|
Himoyaga ruxsat etilsin” Pedagogika fakulteti dekani J. E. Usarov
|
| bet | 3/12 | | Sana | 25.08.2024 | | Hajmi | 52,06 Kb. | | #269857 |
Bog'liq Kurs ishi M-TMB BegzodaUshbu ishning maqsadi: ta'lim sifatini boshqarish samaradorligini oshirish yo'nalishlaridan biri sifatida maktab ichidagi nazorat tizimini yaratish.
Kurs ishining obyekti: ta'lim sifati.
Kurs ishining predmeti: maktab ichidagi nazorat tizimi ta'lim sifatini boshqarish samaradorligini oshirish yo'nalishlaridan biri sifatida.
Kurs ishining maqsadlari:
· Tadqiqot muammosi bo‘yicha ilmiy-pedagogik adabiyotlarni o‘rganish;
· O’quvchilarning ta’lim sifatini nazorat qilish;
· Ta’lim muassasasida maktab ichidagi nazorat tizimini ishlab chiqish;
·Ta’lim muassasasida ta’lim sifatini boshqarish samaradorligini oshirish yo‘nalishlaridan biri sifatida ishlab chiqilgan maktab ichidagi nazorat tizimidan foydalanish samaradorligini aniqlash.
Kurs ishining amaliy ahamiyati. Kurs ishi jarayonida ilgari surilgan fikrlardan, yondashuvlardan hamda samaradorligini ta’minlovchi Kurs ishi natijalaridan pedagogik fanlar bo‘yicha ma’ruzalar tayyorlash, qo‘llanmalar yaratish, shuningdek metodik tavsiyanomalar yaratishda, ish tajribalarini ommalashtirishda samarali foydalanishga xizmat qiladi.
Kurs ishi tuzilishi: kirish, 2 bob, 4 bo‘lim, umumiy xulosalar va tavsiyalar, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat
I.BOB.TA’LIM SIFATINI KO’TARISHDA BOSHQARUV TIZIMINI TAKOMILLASHTIRISHNING NAZARIY ASOSLARI
1.1 Ta'lim sifati konseptsiyasining mohiyati
Zamonaviy ta'limni rivojlantirish va uni isloh qilish vazifalarini belgilashda uning sifatini ta'minlash masalalari ustuvor o'rin tutadi. So'nggi yillarda ta'lim sifati muammosi juda dolzarb bo'lib qoldi. Ishlab chiqarishning ortib borayotgan intellektuallashuvi, ta’lim xizmatlari bozorining paydo bo‘lishi, axborot texnologiyalarining rivojlanishi zamonaviy ijtimoiy-pedagogik muammo sifatida ta’lim sifatini dolzarblashtirishga jiddiy ta’sir ko‘rsatmoqda.
Ta’lim sifatining haqiqiy konseptsiyasi endigina shakllanmoqda: yondashuvlar belgilanmoqda, sifatning turli jihatlari o‘rganilmoqda, uning mezonlari va ko‘rsatkichlari ishlab chiqilmoqda. Shuni ta'kidlash kerakki, ta'lim sifati muammosi ilmiy-nazariy muammo sifatida ancha murakkab va murakkabdir. Ushbu muammoni hal qilish uchun tadqiqotning asosiy tushunchalari - "ta'lim" va "sifat" ga murojaat qilish kerak.
Pedagogikada ta'lim tushunchasi juda keng va noaniq talqin qilinadi. U jamiyatning ijtimoiy institutlari faoliyatining qimmatli, protsessual, samarali, tizimli jihatlarini o'z ichiga oladi, uni turli mazmun bilan to'ldiradi. Ta'lim uni tashkil etishning turli darajalarida ham ko'rib chiqiladi - shaxsiy, institutsional, mintaqaviy, davlat.
An'anaga ko'ra, ko'plab lug'atlar va tushunchalarda ta'limga aqlni rivojlantirish roli beriladi. Masalan, E.Gusinskiy o'z konsepsiyasida ta'lim tushunchasiga quyidagi ta'rifni beradi: "Ta'lim - bu shaxsni madaniyat bilan tanishtirish, uning tillarida savodxonlik va uning matnlarida yo'naltirish jarayonidir". Uning yana bir ta'rifi: "Ta'lim - dunyo haqidagi tushunchalar, g'oyalar tizimini shakllantirish, shakllantirish va rivojlantirish jarayoni va natijasi bo'lib, u dunyoda harakat qilish imkonini beradi"
Xuddi shu mantiqda, O’zbekiston Respublikasining "Ta'lim to'g'risida" gi qonuni ta'limni "shaxs, jamiyat va davlat manfaatlariga qaratilgan ta'lim va tarbiya jarayoni" sifatida ifodalaydi.
