Inklyuziv ta’lim o ’q uv q o ’llanm a

Hayajondan har xil noxushliklar yuzaga kelishi mumkin- Bunday paytlarda uni 
begonalar emas. o 'z onasi erkalab qo'yishi. kiyimlarini to 'g 'rila b qo'yishi muhim. 
A gar boia betinch, tez ta ’sirlanuvchi bo'lsa, bu paytda m aktabda hozir b o 'lg an ona 
uni tinchlantirishi, zarur hollarda esa uning hayajonini bosishi mumkin. Shunday 
qilib, yordamchi m aktabda birinchi o 'q ish kunlarida o'qituvchi ota-onalar bilan 
birgalikda kichkintoyda darsda va tanaffus paytida to 'g 'ri xulq-atvom i, o'qish 
faoliyatiga e ’tiborli 
munosabatni, o 'z tengdoshlariga 
do'stona m unosabatni 
shakllantiradi.
B a’zi hollarda esa ota yoki onaning xatto sin f m ashg'ulotlarida hozir bo'lishi 
faqat dastlabki kunlarda em as, balki uzoq muddat davom ida ham talab qilinadi. 
Bunday bolaning onasi bolasi bilan dars paytida yonm a-yon o'tiradi, unua am aliy 
vazifalam i bajarishda yordam beradi, diqqatining chalg'im asligiga harakat qiladi, 
bolani xojatxonaga, oshxonaga kuzatib boradi, jism oniy tarbiya uchun kiyimlarini 
kiydirib q o'yadi va h.k. Bolaning xulq-atvori, o 'q u v faoliyati izga tushganidagina, 
o'qituvchi onaning yordam idan voz kechishi mumkin. O 'z vazifalariga sidqi dildan 
yondoshadigan o'qituvchiga ona qiyofasidagi beixtiyor kuzatuvchining darsda hozir 
bo'lishi halaqit bermaydi, aksincha, yordam beradi. O na ham, o 'z navbatida, 
o'qituvchining 
mehnati 
nechog'lik 
qiyin 
ekanini, 
u 
eshitishda 
nuqsoni 
boigan b o lalam in g ta ’limi va tarbiyasiga qancha kuch sarflayotgani o 'z k o 'zi bilan 
ko'radi. Boshqa ota-onalar undan o'qituvchining bu sennashaqqat mehnati haqida 
biladilar, natijada o'qituvchining o bro'siga putur yetm aydi, balki u yanada 
ortadi..Ayrim eshitishda nuqsoni b o'lgan bolalam ing ota-onalari n o to 'g 'ri hayot 
kechiradilar: ichkilikka ruju qo'ygan b o ia d ila r, jam iyatda qabul qilingan xulq-atvor 
normalarini buzadilar 
Bunday ota-onalar odatda o 'z farzandlari bilan
shug'ullanm aydilar, uyda oddiy tartibga rioya qilinmaydi, oilada tun-u kun janjal- 
suronlar hukm suradi, ovqatlanish to 'g 'r i y o 'lg a qo'yilm agan bo'ladi. Xatto shunday 
holatlarda ham o'qituvchi bunday ota-onalar bilan uchrashganda bosiq, xushm uom ala 
bo 'lib qolishi lozim. U ishi yurishm agan ota-onalam ing ahvollariga achinadi, ularga 
faqat bitta iltimos bilan m urojaat qiladi: o 'z farzandlarining yashash tarzlarini 
o'zgartirishlarini, ularga onda-sonda b o 'lsa ham kerakli narsalam i olib berib xursand 
qilishlarini va sh.k. so'raydi.K eyinchalik o'qituvchi ota-onalarga jiddiyroq talablar 
qo'yishi, ota-onalik burchini bajarish zarurati haqida q a t’iyroq eslatib qo'yishi 
mumkin. Biroq bunga vaqt o 'tishi bilan, shunda ham qachotiki o'qituvchi ota-onalar 
qalbiga y o 'l topa olsa, ularni o 'z niyati faqat ezgulikka qaratilganiga ishontira olsa 
erishiladi.O ta-onalar maktab binosi (sin f xonalari, ustaxonalar, yotoqlar, dam olish 
xonalari) bilan, o'quvchilar bilan tanishtiriladi. O ta-onalarga estetik jihatdan chiroyli 
jihozlangan, ozoda xonalarni, o'quvchilam ing batartib tashqi qiyofasini, ulam ing 
intizomga rioya qilishi va xayrixohligini, o'qituvchilam ing madaniyatini ko'rsatish 
kerak. Jiddiy y o 'lg a qo'yilgan ta ’lim jarayonining bunday belgilari m aktabga 
nisbatan ham, uning xodim lariga nisbatan ham hurm at va ishonch hissini keltirib 
chiqaradi.
