H ch. Bo'riev, R. J. Jo'raev, J. N. Fayziev, I. R. Nuritov, K. E. Usmonov

Old ko 'rin b h i
Xavo
revrvnarini yu visit 
uchun qmwcha
iichwi quvurcka
Ko'iidalang kesmi
Aralashtimvchi
korpus
F4S0 Lyuk
bo'yini
5-rasm. SOindirsimon temir beton rezervuari
Vinochilikda metall rezervuarlar xususan oq bo‘tqa va qizil turpi, shuningdek, 
shampan va ko‘piruvchi vinolar uchun vino materiallami ikkilamchi bijg'itishda 
foydalanishda ayniqsa afzalliklarga ega. Ikkinchi navbatda bu rezervuarlardan 
vinoni 
saqlashda foydalanish mumkin. 
Metall rezervuarlar oddiy yoki 
zanglamaydigan po'lat, alyuminiy va boshqa bir qator qotishmalardan tayyorlanadi. 
Vino uchun ichki qismi stekloemal yoki boshqa turli tarkibli, vinoning ta’mi
31

sifatiga ta ’sir etmaydigan va uni rezervuaming po‘lat devorlari bilan tegib 
turishidan ehtiyot qiladigan qoplangan bo'ladi (6-rasm).
6-rasm. Gorizontal silindrsimon po‘lat rezervuari
Alyumin va uning qotishmalaridan tayyorlangan rezervuarlar vino joylashtirish 
uchun yaroqsiz hisoblanadi. M a’lum vaqt saqlangandan so‘ng unda yoqimsiz ta’m 
paydo bo‘lib, uni yo‘qotib bo‘lmaydi. Shuning uchun vinoni alyumin sistemalarda 
faqat ichki qismini pishiq korroziyaga qarshi tarkib bilan qoplangandan keyin 
ruxsat etiladi.
Namligi yuqori yerto‘lalarda alyumin tez korroziya ta’siriga uchraydi.
Shubhasiz, metall rezervuarlar uchun eng yaxshi material zanglamaydigan 
p o ‘lat hisoblanadi. Ammo ishlab chiqarishni rezervuarlami zanglamaydigan 
po‘latga qarab shu k o ‘rish uning qimmatligi sababli to ‘g‘ri kelishiga imkon 
yo'qdir. Oddiy p o ‘latdan tayyorlangan shisha emal bilan qoplangan rezervuarlar. 
Ammo shisha emalning kamchiligi u zarbalar ostida shikastlanib, devordan ajraladi 
va p o ‘lat devorlari yalong'ochlanib qoladi. shisha emal shikastlangan joylami 
tiklab bo‘lmaydi.
Oziq-ovqat sanoatida keyingi yillarda korroziyaga qarshi qoplashga katta 
e’tibor qaratilmoqda. Shuni qayd etish kerakki, po‘lat rezervuarlaming ichki 
qismini qoplash qator talablarga javob berishi kerak. Ular kislota spirt, ishqorlar 
ta’siriga chidamli b o ‘lishlari va zarbalarga hamda harorat va bosimlarga chidamli 
bo‘lishi shart.
Bu ko'rsatilgan xususiyatli qoplamalami ishlatish vinoni bijg'itish va saqlashda 
oddiy po‘latdan tayyorlangan rezervuarlami foylanishning keng istiqbollarini ochib 
beradi.
Vinochilik ishlab chiqarishda bakelit yaxshi natijalar beradi. Vinilak va Bf-2 
laki bilan qoplangan po‘lat yuzasini vinoga tegishli bo‘yicha olib borilgan ishlab 
chiqarish sinovlari juda qoniqarli natijalar bergan. BXL-4000 loki ayniqsa istiqbolli 
hisoblanadi. Uning po‘lat qatlamiga surkalgan qatlami vino ta’mini o'zgartinnaydi 
kislotalarga nisbatan chidamli va pishiqligi bilan ajralib turadi.
Ichki tomoni emal yoki korroziyaga qarshi lok bilan qoplangan turli hajmdagi 
p o ia t rezervuarlar vinochilik ishlab chiqarishdagi mavjud temir-beton sistemalar 
singari ordinar vinolami vaqtincha saqlash uchun muvafaqqiyat bilan qo‘llanilsa 
bo'ladi.
Shuningdek, p o ‘lat rezervuarlami tashqari tomonini surkash va qoplash muhim 
ahamiyatga ega b o ‘lib, ulami yuqori namlikka ega xonalarda saqlashda alohida
32

e’tiborga loyiqdir. Afsuski, hozirgi davrda p o ‘lat rezervuarlarni korroziyadan 
saqlaydigan ishonchli qoplamalarga ega emasmiz.
Po‘lat rezervuarlaming kattaligi ulami foydalanish maqsadga bog‘liq. Bijg‘itish 
uchun 500-700 dkl, vino saqlash uchun esa 1500 dan 6000 dkl hajmli rezervuarlar 
qo‘llaniladi.
Rezervuarlar shakli turlicha bo‘ladi. Bijg'itish uchun eng qulay shakli vertikal 
silindrlar bo‘lib, ular yuqoridan yopiladigan va yuqori qopqog'ida quyish uchun va 
yon devorida bo‘shatish uchun lyuklar o ‘matilgan bo‘ladi.
Vinolami saqlash uchun gorizontal holda o‘matilgan silindr rezervuarlar 
qo‘llaniladi. Oldingi devorchada lyuk va zarur armatura: jo ‘mraklar, o'lchov oynasi 
va termometr bo‘ladi.
Vinoni tashish uchun po'lat hajmlami foydalanish katta ahamiyatga ega.
Vinoni p o ‘lat hajmlarda temir yo‘l orqali va avtomobillarda tashish sezilarli 
darajada arzonga tushadi vino isrofini kamaytiradi. Po‘lat hajmlarda olib borilgan 
birinchi tajribalar juda yaxshi natijalar bergani sababli vino tashishning bu usuli 
kelajakda asosiy bo'lib qoladi deb umid qilsa bo‘ladi.
Vino tashish uchun mo‘ljallangan rezervuarlar silindr shaklida bo‘lib, ular 
platformalarga gorizontal holatda o ‘matiladi. Temir yo‘l sistemalaming hajmi 1,3 
ming dkl, avtomobillardan esa 310-330 dkl (7-rasm).

Download 9,85 Mb.