A.O. Tatur ta'limni to'rtta asosiy tizim shaklida ifodalanishi mumkin bo'lgan ijtimoiy institut sifatida ko'rib chiqadi:
1 - ta'limni boshqarish tizimi (qolgan uchta tizimning samarali ishlashi va rivojlanishi uchun qulay moliyaviy, tashkiliy, axborot, normativ-huquqiy, moddiy-texnikaviy shart-sharoitlarni yaratish muammosini hal qiladi);
2 - ta'lim mazmunini shakllantirish tizimi (biz nimani o'rgatamiz-);
3 - o'quv faoliyatini tashkil etish tizimi (biz qanday o'qitamiz-);
4 - ta'lim sifatini baholash tizimi (natijada biz nimaga erishamiz-)
Kontseptsiyaning turli xil ta'riflarini umumlashtirib, biz "umuman ta'lim" bir o'lchovli va sifat jihatidan bir xil tarzda belgilangan narsa emas degan xulosaga kelishimiz mumkin. Va agar biz "ta'lim" tushunchasining eng muhim va asosiy ma'nolariga tayansak, shuni ta'kidlash kerakki, birinchidan, bu ijtimoiy amaliyotning mutlaqo mustaqil shakli (faoliyat tizimi, tashkiliy tuzilmalar va boshqaruv mexanizmlari), boshqa barcha ijtimoiy sohalarni qamrab olgan va shu bilan ijtimoiy organizmning yaxlitligini ta'minlaydigan maxsus ijtimoiy infratuzilma.
Ikkinchidan, bu tarixiy tajribani uzatishning universal usuli, ijtimoiy merosning umumiy mexanizmi, ma'lum bir odamlar jamoasini va ularning turmush tarzini bog'lash, umumiy hayot normalari va qadriyatlarini vaqt o'tishi bilan uzatish va saqlash.
Uchinchidan, bu insonning muhim kuchlarining shakllanishi va rivojlanishining umumbashariy madaniy-tarixiy shakli, uning tarix va madaniyat makonida inson qiyofasini egallashi, o'zini o'zi tarbiyalashga qodir inson va shu orqali -rivojlanish.
Ushbu uchta talqinda ta'lim rivojlanish va rivojlanishdir.
Keling, "sifat" tushunchasini ko'rib chiqaylik. Falsafiy lug'atda quyidagi ta'rif berilgan: "Sifat - bu ob'ektning muhim aniqligi, unga ko'ra u boshqa ob'ekt emas, balki berilgan ob'ektdir va boshqa ob'ektlardan farq qiladi. Ob'ektning sifati uning individual xususiyatlari bilan chegaralanmaydi. U bir butun sifatida ob'ekt bilan bog'lanadi, uni to'liq qoplaydi va undan ajralmasdir. Demak, sifat tushunchasi ob’ektning mavjudligi bilan bog’liqdir”.
S. Ozhegovning fikricha, «sifat - bir narsa yoki hodisani boshqalardan ajratib turuvchi muhim belgilar, xususiyatlar, xususiyatlarning mavjudligi; u yoki bu mulk, qadr-qimmat, moslik darajasi”.
Zamonaviy tadqiqotlarda sifat ob'ektning belgilangan va kutilgan ehtiyojlarni qondirish qobiliyati bilan bog'liq bo'lgan xususiyatlar to'plami sifatida qaraladi.
Adabiyotda, shuningdek, sifatning ishlab chiqarish talqini muhokama qilinadi, bu erda asosiy tushuncha "mahsulot sifati" iste'molchi uchun muhim bo'lgan ushbu mahsulotlarning asosiy iste'mol xususiyatlari to'plami sifatida hisoblanadi
Zamonaviy tushunchada ta’lim sifati nafaqat o‘quvchilar bilimining davlat standartlariga muvofiqligi, balki ta’lim muassasasining o‘zining muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi, shuningdek, ta’lim xizmatlari sifatini ta’minlashdagi har bir o‘qituvchi va rahbarning faoliyatidir. .
Sifat kontseptsiyasiga mumkin bo'lgan yondashuvlar orasida A.I. Subettoning asarlarida shakllantirilgan yondashuvni ta'kidlash kerak, chunki u bizga ushbu kontseptsiyaning o'rganishda muhim bo'lgan boshqa - mulk, tizim, baholash bilan bog'liqligini aniqlashga imkon beradi. Ushbu tushunchaga ko'ra, sifat quyidagi xususiyatlarga ega:
- izchillik va yaxlitlik (ob'ektlar va jarayonlarning xususiyatlar majmui tizimi sifatida sifat, qismlarning sifati umumiy sifatni belgilamaydi);
- struktura va ierarxiya (xususiyatlar tizimi ierarxik tuzilishga ega);
- dinamizm (jarayonning sifati natija sifatida aks etadi);
- miqdor (sifat mezoni sifatida);
-tashqi-ichki shartlilik (potentsial, ichki va real, tashqi sifatning birligi sifatida);
- talablar, ehtiyojlar va standartlarga muvofiqligi.
