|
Academic Research in Educational SciencesBog'liq yevropada-ishlab-chiqarish-kuchlarining-rivojlanishi-geografik-kashfiyotlarning-shart-sharoitlariAcademic Research in Educational Sciences
VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723
Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-939-949
Google Scholar
Scientific Library of Uzbekistan
Academic Research, Uzbekistan 946 www.ares.uz
jihozlangan edi. Yangi ko’plab yo’l ko’rsatkichlarning paydo bo’lishi esa,
sayohatlarni osonlashtirar edi.
Manufakturada hamma narsa: bino, xom – ashyo, asbob – uskunalar va tayyor
mahsulot manufaktura egasiga qarardi. Hunarmand ustalardan farq qilib, manufaktura
egalarining o’zlari ishlamas edilar, ular o’z korxonalarini boshqarardilar,xolos.
Manufaktura egalari movutni odatda savdogarlarga sotardilar, savdogarlar esa uni o’z
magazin va do’konlarida sotar yoki boshqa mamlakatlar bozoriga olib borib pul qilar
edilar. Yollanma ishchilar mehnati hisobiga davlat ortirgan manufaktura egalari,
savdogarlar, hamma boylar burjuaziya sinfiga aylanardi. Burjuaziya katta puldorligi,
korxonalar, tovarlar egasi bo’lishi bilan feodallardan farq qilardi, shahar boylari
ko’pincha yerlar ham sotib olar edi. Burjuaziya yollanma ishchilarni feodallarning
qaram dehqonlarni ekspluatatsiya qilganiga nisbatan boshqacha tarzda ekspluatatsiya
qilardi. Yollanma ishchilar shaxsan erkin kishilar edi. Ular o’z yerlari ham,
xo’jaliklari ham yo’qligi bilan qaram dehqonlardan farq qilardilar. Ishchilar
ochlikdan o’lmaslik uchun manufaktura egalariga yollanib ishga kirardilar. Ular
ertalabdan to qorong’i kechgacha ishlardilar. Ularga ish haqi juda oz berilardi. Bu ish
haqi bilan yarim och holdagina kun kechirish mumkin edi. Manufaktura egasi
ishchilar tayyorlagan tovarlarni xom ashyo sotib olishga va ish haqi to’lashga
sarflaganiga qaraganda ancha ko’p pulga sotib, katta foyda olar edi. Manufaktura
dastlabki kapitalistik korxonalar, ya’ni yollanma ishchilarni ekspluatatsiya qilishga
asoslangan korxonalar edi. Manufakturalar faqat movut ishlab chiqarishda emas,
balki konchilikda, metallurgiyada va qurol – aslaha ishlab chiqarishda, kitob nashr
qilishda ham vujudga kelgan edi. Manufaktura egalari yollanma ishchilarning
mehnati hisobiga boyirdi. Dastlab ko’pgina ishchilar o’z uylarida ishlaganlari sababli
ularning ishini nazorat qilish qiyin edi. Shuning uchun savdogar ishchilarni bir
binoga to’plab ishlatib, yirik korxona barpo qilardi. O’nlab va hatto yuzlab ishchisi
bo’lgan sanoat korxonalari ana shunday paydo bo’lar edi. Boyib ketgan ba’zi
hunarmandlar sex ustavlariga rioya qilmay, shaharlarda o’z ustaxonalari
kengaytirardilar. Boy hunarmand usta katta bino qurib, unga dastgohlar o’rnatar va
ko’p xalfalarni yollar edi. Uning hunarmandchilik ustaxonasi yirik korxonaga
aylanardi va xalfalar esa yollanma ishchi bo’lib qolardilar.
Tovarlar ishlab chiqarish ko’paygan sari hunarmandlarning ustaxonalari
o’rtasida mehnat taqsimoti kuchaydi. Bu hol manufaktura ichidagi mehnat
taqsimotiga asos bo’ldi. Ishchilarni manufakturada birlashtirish ishni ular o’rtasida
yaxshiroq taqsim qilish imkoniyatini berdi. Bunda ishchilarning bir guruhi yungni
|
| |