fikricha, aynan ijodiylikni nam oyon qilish onaga uzoq muddatli stress paytida 
salbiy ichki psixologik holatni susaytirish, o'zining nogiron farzand bilan bog'liq
105

hayotiy qoiialari va qadriyatlarini qayta ko'rib chiqish imkonini beradi. Imkoniyati 
cheklangan farzandga ega oilalarda m utaxassis-defektologning ota-onalar bilan olib 
boradigan psixokorreksion ishining shakllari turli-tum an bo'lib, E.G.Dem enteva 
tom onidan tak lif qilingan psixokorreksion m odelga ko'ra bu ishning quyidagi 
shakllari taklif qilinadi:
1. Ota-onalarga individual m aslahatlar berish. Bu maslahatlar oilada nogiron 
bolaning ta’limi, tarbiyasi va m uloqotida yuzaga keladigan qiyinchiliklam i bartaraf 
etish maqsadida olib boriladi, shuningdek defektolog bilan ota-ona o'rtasida o 'zaro
shaxsiy alojani o'm atishda asos vazifasini o'taydi.O ta-onalar bilan olib boriladigan 
dastlabki sihbatlarda defektolog ularga quyidagi qoidalarga rioya qilishni, bu 
qoidalar utim ing hayotini ancha osonlashtirishini qayta-qayta ta'kidlashi lozim. 
Avvalambcr, defektolog ota-onalarga qo'rqinch, tushkunlik, umidsizlik tuyg'ularini 
yengish keiakligini, ikkinchidan, sodir b o'lgan vaziyatda aybdom i qidirish behuda 
vaqtni sa rf qilish ekanini, bu o 'rin d a aybdorning o 'z i yo'qligini uqtirishi kerak. 
Uchinchidai, ota-onalarga o 'z bolasiga va oilasiga qanday yordam talab qilinishini 
(tibbiy yoki psixologik-pedagogik, yoki har ikkalasi) aniqlab olishni maslahat 
beradi.Shunday qilib, defektolog ota-onalar bilan shaxsiy suhbatlarda ta’limiy va 
psixologik ishni birga q o 'sh ib olib boradi, y a ’ni vaziyatni nazorat qilishga to'sqinlik 
qiladigan siubha va q o'rquv tuyg'ulariga ijobiy ta ’sir ko'rsatadi. Bundan tashqari 
oila oilaviy terapiya va ta ’limiy treninglar dasturlariga ham jalb qilinishi mumkin. 
U lam ing rmqsadi - oila a ’zolari o'rtasidagi m unosabatlam i yaxshilash, imkoniyati 
cheklangan farzandiga tug'ilishi v a tarbiyasi bilan b og'liq tang vaziyatlar keltirib 
chiqargan jashirin m uam m olam i hal qilish.
Ota-oralar bilan olib boriladigan ishning individual m aslahatlar berish shakli 
odatda ikki yoki undan ortiq kishilar o'rtasidagi o 'zaro munosabatlardan iborat 
bo'ladi. M alahatlar davom ida m aslahatchi-defektologning maxsus bilimlari m aslahat 
oluvchilargi kundalik m uam m olam i hal qilish yoki bo'lajak hatti-harakatlarga 
tayyorgarlikko'rishga yordam beradi.B u ish shaklidan foydalanish zarurati shu bilan 
belgilanaditi, nogiron bolaga ega oilalam ing ko'pchiligi o 'tk ir yoki surunkali stress 
holatida boladilar, o'zlarining yangi maqomlariga moslasha olmaydilar, oila ichida 
va atrofdaglar bilan shaxslararo m unosabatlarda qiyinchiliklarga duch keladilar. 
Shuning uciun ularga ishning boshida yangi bilim lar bilan bir qatorda maxsus tashkil 
qilingan sanim iy muloqot g 'o y at zarurdir.
