|
Hayot faoliyati xavfsizlig
|
| bet | 96/309 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 6,07 Mb. | | #232173 |
Bog'liq hfhUlьtrabinafsha nurlanish (UBN) optik mintaqadagi shunday elektromagnit nurlanishki, qisqa to’lqinlar tomondan ko’zga ko’rinadigan yorug’likka tutashadi va to’lqin uzunligi 200-400 nm. oraliqda bo’ladi. UBN ning tabiiy manbai-Quyosh, sun’iy manbalar va b. Energetik tavsifi-quvvat oqimining zichligi (Vt/m2); odamga ta’siri eritem (Vt) (qizartirish) ta’siri bilan, ya’ni terining qizarishi orqali raqamlar bilan baholanadi; bunday qizarish keyinchalik terining qorayishiga olib keladi UBNning quvvati biologik nuqtai nazardan eritemli oqim bilan baholanadi; o’lchov birligi “er” deyiladi; 1,0 er.-to’lqin uzunligi 297nm va quvvati 1 Vt bo’lgan nurlanish oqimiga to’g’ri keladigan eritem oqimidir.
Eritemli yoritilganlik (eritemli nurlanish) er/m2 bilan, eritema dozasi (eritemli ekspozitsiya) er.soat/m2 bilan o’lchanadi.
UBN odamning normal faoliyati uchun zarur. U organizmda uzoq vaqt ta’sir etishi esa terida rak kasalligi hosil qilishi mumkin. UBN tanqis bo’lganda quyoshga toblanadi (xonalarni ingolyatsiya qilish, solyariy qurish), sun’iy manbalar qo’llanadi.
2.Yuzaga kelish manbalari va sabablari. Ularni tasniflash va me´yorlash.
Ionli nurlar manbalari xalq xo’jaligida keng qo’llaniladi: metallarning nuqsonlarini aniqlashda, payvand joylarni sifatini nazorat qilishda, texnologik operatsiyalarni avtomatik nazorat etishda, yopiq hajmlardagi agressiv muxitlar darajasini aniqlashda, statik elektrni yo’qotishda, shuningdek qishloq xo’jaligida, geologik razvedkada, meditsinada, atom energetikasida va boshqalar.
iyligi)ga bog’liq.
Odam a’zolari va badanning turli joylari turlicha sezadi, shuning uchun “kritik organ” degan tushuncha qabul qilingan. Odamning a’zosi, to’qimasi, yo butun gavda bo’lishi mumkin, lekin berilgan sharoitlarda uning nurlanishi umumiy sog’liqqa eng katta ziyon yetkazishi mumkin. Ular radiatsiya sezgirligiga qarab 3 guruhga ajratiladi:
1-butun gavda, gonadalar (jinsiy bezlar), qizil ilik;
II-mushaklar, qalqon bezlar, yog’lar, jigar, buyraklar, qora jigar, oshqozon-ichak yo’li, o’pka, ko’z gavhari, I va III guruhdan boshqa organlar;
III-teri, suyak moddasi, barmoqlar, yelka, to’piqlar, oyoq panjasi.
CHuqur eksperimental tadqiqotlarga asoslanib ilmiy asoslangan qonunlar ishlab chiqilgan, deyarli hamma radiaktiv izotoplarning tashqi muhitdagi CHJKlari, odamning xavfsiz, nurlanish darajalari va qator gigienik me’yorlar aniqlangan va ishlab chiqilgan.
Ishlovchilarni ionlovchi nurlardan himoyalash uchun quyidagi xujjatlar ishlab chiqilgan: Radiatsiya xavfsizligi me’yorlari NRB-76; Radiaktiv moddalar va ionlovchi nurlarning boshqa manbalari bilan ishlashning asosiy sanitariya qoidalari OSP-80, GOST-12.2.018-76 “SSBT. Sredstva zaщitы rabotayushix. Klassifikatsiya” . NRB-76 xujjatga ko’ra, asosiy joiz dozalar chegarasiga qarab, nurlanganlar A va B toifalarga bo’linadi.
Elektromagnit maydon manbalari induktsiyalovchi g’altak (induktsiyali isitkichlarda), ishchi kondensator (dielektrik isitkichlar), generatorning ayrim elementlari (konturlar va bog’lanish g’altaklari, kondensatorlar, keltirish liniyalari), transformatorlar, antennalar bo’lishi mumkin. Sanoat chastotali manbalarga yuqori kuchlanishli elektr uzatish liniyalari (ruscha: LEP), taqsimlovchi ochiq qurilmalar, himoyalash va avtomatika qurilmalari: elektromagnitlar, solenoidlar, quyma yoki metallokeramik magnitlar va b.
Elektromagnit maydon ma’lum energiyaga ega va elektromagnit to’lqin ko’rinishida tarqaladi. Elektromagnit tebranishlarning asosiy parametrlari: to’lqin uzunligi, tebranishlar chastotasi, tarqalish tezligi.
Elektromagnit nurlanishlar tebranishlar chastotasi (to’lqin uzunligi)ga qarab qator diapazonlarga bo’linadi.
Sanoat chastotali elektr maydonida turgan odam uchun xavfsizlik mezoni qilib shu maydonning kuchlanishi (kuchlanganligi) qabul qilingan. Gigienik me’yorlar GOST 12.1.002-75 “SSBT. Elektricheskie polya tokov promыshlennoy chastotы napryajeniem 400 kV i vыshe. Obshie trebovaniya bezopasnosti” da keltirilgan. vыshe. Obshie trebovaniya bezopasnosti” da keltirilgan.
Elektr maydoni kuchlanishiga qarab, odam unda turish vaqti me’yorlangan.
|
| |
