aholining o‘rtacha-yillik soni
Yuqorida ko‘rsatilgan ikki tushuncha orasida kattagina farq bor.
Kasallanishning o‘zi
– bu muhit sharoitlarining o‘zgarishiga tez ta’sir
qiluvchi ko‘rsatkich bo‘lib, bu ko‘rsatkichni bir necha yil davomida
tahlil qilganda kasallikning kelib chiqish va dinamikasi to‘g‘risida
tushunchaga ega bo‘lamiz. Shu bilan birgalikda ijtimoiy-gigienik va
davolash-profilaktik tadbirlarini samarasini aniqlashimiz mumkin.
Kasallanishlar haqidagi ma’lumot barcha kasallanishlarni joriy
ro‘yxatga olishga asoslangan.
Har bir kasallik bo‘yicha joriy yildagi
birlamchi murojatlar kuzatuv birligi sifatida qabul qilinadi va
har bir
murojaat etgan bemorga «Yakuniy diagnozlarning statistik taloni» (Sh-
025-2/h) to‘lidiriladi. O‘tkir kasalliklar yilda necha marta
aniqlanishidan qa’tiy nazar bemorlarning har bir murojaatida ro‘yxatga
olinadi. Shu sababli yil davomida bir odamda bir necha o‘tkir kasalliklar
ro‘yxatga olinishi mumkin. Bunda barcha yangi kasalliklar (+) belgisi
bilan, surunkali kasalliklar esa (-) belgisi bilan belgilanadi. Surunkali
kasalliklar yilda bir marta, yani DPMga ushbu kasallik bo’yicha
birinchi marta murojat qilganda.
Yuqumli kasalliklar bilan kasallanish –
yuqumli kasalliklar aholi
uchun xavf tug‘diradi, chunki yuqumli kasalliklarni o‘z vaqtida oldi
olinmasa ular tez tarqalib epidemiyaga aylanib ketishi mumkin shu
munosabat bilan ularni nazorat qilish uchun har bir yuqumli kasallikni
o‘z vaqtida qayd etib tuman, shaxar davlat sanitariya-epidemiologik
nazorat markazlariga shoshilinch xabar berish zarur. Yuqumli
kasalliklar aniqlanganda yoki ular to‘g‘risida gumon qilinganda
shoshilinch xabar berish majburiy qisoblanadi.
Barcha xabar berilishi lozim bo‘lgan yuqumli kasalliklarni
quyidagi guruhlarga bo‘lish mumkin:
101
1. Karantin kasalliklar (o‘lat, vabo, qora chechak, sariq isitma,
qaytalama tif).
2. Davlat sanitariya - epidemiologiya nazorati markazlari bilan bir
vaqtning
o‘zida maxsus ixtisoslashgan davolash profilaktika
muassasalarida - axborot to‘planadigan kasalliklar ( sil, zaxm, so‘zak,
traxoma, zamburug‘li kasalliklar, moxov).
3. Davolash profilaktika muassasalari davlat sanitariya-epidemiologiya
nazorati markazlariga faqat yig‘ma ravishda axborot beradigan
kasalliklar (gripp, yukori nafas yuli infeksiyalari).
4. Har bir kasallik va kasal haqida maxsus axborot beriladigan
kasalliklar (oshqozon tifi, paratif, salmonellyoz, ichburug‘, enteritlar
qizamiq, ko‘kyutal, meningit, ensefalit, infeksion gepatit, skarlatina,
qoqshol, poliomelit, quturish, rikketsiozlar, toshmali tif, bezgak,
leptospiroz, 1-oylik bolalardagi sepsis, suvchechak, qizilcha, gemorragik
isitma, epidemik parotit, ornitoz va boshkalar).
Yuqoridagi kasalliklar guruhlari bo‘yicha mavjud qonunga asosan
yuqumli kasallikni birinchi bo‘lib aniqlangan yoki gumon qilgan xar bir
vrach, o‘rta tibbiyot xodimi davlat sanitariya-epidemiologiya nazorati
markazlariga shoshilinch xabar yuborishi zarur (058-u shaklga
muvofiq). Bunday xabar shaxar, tuman DSENMlariga davolash-
profilaktika muassasalarining xodimlari tomonidan beriladi.
DSENM xodimlari shoshilinch xabarni maxsus “Yuqumli
kasalliklarni harakati” daftariga qayd etadi va o‘zidan yuqorigi
DSENMlarga 85 – forma “Yuqumli kasalliklar harakati hakida hisobot”
orqali oylik hisobot yuboradilar.
Davolash-profilaktika
muassasalari
85-gripp
shakl
orqali
sanitariya-epidemilogiya stansiyalariga gripp va yuqori nafas yullari
infeksiyalari haqida hisobot beradi.
Yuqumli kasalliklarni tahlil qilishda yuqoridagi hisobot formalari
bilan bir qator yuqumli kasalliklarning o‘chog‘ida tekshiruv olib borish
natijasida epidemiolog tomonidan to‘ldirilgan “Yuqumli kasallik
o‘chog‘ini epidemiologik tekshiruv” (sh.357-h) kartasidan ham
foydalaniladi.
102
Natijada har bir tuman va shahar sanitariya-epidemiologiya
stansiyalari tomonidan yuqumlik kasalliklar haqida haftalik, 10 kunlik,
oylik, kvartal, yarim yillik va yillik ko‘rsatkichlar hisoblanib tahlil
qilinadi.
Aniqlangan infektsion kasallik, qanday sharoit bo‘lishidan qa’tiy
nazar, oziq ovqatdan zaharlanish, o‘tkir kasbiy kasallik yoki unga
shubxa tug‘diruvchi xollarda, shuningdek diagnozi o‘zgartirilganda
tibbiyot xodimi tomonidan to‘ldiriladi, hududiy DSENMga bemor
aniqlangan vaqtidan boshlab, 12 soat ichida yuboriladi.
|
