|
Do’stov Shuhratning daftaridan qisqacha ko’chirma
|
| bet | 44/54 | | Sana | 23.01.2024 | | Hajmi | 2,27 Mb. | | #143558 |
Bog'liq Mexanika36§. To`lqin.
Tebranishlarning fazoda (elastik muhitda) tarqalishi to’lqin deyiladi.
To’lqinlar 2 trga bo’linadi: 1) ko’ndalang; 2) bo’ylama.
Tebranish tekisligi tarqalishiga tik bo’lgan to’lqinlar ko’ndalang to’lqinlar deyiladi.
Tebranish tekisligi tarqalish yo’nalishiga paralel bo’lgan to’lqin lar bo’ylama to’lqinlar deyiladi.
Tovush yoki prujina so’zi qatnashgan to’lqinlar bo’ylama to’lqinlar bo’ladi.
Hamma to’lqinlar va nurlar interferntsiyalanadi va difraktsiyalanadi.
Faqat ko’ndalang to’lqinlar qutblanadi.
Ko’ndalang to’lqinda muhit zarrachalari to’lqin tarqalishiga perpendikulyar yo’nalishda tebranadilar. Bo’ylama to’lqinda muhit zarrachalari faqat to’lqin tarqalishi yo’nalishda tebranadilar.
To’lqinlar quyidagi kattaliklar bilan xarakterlanadi: to’lqin amplitudasi, chastotasi, fazasi, to’lqin uzunligi, va to’lqin tezligi.
Bir hil faza dagi tebranuvchi 2 qo’shni nuqta orasidagi masofa to’lqin uzunligi deyiladi.
Ikki qo’shni do’nglik (chuqurlik) orasidagi masofa to’lqin uzunligi deyiladi.
Bir davr ichida to’lqin bosib o’tgan masofa to’lqin uzunligi deyiladi.
λ — to’lqin uzunligi [λ]=m
— tugunlar
bir hil fazadagi nuqtalar.
Bir-biridan x masofada tebranayotgan nuqtalarning to’lqindagi fazalar farqi quyidagicha ifodalanadi:
to’lqin soni . — to’lqinlar sonini hisoblash formulasi.
k to’lqin soni siklik chastotaga o’xshash fizik kattalik bo’lib u 2π uzunlikka to’g’ri keladigan to’lqinlar sonidir.
N-- to’lqinlar soni bo’lib u l uzunlikka nechta to’lqin to’g’ri kelishini harakterlaydi. Shuning uchun k to’lqin soni bilan N to’lqinlar sonini farqlay bilish kerak.
— to’lqin tezligi.
Difraktsiya deb, o’lchamlari to’lqin uzunligi tartibida bo’lgan to’siq yoki tirqishga tushgan to’lqinning to’silgan soha tomoniga og’ib tarqalishiga aytiladi.
To’lqin kichik to’siq yoki tirqishlardan o’tishida to’g’ri chiziq bo’ylab tarqalishi qonunidan chetlashishiga difraktsiya deyiladi.
Difraktsiya — to’lqinning geometrik soya sohasiga og’ishiga aytiladi.
Faqat kogerent to’lqinlar interferntsiyalanadi, ya’ni ular uchrashganda ular bir-birini yo kuchaytiradi yo susaytiradi.
Chastotalari bir hil bo’lib fazalar farqi o’zgartirmaydigan to’lqinlar kogerent to’lqinlar deyiladi.
To’lqinlar ustma-ust tushganda tebranishlarning kuchayishi yoki susatushi kabi vaqt o’tishi bilan turg’un bo’lgan manzara interferntsiya deyiladi.
O’zaro kogerent to’lqinlar qo’shilishi natijasida fazoning turli nuqtalarida to’lqinning susayishi yoki kuchayishga interferntsiya deyiladi.
|
| |
