o ta -o n a si
bilan
b irin ch i m arta
maktabga
kelganida,
I'q itu vch i
ular bilan suhbatga, sin f xonasini, kerak bo'lsa, butun maktabni
ko'rsatishgi vaqtini ayamasligi kerak. Kichik yoshdagi eshitishda nuqsoni bo'lgan
bola makt±>da o'tadigan dastlabki kunlari onasining yordam iga muhtoj bo'Iadi.
104
Hayajondan har xil noxushliklar yuzaga kelishi mumkin- Bunday paytlarda uni
begonalar emas. o 'z onasi erkalab qo'yishi. kiyimlarini to 'g 'rila b qo'yishi muhim.
A gar boia betinch, tez ta ’sirlanuvchi bo'lsa, bu paytda m aktabda hozir b o 'lg an ona
uni tinchlantirishi, zarur hollarda esa uning hayajonini bosishi mumkin. Shunday
qilib, yordamchi m aktabda birinchi o 'q ish kunlarida o'qituvchi ota-onalar bilan
birgalikda kichkintoyda darsda va tanaffus paytida to 'g 'ri xulq-atvom i, o'qish
faoliyatiga e ’tiborli
munosabatni, o 'z tengdoshlariga
do'stona m unosabatni
shakllantiradi.
B a’zi hollarda esa ota yoki onaning xatto sin f m ashg'ulotlarida hozir bo'lishi
faqat dastlabki kunlarda em as, balki uzoq muddat davom ida ham talab qilinadi.
Bunday bolaning onasi bolasi bilan dars paytida yonm a-yon o'tiradi, unua am aliy
vazifalam i bajarishda yordam beradi, diqqatining chalg'im asligiga harakat qiladi,
bolani xojatxonaga, oshxonaga kuzatib boradi, jism oniy tarbiya uchun kiyimlarini
kiydirib q o'yadi va h.k. Bolaning xulq-atvori, o 'q u v faoliyati izga tushganidagina,
o'qituvchi onaning yordam idan voz kechishi mumkin. O 'z vazifalariga sidqi dildan
yondoshadigan o'qituvchiga ona qiyofasidagi beixtiyor kuzatuvchining darsda hozir
bo'lishi halaqit bermaydi, aksincha, yordam beradi. O na ham, o 'z navbatida,
o'qituvchining
mehnati
nechog'lik
qiyin
ekanini,
u
eshitishda
nuqsoni
boigan b o lalam in g ta ’limi va tarbiyasiga qancha kuch sarflayotgani o 'z k o 'zi bilan
ko'radi. Boshqa ota-onalar undan o'qituvchining bu sennashaqqat mehnati haqida
biladilar, natijada o'qituvchining o bro'siga putur yetm aydi, balki u yanada
ortadi..Ayrim eshitishda nuqsoni b o'lgan bolalam ing ota-onalari n o to 'g 'ri hayot
kechiradilar: ichkilikka ruju qo'ygan b o ia d ila r, jam iyatda qabul qilingan xulq-atvor
normalarini buzadilar
Bunday ota-onalar odatda o 'z farzandlari bilan
shug'ullanm aydilar, uyda oddiy tartibga rioya qilinmaydi, oilada tun-u kun janjal-
suronlar hukm suradi, ovqatlanish to 'g 'r i y o 'lg a qo'yilm agan bo'ladi. Xatto shunday
holatlarda ham o'qituvchi bunday ota-onalar bilan uchrashganda bosiq, xushm uom ala
bo 'lib qolishi lozim. U ishi yurishm agan ota-onalam ing ahvollariga achinadi, ularga
faqat bitta iltimos bilan m urojaat qiladi: o 'z farzandlarining yashash tarzlarini
o'zgartirishlarini, ularga onda-sonda b o 'lsa ham kerakli narsalam i olib berib xursand
qilishlarini va sh.k. so'raydi.K eyinchalik o'qituvchi ota-onalarga jiddiyroq talablar
qo'yishi, ota-onalik burchini bajarish zarurati haqida q a t’iyroq eslatib qo'yishi
mumkin. Biroq bunga vaqt o 'tishi bilan, shunda ham qachotiki o'qituvchi ota-onalar
qalbiga y o 'l topa olsa, ularni o 'z niyati faqat ezgulikka qaratilganiga ishontira olsa
erishiladi.O ta-onalar maktab binosi (sin f xonalari, ustaxonalar, yotoqlar, dam olish
xonalari) bilan, o'quvchilar bilan tanishtiriladi. O ta-onalarga estetik jihatdan chiroyli
jihozlangan, ozoda xonalarni, o'quvchilam ing batartib tashqi qiyofasini, ulam ing
intizomga rioya qilishi va xayrixohligini, o'qituvchilam ing madaniyatini ko'rsatish
kerak. Jiddiy y o 'lg a qo'yilgan ta ’lim jarayonining bunday belgilari m aktabga
nisbatan ham, uning xodim lariga nisbatan ham hurm at va ishonch hissini keltirib
chiqaradi.
