PLASTMASSALARNING KAMCHILIKLARI VA




Download 1,14 Mb.
Pdf ko'rish
bet125/168
Sana19.12.2023
Hajmi1,14 Mb.
#124022
1   ...   121   122   123   124   125   126   127   128   ...   168
Bog'liq
Pardozbop qurilish ashyolari. Qisimov E. 2005

PLASTMASSALARNING KAMCHILIKLARI VA
YANGI POLIMERLARNI YARATISH VAZIFALARI 
Plastmassalar yonuvchanligi, mo‘rtligi, ayrimlarining tez eskirishi, yoqimsiz hidi, ba’zan esa fenol yoki 
shunga o‘xshash zaharli moddalar ajratib chiqarishi ularning asosiy kamchiligi hisoblanadi. Plastmassalar 
ishlab chiqarishda monomerlar va polimerlarning birikmay qolishi — destruksiyasi (eskirishi davrida erkin 
ajralib chiqadigan plastifikatorlar) inson organizmiga zararlidir. Odatda, plastmassa olish jarayonida uning 
qotish reaksiyasi har vaqt ham nihoyasiga yetmaydi va ashyoda hamma vaqt erkin holatda monomerlar 
saqlanib qoladi. Bular esa o‘z navbatida zararli bo‘lib, inson organizmiga salbiy ta’sir etadi. 
Sankt-Peterburgda shishaplastik, yog‘och payraxa va yog‘och tolali plitalardan bunyod etilgan 
eksperimental binoni tekshirish natijasida xonada fenol, murakkab efirlar va smolasimon moddalarning 
mavjudligi ma’lum bo‘ldi. 
Shishaplastik va polimerbetondan quvur yasash tavsiya etilmaydi. Chunki, ular kimyoviy xossalarini 
o‘zgartiradi, tarkibida qo‘rg‘oshin tuzi bo‘lgan ПВХ dan, fenolplastdan ovqatlanish uchun idishlar ishlash ham 
man etiladi. 
Shuningdek, plastmassaning kamchiliklariga quyidagilar kiradi: 
— ko‘pgina polimerlarni issiqqa chidamliligi kam (oddiy polimerlarning issiqqa chidamliligi 90—120°C 
dan oshmaydi); 
— issiqdan kengayish koeffitsienti yuqori; 
— plastik egiluvchan; 


— yuza qattiqligi kam, voloknitlar uchun 2,5 MPa, polistirollar uchun 1,5 MPa;
— tez eskirishi. 
Eskirish deb polimerlarni saqlash va ulardan foydalanish davrida fizik-kimyoviy xossalarining 
yomonlashuvi, elastikligi va mustahkamligining pasayishiga, hamda rangsizlanishiga olib keluvchi 
o‘zgarishlarga aytiladi. Plastmassa tarkibiga mahsus kukun to‘ldirgichlar, stabilizator qo‘shish va kimyoviy 
ishlov berish yo‘li bilan eskirish jarayonini susaytirish mumkin. 
Plastmassalar sintetik bo‘lganligi sababli, qurilish ashyolariga qo‘yiladigan texnik xossalarini oldindan 
bilgan holda, maxsus tarkibda tayyorlash mumkin bo‘ladi. Jumladan, plastmassa tarkibida kremniy va titan 
qo‘shish yo‘li bilan issiqqa o‘ta chidamli kimyoviy turg‘un, suv o‘tkazmaydigan, temir va shishaga yaxshi 
yopishuvchan mustahkam birikma hosil qilish mumkin. Aluminiy-kremniy-organik polimerlar 600°C ga 
chidash bera oladi. Yaqinda gafniy va titan asosida issiqqa o‘ta chidamli (4000°C ga chidamli) sopolimer 
yaratildi.
Polimerlar va plastmassalar ishlab chiqarishda quyidagi vazifalarni bajarish zarur: 
— arzon xomashyodan foydalanish — gaz, neft chiqindilari, ko‘mir va boshqalarni qayta ishlash; 
— yangi polimer ashyolarni sintez qilish; 
— mavjud ashyolarning xossalarini tegishli yo‘nalishda o‘zgartirish. 
Masalan, 

-nurlar yordamida qayta ishlash yo‘li bilan qurilish va elektrotexnika sanoati uchun yangi 
polimer ashyolar olish imkonini beradi. 

Download 1,14 Mb.
1   ...   121   122   123   124   125   126   127   128   ...   168




Download 1,14 Mb.
Pdf ko'rish