2. Defektolog tomonidan m axsus ta ’lim m uassasasining boshqa m utaxassislari 
bilan ham kirlikda o'tkaziladigan turli mavzularga oid majlislarda ota-onalam ing 
qatnashuvi.
Bundap m ajlislar natijasida nogiron bolalam ing korreksion-rivojlantiruvchi 
faoliyati sdiasida ham da bola bilan o 'zaro samarali aloqa o 'm atish borasida 
kattalam ingbilim doirasi kengayadi.
Shun&y 
m aqsadlarda 
o'tkaziladigan 
m ajlislam ing 
taxm iniy 
mavzulari 
quyidagichebo'lishi mumkin:
- 
“ O z-o 'zin i rivojlanishida kam chiligi bor bolaning otasi yoki onasi sifatida 
anglash” ;
106

- “Um umtalim m uasasalarida bolalar va ota-onalar o'rtasidagi to'qnashuvlar va 
ularni yengib o 'tish ”;
- “ Umumtalim m uasasalarida bolalar tarbiyasida turli xil yondashuvlar va 
ulam ing tahlili”;
- “U m um talim m uasasalarida jazolash va taqdirlash - tarafdolar va qarshilar” ;
- “U m um talim m uasasalariga bolani m aktabga qanday tayyorlash kerak” va h.k.
3. O ta-onalar tom onidan umumtalim m uasasalarida korreksion pedagogning 
individual m ashg'ulotlarini kuzatish. O ta-onalar bilan olib boriladigan bu ish shakli 
onalam ing bolaiari bilan birgalikdagi faoliyatini tashkil qilishda xam koriik 
ko'nikm alarini shakllantirishga, “ona - bola” juftligida jipslik, fikrdoshlik va 
ham jihatlikni m ustahkam lashga qaratiladi. Ona individual m ashg'ulot davom ida 
defektologning bola bilan ishlash usullarini kuzatar ekan, bu m ashg'ulotlam ing 
ishlanmasini yozib borar ekan, eshitishida nuqsoni bolaning ta ’limi va tarbiyasi 
sohasida kerakli bilim lam i egallab boradi.
4. B o'sh vaqtni birgalikda o'tkazish. O ta-onalar, bolalar va pedagoglam i yanada 
birlashtirish, ular o'rtasida erkin, behijolat m unosabatlam i o'rnatish maqsadida 
o'tkaziladi. Bunday tadbirlam ing quyidagi mavzularini tak lif qilish m umkin: “Yangi 
yilni kutish”, “O najonim -m ehriboniin” , “N avro'z - bahor bayram i”, “ Eng yaxshi ota” 
va h.k.
5. Ota-onalar uchun stend. Stendda nam oyish qilinadigan m a'lum otlar va 
sahifalar kam ida har oyda yangilanib turishi kerak. Stend tarkibidagi “O ta-onalar 
universiteti” bo'lim i ayniqsa katta amaliy aham iyat kasb etadi. B iron-bir sababga 
k o 'ra defektolog bilan shaxsan uchrashib, u bilan suhbatlasha olmagan ota-onalar o 'z
savollarini shu bo'Iim da qoldirishlari va javob olishlari mumkin.
6
. “Hayotimizdagi voqealar” kundaligini tutish. Ishning bu yo'nalishi 
E.L.Goncharova va O .l.K ukushkina tomonidan ishlab chiqilgan b o 'lib , uni 
E.G.Dem enteva psixokorreksion ishga m oslashtirib, joriy qilgan. Bu bolaning 
m axsus tashkil qilingan va m untazam olib boriladigan ishi bo'lib, bunda bola o 'z i 
uchun qulay b o'lgan belgilarda o 'z hayotini aks ettiradi. Bu yozm a matn, rasm, 
applikatsiya bo'lishi mumkin. Bu yo'nalishning m aqsadi ota-onalar va bolalar 
o'rtasid a ham korlik va birgalikdagi ijodkorlikni m ustahkam lashdan iborat.