fikricha, aynan ijodiylikni nam oyon qilish onaga uzoq muddatli stress paytida
salbiy ichki psixologik holatni susaytirish, o'zining nogiron farzand bilan bog'liq
105
hayotiy qoiialari va qadriyatlarini qayta ko'rib chiqish imkonini beradi. Imkoniyati
cheklangan farzandga ega oilalarda m utaxassis-defektologning ota-onalar bilan olib
boradigan psixokorreksion ishining shakllari turli-tum an bo'lib, E.G.Dem enteva
tom onidan tak lif qilingan psixokorreksion m odelga ko'ra bu ishning quyidagi
shakllari taklif qilinadi:
1. Ota-onalarga individual m aslahatlar berish. Bu maslahatlar oilada nogiron
bolaning ta’limi, tarbiyasi va m uloqotida yuzaga keladigan qiyinchiliklam i bartaraf
etish maqsadida olib boriladi, shuningdek defektolog bilan ota-ona o'rtasida o 'zaro
shaxsiy alojani o'm atishda asos vazifasini o'taydi.O ta-onalar bilan olib boriladigan
dastlabki sihbatlarda defektolog ularga quyidagi qoidalarga rioya qilishni, bu
qoidalar utim ing hayotini ancha osonlashtirishini qayta-qayta ta'kidlashi lozim.
Avvalambcr, defektolog ota-onalarga qo'rqinch, tushkunlik, umidsizlik tuyg'ularini
yengish keiakligini, ikkinchidan, sodir b o'lgan vaziyatda aybdom i qidirish behuda
vaqtni sa rf qilish ekanini, bu o 'rin d a aybdorning o 'z i yo'qligini uqtirishi kerak.
Uchinchidai, ota-onalarga o 'z bolasiga va oilasiga qanday yordam talab qilinishini
(tibbiy yoki psixologik-pedagogik, yoki har ikkalasi) aniqlab olishni maslahat
beradi.Shunday qilib, defektolog ota-onalar bilan shaxsiy suhbatlarda ta’limiy va
psixologik ishni birga q o 'sh ib olib boradi, y a ’ni vaziyatni nazorat qilishga to'sqinlik
qiladigan siubha va q o'rquv tuyg'ulariga ijobiy ta ’sir ko'rsatadi. Bundan tashqari
oila oilaviy terapiya va ta ’limiy treninglar dasturlariga ham jalb qilinishi mumkin.
U lam ing rmqsadi - oila a ’zolari o'rtasidagi m unosabatlam i yaxshilash, imkoniyati
cheklangan farzandiga tug'ilishi v a tarbiyasi bilan b og'liq tang vaziyatlar keltirib
chiqargan jashirin m uam m olam i hal qilish.
Ota-oralar bilan olib boriladigan ishning individual m aslahatlar berish shakli
odatda ikki yoki undan ortiq kishilar o'rtasidagi o 'zaro munosabatlardan iborat
bo'ladi. M alahatlar davom ida m aslahatchi-defektologning maxsus bilimlari m aslahat
oluvchilargi kundalik m uam m olam i hal qilish yoki bo'lajak hatti-harakatlarga
tayyorgarlikko'rishga yordam beradi.B u ish shaklidan foydalanish zarurati shu bilan
belgilanaditi, nogiron bolaga ega oilalam ing ko'pchiligi o 'tk ir yoki surunkali stress
holatida boladilar, o'zlarining yangi maqomlariga moslasha olmaydilar, oila ichida
va atrofdaglar bilan shaxslararo m unosabatlarda qiyinchiliklarga duch keladilar.
