Korxona mehnatgigeyenasi ishlab chiqarishi sanitariyasi

Mehnatni ilmiy asosda tashkil etishning asosiy yo’nalishlari quyidagiga keltirildi.

1. 
   Gigeyenik yo’nalishda :
   

• 
  Salomatlik va ish qobiliyatini ta’sir qiladigan ishlab chiqarish muhit omillarini me’yorlash;
  
• 
  Ishlab chiqarish muhitidagi zararli omillarni kamaytirish va yo’qotish yo’li bilan mehnat sharoitlarini sog’lomlashtirish.
  

2. 
   Fiziologik yo’nalishda:
   

• 
  Ish joyi, asboblar, mashina va jihozlarni fiziologik talablarga muvofiq holda bo’lishiga erishish;
  
• 
  Mehnatni jismoniy og’irligini kamaytirish, fiziologik jihatdan yetarlicha harakat faoliyatini ta’minlash;
  Harakat - borliqnint ajralmas xususiyati boʻlgan oʻzgaruvchanlikni (q. Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik) ifodalovchi falsafiy kategoriya. H. tushunchasi imkoniyatlarning voqelikka aylanishini, roʻy berayotgan hodisalarni, olamning betoʻxtov yangilanib borishini aks ettiradi.
  
  
• 
  Mehnatni aqliy va emotsional toliqtirishni kamaytirish;
  

3. 
   Psixologik yo’nalishda:
   

• 
  Pultlar, mashinalar, mexanizmlar tizimlarini boshqarish uchun boshqa vositalar ixtiro qilishda ruxiy talablarni hisobga olish;
  
• 
  Kasb tanlashda va kasbiy talablarga muvofiq holda shaxsning ruhiy xususiyatlarini hisobga olish;
  
• 
  Jamoalarda qulay kayfiyat yararish ishlovchilarning mehnaydan va uning natijalarigan yuqori manfaatdor bo’lishlarini ta’minlash bo’yicha tadbirlar ishlab chiqish va joriy qilish.
  

4. 
   Estetik yo’nalishda:
   

• 
  Interyerlarni bezatishda, uskunalarni joylashtirishda, ranglar bilan bezatishda va ishlab chiqarish estetikasi talabiga rioya qilish;
  
• 
  Texnikaviy estetika talablarini bajarish, moshinalar, jihozlar, pult va boshqa boshqaruv vositalarini badiiy ixtiro qilish.
  

Mehnat fiziologiyasi.

Mehnat fiziologiyasi va gigeyenasi mehnat fiziologiyasining bo’limi bo’lib, ish paytig inson tanasida yuz beradigan funksional o’zgarishlarni tekshiradi, mehnat faoliyati va jarayoni ishga sog’lig’iga salbiy ta’sirini oldini oladi va “aqliy ish” , “jismoniy ish” deyilganda, aqliy va ish tushunchalari bir biridan farq qiladi.
4. Iqtisodiy qism.

4.1 Atrof muhitga ifloslantiruvchi moddalar chiqarilganligi uchun to’lovlar hisobi.
Tabiiy muhitning ifloslanishi uni tashkil etuvchi jonli va jonsiz elementlariga, butun biosferaga, xalq xo’jaligining barcha tarmoqlariga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Oqibatda odamlarning kasallikka chalinishi ko’payadi, ish qobiliyati susaydi, aholining turmush sharoiti yomonlashdi. Biologic resurslarning maxsulotdorligi kamayadi, asosiy fondlar eskirishi tezlashdi, o’simliklar va hayvonlarning ayrim turlari halokatga sabab bo’ladi.

Atrof muhitni gaz, suyuq va qattiq holatdagi chiqindilar bilan ikki xil harakatning hosil bo’lishiga olibkeladi.

1. 
   Chiqindilarni kamayishi, ifloslanishi oldini olish uchun ketgan harajatlar.
   
2. 
   Ifloslantiruvchi chiqindilarni salbiy ta’siri oqibatida yuzaga keladigan zararli qoplash harajatlari.
   

1. 
   Atmosfera;
   
2. 
   Suv havzalari;
   
3. 
   Yer maydonlarini ekologik holati buzilishiga ajratish mumkin. Har bir holat uchun iqtisodiy zarar alohida me’yorlar va to’lovlardan kelib chiqib hisoblanadi.
   

Atrof muhitning ifloslanishi natijasida yuzaga keladigan zarar miqdori formula yordamida hisoblanadi:

Bu yerda:

Z – zarar miqdori, so’m

K – o’zgarmas koeffitsienti, t/so’m (3000-5000)

O – muhitning chiqindilar bilan nisbiy ifloslanish xavfi ko’rsatgichi.

f – ifloslantiruvchi moddalarning muhitga tarqalib ketishini hisobga oluvchi koeffitsient.

G – manbadan chiqayotgan ifloslantiruvchi moddalarning yillik hajmi.

1. 
   – jadval.
   

№	Ifloslantiruvchi hududlar turi	O
1	Kurort, sanatoriya, qo’riqxona buyurtmalar hududi.	10.0
2	Shahar atrofidagi dam olish bog’lar, dala hovli hududlari.	8.0
3	Aholi punktlari hududi ( aholi zichligiga ko’ra kishi 1 ga)	0.1
4	Sanoat korxonalari hududi himoya zonasi bilan birga	4.0
5	O’rmon Guruh Guruh Guruh	10.20 0.10 0.25
6	Shudgorlar Janubiy hududlar ( 30 sh.k. janubroq va boshqa hududlar)
7	Bo’glar, uzumzorla
8	Yaylovlar pichanzorlar.
	Aholi soni 300 ming kishidan ko’p bo’lgan shahar markazlari uchun O=3 sug’oriladigan maydonlar uchun O ning qiymati 2 ga ko’paytiriladi.

