yuqadigan kasalliklarning oldini olishda aholini toza ichimlik suvi va yetarli sanitariya
sharoitlari bilan ta’minlanishi muhim ahamiyat kasb etadi. 2021-yilda markazlashtirilgan suv
ta’minoti tarmoqlari respublika aholisining qariyb 69,6 foizini qamrab oldi. Shu bilan birga,
markazlashtirilgan suv ta’minoti tarmoqlari bilan eng past qamrov (asosan qishloq aholisi
o‘rtasida) Qoraqalpog‘iston Respublikasi – 52,4 foiz, Buxoro – 53,4 foiz, Qashqadaryo – 54,2
foiz, Surxondaryo – 54,5 foiz va Xorazm viloyatlarida – 56,5 foizni tashkil etdi. Aholining 30,3
foizi (asosan qishloq aholisi) suvdan muqobil manbalar orqali, uzoq yoki muqobil manbalar
mavjud bo‘lmagan xududlarda yashovchi aholi esa (taxminan 0,1 foiz) tashib kelinadigan suvdan
foydalanadi. Mamlakatning aksariyat hududlarida amalda qo‘llaniladigan soatlik ichimlik suvi
ta’minoti mikrobiologik ko‘rsatkichlari bo‘yicha uning sifatini o‘zgartirishga yordam beradi. Shu
bois, bir qator hududlarda aholini toza ichimlik suvi bilan ta’minlash asosiy muammolardan
biri hisoblanadi.

80
Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza: O‘zbekiston
Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi xizmati nazoratida 405 ta shahar,
4743 ta qishloq va idoraviy yoki suv quvurlari mavjud. Ulardan 65 ta va 79 tasida ochiq suv
havzalari ichimlik suvi manbasi bo‘lib, ular aholini, asosan, yirik aholi punktlarini suv bilan
ta’minlaydi. Qolgan suv quvurlari, ya’ni, aksariyat qismi yer osti manbalaridan oziqlanadi. Shahar
suv quvurlarining umumiy sonidan 11,8 foizi sanitar-texnik talablarga javob bermasligi, shu
jumladan, 50 foizi sanitariya muhofazasi zonalari o‘lchamiga rioya etilmagani va 60,4 foizida zarur
suvni tozalash inshootlarining to‘liq to‘plami yo‘qligi aniqlangan. Qishloq suv quvuri stansiyalari
(6,8%), asosan, zararsizlantirish vositalarining yo‘qligi (67,9%) va sanitariya muhofazasi
zonalariga rioya etilmaganligi (33,0%) tufayli sanitariya-texnik talablarga javob bermagan. Aholi
punktlarining suv ta’minoti tizimlaridagi suv quvurlarining yaroqsiz holga kelishi va o‘z vaqtida
almashtirilmasligi yirik avariyalar, ichimlik suvining ikkilamchi ifloslanishi va ichimlik suvining
katta yo‘qotishlariga olib keladi.
COVID-19 pandemiyasi davrida ichimlik suvining sifati va xavfsizligi barqaror edi. Pandemiya
boshlanishi bilan epidemik vaziyatning yomonlashishini oldini olish maqsadida suv olish
inshootlarida dezinfeksiya ishlari rejimi, suvdan mikrobiologik, virusologik ko‘rsatkichlarga
namuna olish jadvali kuchaytirildi va o‘ta xavfli ichak infeksiyalari ustidan nazorat joriy etildi.
Natijada ichimlik suvining mikrobiologik ko‘rsatkichlari bo‘yicha sifati davlat standartiga
to‘la mos keldi.
Ichimlik suvining yuqori minerallashuv darajasi yurak-qon tomir kasalliklari, gipertoniya, qon
va qon yaratuvchi organlar kasalliklari, buyrak tosh kasalligi, jigar va siydik yo‘llari kasalliklari,
saraton kabi qator kasalliklarning rivojlanishiga olib keladi. Har yili O‘zbekistonda ichimlik
suvining minerallashuvi va umumiy qattiqligining eng yuqori darajasi Buxoro, Xorazm, Farg‘ona,
Toshkent, Sirdaryo va Navoiy viloyatlarining ayrim tumanlarida hamda Qoraqalpog‘iston
Respublikasida qayd etiladi. Mamlakatning barcha hududlaridagi ichimlik suvida ftorning yo‘qligi
yoki kamligi aniqlangan.
Yoz oylarida, suv kam bo‘lgan davrda, ayniqsa, Amudaryoning quyi oqimi va Farg‘ona, Toshkent,
Sirdaryo, Navoiy va Buxoro viloyatlarining ayrim hududlaridagi markazlashtirilgan suv ta’minoti
manbalaridagi suv tarkibida mineral tuzlar konsentratsiyasi ko‘p bo‘ladi. Bu, toza chuchuk suvning
taqchilligi ortib borayotgan va suv obyektlari, shu jumladan Qoraqalpog‘iston Respublikasi
va Xorazm viloyatida markazlashtirilgan hamda markazlashmagan ichimlik suvi ta’minoti
manbalarining salbiy ekologik holati sharoitlarida o‘ta dolzarbdir.

Download 2,81 Mb.

1 ... 77 78 79 80 81 82 83 84 ... 107

Download 2,81 Mb.

Pdf ko'rish