Shuning uciun ularga ishning boshida yangi bilim lar bilan bir qatorda maxsus tashkil
qilingan sanim iy muloqot g 'o y at zarurdir.
2. Defektolog tomonidan m axsus ta ’lim m uassasasining boshqa m utaxassislari
bilan ham kirlikda o'tkaziladigan turli mavzularga oid majlislarda ota-onalam ing
qatnashuvi.
Bundap m ajlislar natijasida nogiron bolalam ing korreksion-rivojlantiruvchi
faoliyati sdiasida ham da bola bilan o 'zaro samarali aloqa o 'm atish borasida
kattalam ingbilim doirasi kengayadi.
Shun&y
m aqsadlarda
o'tkaziladigan
m ajlislam ing
taxm iniy
mavzulari
quyidagichebo'lishi mumkin:
-
“ O z-o 'zin i rivojlanishida kam chiligi bor bolaning otasi yoki onasi sifatida
anglash” ;
106
- “Um umtalim m uasasalarida bolalar va ota-onalar o'rtasidagi to'qnashuvlar va
ularni yengib o 'tish ”;
- “ Umumtalim m uasasalarida bolalar tarbiyasida turli xil yondashuvlar va
ulam ing tahlili”;
- “U m um talim m uasasalarida jazolash va taqdirlash - tarafdolar va qarshilar” ;
- “U m um talim m uasasalariga bolani m aktabga qanday tayyorlash kerak” va h.k.
3. O ta-onalar tom onidan umumtalim m uasasalarida korreksion pedagogning
individual m ashg'ulotlarini kuzatish. O ta-onalar bilan olib boriladigan bu ish shakli
onalam ing bolaiari bilan birgalikdagi faoliyatini tashkil qilishda xam koriik
ko'nikm alarini shakllantirishga, “ona - bola” juftligida jipslik, fikrdoshlik va
ham jihatlikni m ustahkam lashga qaratiladi. Ona individual m ashg'ulot davom ida
defektologning bola bilan ishlash usullarini kuzatar ekan, bu m ashg'ulotlam ing
ishlanmasini yozib borar ekan, eshitishida nuqsoni bolaning ta ’limi va tarbiyasi
sohasida kerakli bilim lam i egallab boradi.
4. B o'sh vaqtni birgalikda o'tkazish. O ta-onalar, bolalar va pedagoglam i yanada
birlashtirish, ular o'rtasida erkin, behijolat m unosabatlam i o'rnatish maqsadida
o'tkaziladi. Bunday tadbirlam ing quyidagi mavzularini tak lif qilish m umkin: “Yangi
yilni kutish”, “O najonim -m ehriboniin” , “N avro'z - bahor bayram i”, “ Eng yaxshi ota”
va h.k.
5. Ota-onalar uchun stend. Stendda nam oyish qilinadigan m a'lum otlar va
sahifalar kam ida har oyda yangilanib turishi kerak. Stend tarkibidagi “O ta-onalar
universiteti” bo'lim i ayniqsa katta amaliy aham iyat kasb etadi. B iron-bir sababga
k o 'ra defektolog bilan shaxsan uchrashib, u bilan suhbatlasha olmagan ota-onalar o 'z
savollarini shu bo'Iim da qoldirishlari va javob olishlari mumkin.
6
. “Hayotimizdagi voqealar” kundaligini tutish. Ishning bu yo'nalishi
E.L.Goncharova va O .l.K ukushkina tomonidan ishlab chiqilgan b o 'lib , uni
E.G.Dem enteva psixokorreksion ishga m oslashtirib, joriy qilgan. Bu bolaning
m axsus tashkil qilingan va m untazam olib boriladigan ishi bo'lib, bunda bola o 'z i
uchun qulay b o'lgan belgilarda o 'z hayotini aks ettiradi. Bu yozm a matn, rasm,
applikatsiya bo'lishi mumkin. Bu yo'nalishning m aqsadi ota-onalar va bolalar
o'rtasid a ham korlik va birgalikdagi ijodkorlikni m ustahkam lashdan iborat.