7. O ta-onalar guruhi bilan olib boriladigan ish. Uning maqsadi: ta ’lim va tarbiya 
bilan bog'liq m uam m olam i tahlil qilish; bola bilan o 'zaro m unosabatlarda mos 
m uloqot va hulq-atvor shakllarini tanlash; um um ta’lim va maxsus ta ’lim muassasa 
mutaxassislari 
bilan 
konstruktiv 
va 
ishchan 
m unosabatlam i 
o'm atish.B u 
yo'nalishdagi ish ota-ona uchun bolaga pedagogik va psixologik ta ’sir ko'rsatish 
vositalarini kengaytirishga, bola bilan o 'zaro munosabatlam ing yangi usullaridan 
foydalanishni mashq qilishga yordam beradi. Bunday hatti-harakatlar, o 'z navbatida, 
imkoniyati cheklangan bola tarbiyalanayotgan oilada ichki m unosabatlam ing 
uyg'unlashuviga, oilaning ijtimoiy m oslashuviga asos b o 'lib xizmat qiladi.Ishning bu 
shaklida 
ota-onalam ing 
farzandi 
bilan 
o 'zaro 
munosabatlarida, 
imkoniyati 
cheklangan bolaning ongida quyidagi ijobiy o'zgarishlar yuz berishini kuzatish 
mumkin: imkoniyati cheklangan bola oilaviy m unosabatlam i yaxshiroq idrok eta 
boshlaydi; bola o'zining oila jam oasida o 'z o 'm in i anglab boradi; ota-onalam ing
107

bolalariga munosabatlarida muayyan tartib va reja paydo bo'ladi;ota-onalam ing 
imkoniyati cheklangan bolalarga munosabatlarida muvozanat paydo bo'Iadi, ular 
bolalarini qpnday bo ’lsa. shunday qabul qila boshlaydilar. munosabatlarida iliqlik, 
tushunish juzaga keladi.Im koniyati cheklangan bolaning rivojlanish qonuniyatlari, 
ta'lim va tabiyaning har xil modellari, bolalar shaxsi va hulq-atvorining o 'zig a xos 
xususiyatlaii haqida har tom onlam a m a’lumotga ega bo'lgan oila a'zolari o 'z 
kelajaklarigj ishonch bilan qaray boshlaydilar.
8
. 
Guiuhda olib boriladigan ta ’sirchan ish shakllaridan biri bu treninglardir. 
Psixologik va ta ’limiy treninglar ayniqsa keng tarqalgan. Psixologik trening o'zida 
bir qator irriidividual va guruhli ish shakllarini birlashtiradi ham da yangi psixologik 
m alakalar va ko'nikm alam i shakllantirishga qaratilgan bo'Iadi. Hozirda trening 
dasturlarinhg maqsadlari tobora kengayib borm oqda. treninglar am aliy psixologiya 
sohasi 
chfgaralaridan 
chiqib, ijtim oiy sohada, ta ’lim tizim ida ham keng 
qo'llanmoqfla.
U m untalim m uasasalariga jalb etish bo'y ich a ota-onalar uchun m o'ljallangan 
treninglar avvalam bor oilaviy mikromuhitni boshqarishga, o 'zaro maqbul 
m unosabathm i o'm atishga. muammoli vaziyatlardan to 'g 'ri y o 'l topishga yordam 
beradigan nalaka va ko'nikm alam i rivojlantirishga qaratilgan bo'Iadi. Trening ota- 
onalam ing psixologik-pedagogik ta ’limi bilan bog'liq muammolami hal qilishning 
eng istiqbdli shaklidir. Zero bu muam m oning dolzarbligi so'nggi yillarda ayniqsa 
ortib borrroqda. O 'zlari ham nogiron bo'lgan ota-onalarga nisbatan esa uning 
o'tkirligi yaiada ortadi.