Bu yerda :

П - Atrof-muhitni iflpslantiruvchi moddalar tashlanganligi uchun to’lanadigan so’mmasi, so’m

M_N – me’yor darajasida atrof muhitga ifloslantiruvchi moddalar tashlaganligi uchun to’lov so’mmasi.

R – tonna ifloslantiruvchi modda uchun to’lanadigan to’lov.

Ifloslantiruvchi chiqarib tashlangantigi, oqizilganligi va chiqindilar joylashtirilishining amaldagi massasi qisqartirish hisobiga ifloslantiruvchi moddalarni atrof muhitga chiqarib tashlash, oqizish va chiqindilar joylashtirishga tasdiqlangan normativedan kam bo’lgan holda kompensatsiya to’lovi so’mmasi quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:

Bunda K_kp quyidagi bog’liqlikda aniqlanadi:

Muhitga bir birlik chiqarilgan ifloslantiruvchi moddalar uchun to’lov miqdorlari Vazirlar Mahkamasining 2006-yil 6-fevraldagi 15-sonli qarori bo’yicha tasdiqlangan me’yorlardan olinadi. Hisob ishlari jadval ko’rinishida bajariladi.

4. 
   – jadval.
   

Atrof muhitni ifloslantiruvchi moddalar chiqarganligi uchun to’lov qiymatlari hisobi.

Biz bitiruv malakaviy ishda Ayritom neft bazasini ish faoliyatini to’liq o’rganib chiqib manbalardan atmosfera havosiga chiqayotgan zararli moddalari tahlil qildaim.

Tahlil davomida atmosfera va havoga tashlanadigan quyidagi zararli moddalarni aniqladik

1. 
   Uglevodorodlar – 8.26 tonna /yil
   
2. 
   Qurum – 0.0125 tonna /yil
   
3. 
   Oltingugurt angidriti – 0.029 tonna /yil
   
4. 
   Uglerod oksidi – 0.69 tonna /yil
   
5. 
   Azot oksidi – 0.15 tonna /yil
   

Zararli moddalar aniqlangandan so’ng ularning miqdori hisoblandi va ruxsat etilgan me’yorlar bilan taqqoslandi. Hisoblab chiqib me’yordan ortiqcha chiqayotgan zararli moddalarni kamaytirish chora tadbirlarini ishlab chiqdim.

Kamaytirish chora tadbirlarini ishlab chiqish uchun mavjud manbalarga DU tipidan filtrlar va rezervuarlarga uglevodorodlarni chiqib ketishinikamaytiruvchi Ponton qurilmasini o’rnatishni tavsiya qildim

Samaradorligi yuqori bo’lgan tozalash inshootlarini, qurilmani, ixotazorlar tashkil etishni tavsiya qildim va shu bois korxonadan chiqadigan 9.740 tonna zararli moddalarni atrof muhitga ta’sirini ruxsat etilgan me’yorga yetkazildi, tabiiy resurslarga salbiy ta’siri kamaytirildi.

1. 
   I. A.
   Adabiyot (arab. - adab so‘zining ko‘pligi) - 1. Fan va amaliyotning biror sohasidagi yutuqlarni umumlashtiruvchi asarlar majmui (texnikaviy A., qishloq xo‘jaligi A.i, siyosiy A. va boshqalar). 2. San’atning bir turi (badiiy A. deb ham ataladi)
   Karimov “ o’zbikiston XXI asr bo’sag’asida xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari.” Toshkent 1997-yil.
   Toshkent - Markaziy Osiyoning eng yirik qadimiy shaharlaridan biri - O‘zbekiston Respublikasining poytaxtidir. Oʻrta Osiyoning yirik sanoat-transport chorraxasi va madaniyat markazlaridan biri. Mamlakatning shimoli-sharqiy qismida, Tyanshan togʻlari etaklarida, 440–480 m teppalikda, Chirchiq daryosi vodiysida joylashgan.
   
   
2. 
   Akimova T. A. ; Xaskin B.B. “ ekologiya” M 1998-yil c 70-250.
   
3. 
   Alibekov A.A. ; Nishonov S.A “ Tabiatni muhofaza qilish va tabiiy resurslarda ratsional foydalanish.” Toshkent “ O’qituvchi ” 1982.
   
4. 
   Baratov R. “ Tabiatni muhofaza qilish ” Toshkent O’qituvchi 1991.
   
5. 
   Baratov E. ; Mamatqulov M. ; Rofiqov A.A. “ O’rta Osiyo tabiiy geografiyasi” O’qituvchi 1992.
   
6. 
   Baratov R. “ Ozbekiston tabiiy geografiyasi” O’qituvchi
   
7. 
   Biologik hilma xillikni saqlash milliy strategiyasi va harakati rejasi. T. 1998
   
8. 
   Biologic, ekologik va agrotuproqshunoslik ta’limi muammolari va istiqboli ( xalqaro ilmiy amaliy konferensiya) 25-26 aprel 2001-yil. 218-342 b
   
9. 
   Добровольский Г.Б : Тришина А.А Охрана порб M: 1985.