7. O ta-onalar guruhi bilan olib boriladigan ish. Uning maqsadi: ta ’lim va tarbiya
bilan bog'liq m uam m olam i tahlil qilish; bola bilan o 'zaro m unosabatlarda mos
m uloqot va hulq-atvor shakllarini tanlash; um um ta’lim va maxsus ta ’lim muassasa
mutaxassislari
bilan
konstruktiv
va
ishchan
m unosabatlam i
o'm atish.B u
yo'nalishdagi ish ota-ona uchun bolaga pedagogik va psixologik ta ’sir ko'rsatish
vositalarini kengaytirishga, bola bilan o 'zaro munosabatlam ing yangi usullaridan
foydalanishni mashq qilishga yordam beradi. Bunday hatti-harakatlar, o 'z navbatida,
imkoniyati cheklangan bola tarbiyalanayotgan oilada ichki m unosabatlam ing
uyg'unlashuviga, oilaning ijtimoiy m oslashuviga asos b o 'lib xizmat qiladi.Ishning bu
shaklida
ota-onalam ing
farzandi
bilan
o 'zaro
munosabatlarida,
imkoniyati
cheklangan bolaning ongida quyidagi ijobiy o'zgarishlar yuz berishini kuzatish
mumkin: imkoniyati cheklangan bola oilaviy m unosabatlam i yaxshiroq idrok eta
boshlaydi; bola o'zining oila jam oasida o 'z o 'm in i anglab boradi; ota-onalam ing
107
bolalariga munosabatlarida muayyan tartib va reja paydo bo'ladi;ota-onalam ing
imkoniyati cheklangan bolalarga munosabatlarida muvozanat paydo bo'Iadi, ular
bolalarini qpnday bo ’lsa. shunday qabul qila boshlaydilar. munosabatlarida iliqlik,
tushunish juzaga keladi.Im koniyati cheklangan bolaning rivojlanish qonuniyatlari,
ta'lim va tabiyaning har xil modellari, bolalar shaxsi va hulq-atvorining o 'zig a xos
xususiyatlaii haqida har tom onlam a m a’lumotga ega bo'lgan oila a'zolari o 'z
kelajaklarigj ishonch bilan qaray boshlaydilar.
8
.
Guiuhda olib boriladigan ta ’sirchan ish shakllaridan biri bu treninglardir.
Psixologik va ta ’limiy treninglar ayniqsa keng tarqalgan. Psixologik trening o'zida
bir qator irriidividual va guruhli ish shakllarini birlashtiradi ham da yangi psixologik
m alakalar va ko'nikm alam i shakllantirishga qaratilgan bo'Iadi. Hozirda trening
dasturlarinhg maqsadlari tobora kengayib borm oqda. treninglar am aliy psixologiya
sohasi
chfgaralaridan
chiqib, ijtim oiy sohada, ta ’lim tizim ida ham keng
qo'llanmoqfla.
U m untalim m uasasalariga jalb etish bo'y ich a ota-onalar uchun m o'ljallangan
treninglar avvalam bor oilaviy mikromuhitni boshqarishga, o 'zaro maqbul
m unosabathm i o'm atishga. muammoli vaziyatlardan to 'g 'ri y o 'l topishga yordam
beradigan nalaka va ko'nikm alam i rivojlantirishga qaratilgan bo'Iadi. Trening ota-
onalam ing psixologik-pedagogik ta ’limi bilan bog'liq muammolami hal qilishning
eng istiqbdli shaklidir. Zero bu muam m oning dolzarbligi so'nggi yillarda ayniqsa
ortib borrroqda. O 'zlari ham nogiron bo'lgan ota-onalarga nisbatan esa uning
o'tkirligi yaiada ortadi.