O ta-oialar bilan olib boriladigan guruhli ish shakllari ularga bir-birlari bilan 
tajriba alirashinish, o 'z savollariga muammolari xuddi o'zlarinikiga o'xshagan 
guruhdoshhridan javob olish imkonini beradi. Axborot alm ashinish jarayonida 
peshqadam ik namoyon qilgan ota-onaning faolligi, o'zig a bo'lgan ishonchi yanada 
ortib boradi
D efekbloglam ing va m axsus ijtimoiy pedagoglarning ish tajribalarida guruhli 
ish shakllsri. xususan ota-onalar uchun ta ’lim iy treninglar ijtimoiy-pedagogik 
ta ’sim ing jetakchi texnologiyalari qatoridan o 'rin oladi. Ulam ing samaradorligi chet 
el tajribasich o 'z isbotini topdi.Shunday qilib, defektolog imkoniyati cheklangan bola 
va uning oiasi hayotida katta rol o'ynaydi. O 'z faoliyatida u asosan maslahat berish, 
treninglar f'tkazish, patronaj usullaridan foydalanadi. Bu ish usullari va shakllari 
asosan chd el tajribasidan o'zlashtirilgan. Shuning uchun bizda yaxlit ijtimoiy- 
pedagogik Cxnologiyalar haqida so 'z yuritish hali erta. Ular hozircha shakllanish va 
sinovdan o'tish bosqichidadir.M axsus maktab o'qituvchi va tarbiyachilarini ota -
onalar bilai maktab ham korligida 
ishlashda quyidagi vazifalami shartli ravishda 
ajratish munkin:
- ota- onalarda 
um um ta’lim maktablarida imkoniyati cheklangan bolalam i 
tarbiyalashva o'qitish maqsadlarini to 'g 'ri tushunishni shakllantirish;
- unum ta’lim m aktablarida maktab jam oasi bilan birgalikda Imkoniyati 
cheklangarftolalami har tomonlama rivojlantirish bo'yicha ishlami am alga oshirish;
- uirum ta’lim maktablarida pedagogik faoliyatning turli yo'nalishlari bo'yicha 
bilim lam i onm alashtirish, korreksiya ishi metod va usullari bilan tanishtirish;
108

- um um ta'lim maktablarida oilaviy tarbiya tajribasini o'rganish, uni ota -
onalar o ‘rtasida targ'ib qilish, maktab faoliyatida undan foydalanish.
Yuqoridagi vazifalam i qilishning shartlaridan biri har bir Imkoniyati 
cheklanganbola o'sayotgan oilaning tarkibi, tarbiya xarakteri 
bilan tanishish 
sanaladi, bolalar o'sayotgan oila haqidagi axborot keng qam rovli bo'lishi kerak. 
Odatda. bu axborot bola mehnat ta ’limi m aktabida tarbiyalangan barcha yillar 
mobaynida to'planadi va to'ldirib boriladi. Imkoniyati cheklanganbolaning oiladagi 
tarbiya 
sharoiti 
bilan 
tanishish jarayonida 
maktab 
pedagoglari 
qo'yidagi 
m a’lumotlarga ega bo'lishi zarur:
- oila tarkibi, kattalam ing m ashg'ulot turi, moddiy ta ’minlanganligi, sanitar -
gigiyenik sharoitiar,oilada eshitishda nuqsoni bo'lganbola yoki shaxsning mavjudligi;
- oiladagi m unosabatlar, ota - onaning umumiy madaniy darajasi, bolalarga, 
jum ladan Imkoniyati cheklanganbolaga ota- onasining munosabati;
- bolaning uydagi xulqi va m ashg'ulotlari, sevgan m ashg'ulotlari, oilada 
Imkoniyati cheklanganbola bilan munosabat shakllari, oila a ’zolari tom onidan uning 
faoliyati va xulqiga talablam ing qo'yilishi, kun tartibining bajarilishi, bolaning uy 
m ehnatida ishtiroki;
- ota - onalam ing um um ta’lim va maxsus ishlam ing olib borilishiga 
munosabati, 
mutaxassis maslahatlarini olishi, oilada m ashg'ulaotlam ing tashkil 
qilingani, oila a ’zolarining Imkoniyati cheklanganbola bilan ishlarda ishtiroki, o 'z
pedagogik imkoniyatlarini baholashi, Imkoniyati cheklanganbola bilan ishlar 
samaradaorligini baholashi, uning im koniyatlariga ishonishi;
ota-ona 
Imkoniyati 
cheklanganbola 
tarbiyasida 
duch 
kelayotgan 
qiyinchiliklar xarakteri;
- ota - onalam ing Imkoniyati cheklanganbolaning m aktab ta ’limi va tarbiyasi 
mazmuni, turli yo'nalishlardagi ish metodlari haqida bilimlari, ota - onalam ing 
pedagoglar bilan korreksion - pedagogik ishlarda qatnashish istagi va manfaatdorligi.