Sifat murakkab va qarama-qarshi tushuncha bo‘lib, yuqoridagi ta’rifdan kelib chiqadi: sifatning statik va dinamik tomonlari, uning ichki mohiyati va real namoyon bo‘lishi, natija sifati va jarayon sifati o‘rtasida; Sifatni falsafiy tushunishdagi qarama-qarshiliklar ta’limda sifatni ta’minlash va sifat menejmenti pedagogik muammosining murakkabligini ham belgilaydi. V.Vorotilov va G.Shaporenkovaning xulosasiga qo'shilmasa bo'lmaydi: turli ijtimoiy, kasbiy guruhlar va shaxslarning ta'limga bo'lgan so'rovlarining ko'pligi turli maqsadlarni keltirib chiqaradi va ta'lim natijalari turli subyektlar tomonidan baholanishi mumkin, turli mezonlarga ko'ra, turli o'lchamlarda, turli darajalarda.
Xuddi shu xulosa pedagogika va psixologiya bo'yicha darslik mualliflari A.A.Rean, N.V.Bordovskaya, S.I.Rozumning pozitsiyasidan kelib chiqadi. Ularning fikriga ko'ra, ta'lim sifati muvofiqlikka qay darajada erishilganiga bog'liq:
1) muayyan ta'lim tizimi darajasida va alohida ta'lim muassasasi darajasida ta'limning maqsadlari va natijalari;
2) muayyan shaxsning ta'lim natijalarini baholashda turli parametrlar o'rtasida;
3) hayotda va kasbiy faoliyatda amaliy foydalanish uchun nazariy bilim va ko'nikmalar.
Shunday qilib, ular, bir tomondan, ma'lum bir shaxsning ta'lim sifati, ta'lim jarayonining sifati, muayyan ta'lim tizimi va umuman ta'lim tizimi bilan chambarchas bog'liq bo'lib chiqadi.
Ta'lim sifati - bu ta'lim sohasini ijtimoiy tartibga solish mexanizmi bo'lib, uning optimal ishlashini belgilaydi va turli ijtimoiy sub'ektlarning manfaatlari va ehtiyojlari uyg'unligi natijasidir.
Qiziqarli, garchi munozarali bo'lsa-da, bu masala bo'yicha turli pozitsiyalarni umumlashtirib, V. Vorotilov va G. Shaporenkova tomonidan berilgan ta'lim sifatini aniqlashga yondashuvlarni tasniflashga urinish. Mualliflar ta'lim sifatini tushunish uchun quyidagi yondashuvlarni aniqlaydilar:
- shaxs va jamiyatning umidlari va ehtiyojlariga muvofiqligi (S.E. Shishov, V.A. Kalney, A.I. Moiseev, E.V. Yakovlev);
- shakllangan bilim darajasi, qobiliyatlari, ko'nikmalari va ijtimoiy ahamiyatga ega shaxsiy xususiyatlar (E.V. Bondarevskaya, L.L. Redko, L.A.Sankin, E.P.Tonkonogaya);
- ta'lim jarayoni va uning natijalarining xususiyatlari majmuining standart, jamiyat, shaxsning ijtimoiy normalari talablariga muvofiqligi (V.I.Baidenko; V.A.Isaev, N.A. Selezneva, A.I.Subbeto);
- natijaning potentsial shaxsiy rivojlanish zonasi uchun bashorat qilingan ta'lim maqsadlariga muvofiqligi (M.M.Potashnik, V.M.Polonskiy, V.P.Panasyuk, A.P.Krahmalev);
- ta'lim muassasasining belgilangan va bashorat qilingan ehtiyojlarni qondirish qobiliyati (G.A. Bordovskiy, T.N. Shamova, P.I. Tretyakov, G.E. Volodina).
Bu tasnif mezonlar nuqtai nazaridan biroz noaniq. Aniqroq, umumiyroq bo'lsa-da, ta'lim sifati tushunchasining ta'rifi bo'lishi mumkin
1) o'quv jarayonining natijalari;
2) ta'lim jarayonining o'zi;
3) tegishli natijalar bilan ta’lim jarayonini amalga oshiruvchi ta’lim muassasasi.
Ta'lim sifati muammosining o'ta dolzarbligi so'nggi o'n yilliklarda "umumiy sifat falsafasi"ning rivojlanishi bilan ham bog'liq. Ushbu falsafa doirasida an'anaviy sifat kontseptsiyasi har qanday standartga, bizning holatlarimizda ta'limga moslik darajasi, ya'ni iste'molchilar ko'rsatilayotgan ta'lim xizmatlaridan qay darajada qoniqish hosil qilish darajasi sifatida qayta ko'rib chiqilmoqda.
Ushbu yondashuv sharoitida 21-asr maktabida ta'lim sifati. erishilgan miqdoriy va sifat natijalari darajasini, ta'lim jarayonini tashkil etish va amalga oshirish darajasini, uning amalga oshirilishi sharoitlarini aks ettiruvchi belgilar majmuasida ifodalangan maqsad va natija o'rtasidagi bog'liqlik sifatida belgilanadi.
Ta'lim sifati (ratsionalistik nuqtai nazardan) ta'limning protsessual tomoni va bitiruvchilarning o'zgaruvchan ijtimoiy-iqtisodiy muhitga moslashish va belgilangan ehtiyojlarni qondirish qobiliyatini beradigan kompetentsiyalar to'plamining natijasi sifatida tushuniladi.
|
| |