O ta-oialar bilan olib boriladigan guruhli ish shakllari ularga bir-birlari bilan
tajriba alirashinish, o 'z savollariga muammolari xuddi o'zlarinikiga o'xshagan
guruhdoshhridan javob olish imkonini beradi. Axborot alm ashinish jarayonida
peshqadam ik namoyon qilgan ota-onaning faolligi, o'zig a bo'lgan ishonchi yanada
ortib boradi
D efekbloglam ing va m axsus ijtimoiy pedagoglarning ish tajribalarida guruhli
ish shakllsri. xususan ota-onalar uchun ta ’lim iy treninglar ijtimoiy-pedagogik
ta ’sim ing jetakchi texnologiyalari qatoridan o 'rin oladi. Ulam ing samaradorligi chet
el tajribasich o 'z isbotini topdi.Shunday qilib, defektolog imkoniyati cheklangan bola
va uning oiasi hayotida katta rol o'ynaydi. O 'z faoliyatida u asosan maslahat berish,
treninglar f'tkazish, patronaj usullaridan foydalanadi. Bu ish usullari va shakllari
asosan chd el tajribasidan o'zlashtirilgan. Shuning uchun bizda yaxlit ijtimoiy-
pedagogik Cxnologiyalar haqida so 'z yuritish hali erta. Ular hozircha shakllanish va
sinovdan o'tish bosqichidadir.M axsus maktab o'qituvchi va tarbiyachilarini ota -
onalar bilai maktab ham korligida
ishlashda quyidagi vazifalami shartli ravishda
ajratish munkin:
- ota- onalarda
um um ta’lim maktablarida imkoniyati cheklangan bolalam i
tarbiyalashva o'qitish maqsadlarini to 'g 'ri tushunishni shakllantirish;
- unum ta’lim m aktablarida maktab jam oasi bilan birgalikda Imkoniyati
cheklangarftolalami har tomonlama rivojlantirish bo'yicha ishlami am alga oshirish;
- uirum ta’lim maktablarida pedagogik faoliyatning turli yo'nalishlari bo'yicha
bilim lam i onm alashtirish, korreksiya ishi metod va usullari bilan tanishtirish;
108
- um um ta'lim maktablarida oilaviy tarbiya tajribasini o'rganish, uni ota -
onalar o ‘rtasida targ'ib qilish, maktab faoliyatida undan foydalanish.
Yuqoridagi vazifalam i qilishning shartlaridan biri har bir Imkoniyati
cheklanganbola o'sayotgan oilaning tarkibi, tarbiya xarakteri
bilan tanishish
sanaladi, bolalar o'sayotgan oila haqidagi axborot keng qam rovli bo'lishi kerak.
Odatda. bu axborot bola mehnat ta ’limi m aktabida tarbiyalangan barcha yillar
mobaynida to'planadi va to'ldirib boriladi. Imkoniyati cheklanganbolaning oiladagi
tarbiya
sharoiti
bilan
tanishish jarayonida
maktab
pedagoglari
qo'yidagi
m a’lumotlarga ega bo'lishi zarur:
- oila tarkibi, kattalam ing m ashg'ulot turi, moddiy ta ’minlanganligi, sanitar -
gigiyenik sharoitiar,oilada eshitishda nuqsoni bo'lganbola yoki shaxsning mavjudligi;
- oiladagi m unosabatlar, ota - onaning umumiy madaniy darajasi, bolalarga,
jum ladan Imkoniyati cheklanganbolaga ota- onasining munosabati;
- bolaning uydagi xulqi va m ashg'ulotlari, sevgan m ashg'ulotlari, oilada
Imkoniyati cheklanganbola bilan munosabat shakllari, oila a ’zolari tom onidan uning
faoliyati va xulqiga talablam ing qo'yilishi, kun tartibining bajarilishi, bolaning uy
m ehnatida ishtiroki;
- ota - onalam ing um um ta’lim va maxsus ishlam ing olib borilishiga
munosabati,
mutaxassis maslahatlarini olishi, oilada m ashg'ulaotlam ing tashkil
qilingani, oila a ’zolarining Imkoniyati cheklanganbola bilan ishlarda ishtiroki, o 'z
pedagogik imkoniyatlarini baholashi, Imkoniyati cheklanganbola bilan ishlar
samaradaorligini baholashi, uning im koniyatlariga ishonishi;
ota-ona
Imkoniyati
cheklanganbola
tarbiyasida
duch
kelayotgan
qiyinchiliklar xarakteri;
- ota - onalam ing Imkoniyati cheklanganbolaning m aktab ta ’limi va tarbiyasi
mazmuni, turli yo'nalishlardagi ish metodlari haqida bilimlari, ota - onalam ing
pedagoglar bilan korreksion - pedagogik ishlarda qatnashish istagi va manfaatdorligi.