Imkoniyati cheklanganbola tarbiyasida oila va m aktab ham korligini qo'yidagi 
yo'nalishlari tasniflanadi: Individual ish yo'nalishlari maktabga ota-ona tashrifi, 
oilaga 
o'qituvchi tashrifi ,o‘qituvchining individual konsultatsiyalari ,ota-ona bilan 
yozishmalami qamrab oladi. Jamoaviy ish yo'nalishlari ota-onalar uchun lektoriylar 
,tematik konsultatsiyalar,ota-onalar uchun kechalar,ochiq eshiklar kuni,konsertlar,ijodiy 
,o'quv ishlar ko'rgazmasi ota-onalar majlislari kabi ish turlarini o'zida jamlaydi.
M axsus maktab faoliyatida ota - onalar bilan ishlashning jam oaviy 
shakllaridan ham foydalaniladi . Bularga um um iy va sin f ota - onalar majlislari, 
lektoriylar, «davra suhbatlari», ota - onalar konferensiyalari, bolalar bilan ishlashda 
tajriba almashish bo'yicha seminarian, guruhda konsultatsiyalar, ochiq eshiklar kuni, 
bolalar ishlari ko'rgazm alari, bayram va ertaliklar, m uassasa va guruh tadbirlarida ota
- onalam ing ishtirokini kiritish mumkin.
Ota - onalar majlisi keng tarqalgan ish shakllaridan biri sanaladi. Majlis 
umumiy maktab yoki 
sin f o'quvchilari 
ota - onalari uchun bo'lishi mumkin. 
Umumiy 
ota - onalar majlislari yiliga 2 - 3 marta, sinfda esa har chorakda 
o'tkaziladi. umumiy majlislarda ota - onalam i maktab ishining mazmuni bilan 
tanishtiriladi, m a’m uriyatning m a’lum vaqt oralig'idagi faoliyat to 'g'risidagi
109

hisoboti, ott - onalar qo'm itasining hisoboti tinglanadi. Ota - onalar uchun qiziqarli 
mavzularda, m asalan «M ehnat faoliyati-Im koniyati cheklanganbolalam i tarbiyalash 
asosi» «Boblarda m ehnat qilish ehtiyojini tarbiyalash», «O 'quvchilam i tarbiyalashda 
m aktab,oilava m ahalla ham korligi», «Bolalam i o 'zig a xos rivojlanishidagi zaiflik va 
nuqsonlam i bartaraf etish yo'llari» kabi m avzularda m a’ruzalar qilinadi. Sinfda ota -
onalar yig'ilishlarida shu sin f ota - onalari uchun dolzarb m asalalar muhokama 
qilinadi. Maxsus maktab pedagog va tarbiyachi ota - onalami bolalar tarbiyasi va 
ta ’limining turli yo'nalishlariga oid ishlar mazmuni bilan qulay va tushunarli tarzda 
tanishtiradi. Bolalam ing oiladagi tarbiyasi haqidagi axborotlar, m asalan, «Bolalar 
uchun kun tartibini tashkil qilish», «Bolalarda m adaniy - gigiyenik ko'nikm alam i 
tarbiyalash* mavzulari bilan chiqadigan tarbiyachilam ing ishtiroki m uhim sanaladi. 