Imkoniyati cheklanganbola tarbiyasida oila va m aktab ham korligini qo'yidagi
yo'nalishlari tasniflanadi: Individual ish yo'nalishlari maktabga ota-ona tashrifi,
oilaga
o'qituvchi tashrifi ,o‘qituvchining individual konsultatsiyalari ,ota-ona bilan
yozishmalami qamrab oladi. Jamoaviy ish yo'nalishlari ota-onalar uchun lektoriylar
,tematik konsultatsiyalar,ota-onalar uchun kechalar,ochiq eshiklar kuni,konsertlar,ijodiy
,o'quv ishlar ko'rgazmasi ota-onalar majlislari kabi ish turlarini o'zida jamlaydi.
M axsus maktab faoliyatida ota - onalar bilan ishlashning jam oaviy
shakllaridan ham foydalaniladi . Bularga um um iy va sin f ota - onalar majlislari,
lektoriylar, «davra suhbatlari», ota - onalar konferensiyalari, bolalar bilan ishlashda
tajriba almashish bo'yicha seminarian, guruhda konsultatsiyalar, ochiq eshiklar kuni,
bolalar ishlari ko'rgazm alari, bayram va ertaliklar, m uassasa va guruh tadbirlarida ota
- onalam ing ishtirokini kiritish mumkin.
Ota - onalar majlisi keng tarqalgan ish shakllaridan biri sanaladi. Majlis
umumiy maktab yoki
sin f o'quvchilari
ota - onalari uchun bo'lishi mumkin.
Umumiy
ota - onalar majlislari yiliga 2 - 3 marta, sinfda esa har chorakda
o'tkaziladi. umumiy majlislarda ota - onalam i maktab ishining mazmuni bilan
tanishtiriladi, m a’m uriyatning m a’lum vaqt oralig'idagi faoliyat to 'g'risidagi
109
hisoboti, ott - onalar qo'm itasining hisoboti tinglanadi. Ota - onalar uchun qiziqarli
mavzularda, m asalan «M ehnat faoliyati-Im koniyati cheklanganbolalam i tarbiyalash
asosi» «Boblarda m ehnat qilish ehtiyojini tarbiyalash», «O 'quvchilam i tarbiyalashda
m aktab,oilava m ahalla ham korligi», «Bolalam i o 'zig a xos rivojlanishidagi zaiflik va
nuqsonlam i bartaraf etish yo'llari» kabi m avzularda m a’ruzalar qilinadi. Sinfda ota -
onalar yig'ilishlarida shu sin f ota - onalari uchun dolzarb m asalalar muhokama
qilinadi. Maxsus maktab pedagog va tarbiyachi ota - onalami bolalar tarbiyasi va
ta ’limining turli yo'nalishlariga oid ishlar mazmuni bilan qulay va tushunarli tarzda
tanishtiradi. Bolalam ing oiladagi tarbiyasi haqidagi axborotlar, m asalan, «Bolalar
uchun kun tartibini tashkil qilish», «Bolalarda m adaniy - gigiyenik ko'nikm alam i
tarbiyalash* mavzulari bilan chiqadigan tarbiyachilam ing ishtiroki m uhim sanaladi.