Sinfda ota - onalar m ajlisida pedagoglar ta ’lim ning natijaliligi, turli yo'nalishlardagi 
ish natijalari haqida ota - onalarga m a’lum qiladi. Bolalar bilan ish sam aradorligini 
tavsiflayotib, e ’tibom i qiyinchiliklarga, bola rivojlanishidagi salbiy tomonlarga 
qaratm asdai, balki bolaning imkoniyatlari, uning ta ’limda ilgarilab borishini 
k o'rsatib baish muhim. Bola bilan ishdagi qiyinchiliklam i ota - onalar bilan yakka 
tartibdagi sihbatlarda ochib berish, muhimi ota - onalar bu qiyinchiliklam i bartaraf 
etish uchun nim a qila olishlarini k o'rsatib bergan m a’qul. S inf ota - onalar majlisi 
pedagoglarian jiddiy tayyorgarlikni talab qiladi. Bunda xabam i tayyorlash, 
qo'rgazm afi - illyustrativ m aterialni (tablichkalar, qo'lb o la kitobchalar, didaktik 
o'yinlar, fctosuratlar, rasm lar, bolalam ing ishlari va 
sh.k.) tanlash kata ahamiyat 
kasb etadi. Shuningdek pedagoglar m uhokam a m avzusiga oid ota - onalar uchun 
qulay, tushinarli adabiyotlam i tavsiya qilishlari, uni o'qiganda nim alarga e ’tibom i 
qaratish lorimligini tushuntirishlari zarur. O ta - onalar majlislariga ota - onalar 
ishtirokida tayyorlangan 
bolalam ing ishlari, rasmlari ko'rgazm asini tayyorlash 
m aqsadga nuvofiq. Bolalam i o'qitishning konkret m asalalari ko'p in ch a korreksion 
ishlar bilan bog'liq bo'lib, tematik ota - onalar yig'ilishlarida, davra suhbatlarida, ota
- onalar ichun lektoriylarda m uhokam a qilinadi.O ta - onalar universiteti yoki 
lektoriy oti - onalarni defektologikaning um um iy masalalari bilan m a’muriyat 
tom onidan oldindan tuzilgan reja asosida sistem ali tarzda tanishtirib borish k o'zda 
tutadi. O ta - onalar uchun vrach, m etodist, psixolog, pedagog m a’ruzalari, odatda, 
oyda bir narta o'tkaziladi. Ota - onalar uchun 
umumiy yoki sinfda mavzuli 
konsultatsijalari o'tkazilganda ota - onalar oldindan yozm a ravishda savollarini 
berishi m uakin. Bir mavzu yuzasidan savollar to 'planib qolganiga k o 'ra ota - onalar 
uchun sinfifa konsultatsiyalar m azm uni shakllantiriladi. Umumiy konsultatsiyalarda 
bolalar salcmatligini m uhofaza qilish, o 'z - o 'z ig a hizm at malakalarini shakllantirish 
va ota - m alam i qiziqtirgan boshqa k o'plab m asalalar m uhokam a qilinadi. O ta -
onalar uchrn sinfda konsultatsiyalar shu yoshdagi bola tarbiyasi va ta ’limiga oid 
konkret m aialaga bag'ishlanadi. Pedagoglar axborotlari konkret xarakterga ega, ota -
onalar uchrn tushunarli b o'lishi, nnisollar nam oyishi, turli didaktik vositalar bilan 
to'ld irib bcrilishi lozim. Ota - onalar konferensiyalarini tashkil qilish m uhim va 
foydali ish shakli sanaladi, uning m aqsadi ota - onalam ing oilada farzand tarbiyasi 
tajribasini emmalashtirishdan iborat. Bunday konferensiyalar yilda 1-2 m arotaba 
o'tkaziladi. Ulam i m aktab va ota - onalar qo'm itasi, pedagoglar tayyorlaydi. Bu
110

konferensiyalarda ota - onalar oilada farzand tarbiyasiga oid tajriba alm ashadi, turli 
yo'nalishlar, masalan m ehnatsevarlikni tarbiyalash, oilada bola bilan o'zaro 
munosabatlam i shakilantirish, jism oniy tarbiya bo'yicha ish mazmunini ochib beradi. 
Ota - onalar bilan ish shakllaridan yana biri ochiq eshiklar kuni sanaladi. Bu kunlari 
ota - onalar sinflardagi frontal yoki individual m ashg'ulotlarda qatnashishi, 
bolalam ing sayr davom idagi, kun tartibi vaziyatlarini o 'tkazish chog'idagi muloqoti 
va m ashg'ulotlarini kuzatish, pedagoglar, katta tarbiyachi, m udir bilan uchrashish va 
suhbatlashish imkoniga ega bo'ladi. Shunday qilib, ota - onalar bilan olib 
boriladigan individualjam oaviy ish shakllari maxsus m aktab va ota - onalam i 
ham korligini y o ig a qo'yish, m aktabda , oilada Imkoniyati cheklangano'quvchilam i 
tarbiyalashda samarali natijalarga erishishni k o'zda tutadi. M axsus m aktab m azkur 
y o 'ld an borar ekan , ota - onalam i ham korlikga jalb etish,ota - onalam i pedagogik 
bilim , malakalari darajasini oshirish, m aktab va oilaning um um iy korreksion- 
tarbiyaviy tizimini yaratish im koniga ega bo'ladi

Download 39,59 Mb.