Sinfda ota - onalar m ajlisida pedagoglar ta ’lim ning natijaliligi, turli yo'nalishlardagi
ish natijalari haqida ota - onalarga m a’lum qiladi. Bolalar bilan ish sam aradorligini
tavsiflayotib, e ’tibom i qiyinchiliklarga, bola rivojlanishidagi salbiy tomonlarga
qaratm asdai, balki bolaning imkoniyatlari, uning ta ’limda ilgarilab borishini
k o'rsatib baish muhim. Bola bilan ishdagi qiyinchiliklam i ota - onalar bilan yakka
tartibdagi sihbatlarda ochib berish, muhimi ota - onalar bu qiyinchiliklam i bartaraf
etish uchun nim a qila olishlarini k o'rsatib bergan m a’qul. S inf ota - onalar majlisi
pedagoglarian jiddiy tayyorgarlikni talab qiladi. Bunda xabam i tayyorlash,
qo'rgazm afi - illyustrativ m aterialni (tablichkalar, qo'lb o la kitobchalar, didaktik
o'yinlar, fctosuratlar, rasm lar, bolalam ing ishlari va
sh.k.) tanlash kata ahamiyat
kasb etadi. Shuningdek pedagoglar m uhokam a m avzusiga oid ota - onalar uchun
qulay, tushinarli adabiyotlam i tavsiya qilishlari, uni o'qiganda nim alarga e ’tibom i
qaratish lorimligini tushuntirishlari zarur. O ta - onalar majlislariga ota - onalar
ishtirokida tayyorlangan
bolalam ing ishlari, rasmlari ko'rgazm asini tayyorlash
m aqsadga nuvofiq. Bolalam i o'qitishning konkret m asalalari ko'p in ch a korreksion
ishlar bilan bog'liq bo'lib, tematik ota - onalar yig'ilishlarida, davra suhbatlarida, ota
- onalar ichun lektoriylarda m uhokam a qilinadi.O ta - onalar universiteti yoki
lektoriy oti - onalarni defektologikaning um um iy masalalari bilan m a’muriyat
tom onidan oldindan tuzilgan reja asosida sistem ali tarzda tanishtirib borish k o'zda
tutadi. O ta - onalar uchun vrach, m etodist, psixolog, pedagog m a’ruzalari, odatda,
oyda bir narta o'tkaziladi. Ota - onalar uchun
umumiy yoki sinfda mavzuli
konsultatsijalari o'tkazilganda ota - onalar oldindan yozm a ravishda savollarini
berishi m uakin. Bir mavzu yuzasidan savollar to 'planib qolganiga k o 'ra ota - onalar
uchun sinfifa konsultatsiyalar m azm uni shakllantiriladi. Umumiy konsultatsiyalarda
bolalar salcmatligini m uhofaza qilish, o 'z - o 'z ig a hizm at malakalarini shakllantirish
va ota - m alam i qiziqtirgan boshqa k o'plab m asalalar m uhokam a qilinadi. O ta -
onalar uchrn sinfda konsultatsiyalar shu yoshdagi bola tarbiyasi va ta ’limiga oid
konkret m aialaga bag'ishlanadi. Pedagoglar axborotlari konkret xarakterga ega, ota -
onalar uchrn tushunarli b o'lishi, nnisollar nam oyishi, turli didaktik vositalar bilan
to'ld irib bcrilishi lozim. Ota - onalar konferensiyalarini tashkil qilish m uhim va
foydali ish shakli sanaladi, uning m aqsadi ota - onalam ing oilada farzand tarbiyasi
tajribasini emmalashtirishdan iborat. Bunday konferensiyalar yilda 1-2 m arotaba
o'tkaziladi. Ulam i m aktab va ota - onalar qo'm itasi, pedagoglar tayyorlaydi. Bu
110
konferensiyalarda ota - onalar oilada farzand tarbiyasiga oid tajriba alm ashadi, turli
yo'nalishlar, masalan m ehnatsevarlikni tarbiyalash, oilada bola bilan o'zaro
munosabatlam i shakilantirish, jism oniy tarbiya bo'yicha ish mazmunini ochib beradi.
Ota - onalar bilan ish shakllaridan yana biri ochiq eshiklar kuni sanaladi. Bu kunlari
ota - onalar sinflardagi frontal yoki individual m ashg'ulotlarda qatnashishi,
bolalam ing sayr davom idagi, kun tartibi vaziyatlarini o 'tkazish chog'idagi muloqoti
va m ashg'ulotlarini kuzatish, pedagoglar, katta tarbiyachi, m udir bilan uchrashish va
suhbatlashish imkoniga ega bo'ladi. Shunday qilib, ota - onalar bilan olib
boriladigan individualjam oaviy ish shakllari maxsus m aktab va ota - onalam i
ham korligini y o ig a qo'yish, m aktabda , oilada Imkoniyati cheklangano'quvchilam i
tarbiyalashda samarali natijalarga erishishni k o'zda tutadi. M axsus m aktab m azkur
y o 'ld an borar ekan , ota - onalam i ham korlikga jalb etish,ota - onalam i pedagogik
bilim , malakalari darajasini oshirish, m aktab va oilaning um um iy korreksion-
tarbiyaviy tizimini yaratish im koniga ega bo'ladi
| 