Inklyuziv ta’lim o ’q uv q o ’llanm a

mehr - muruvvat hukm suradi. M ana shunday um um talim m uasasalariga, 
imkoniyati cheklangan bolalami jalb qilishda ota ona faoliyatining samarali 
natijalarga olib keladi.Um um talim inuasasalari imkoniyati cheklangan bolalar 
o 'zaro 
hurmat asosida, bir-birlariga 
g 'am x o 'r, m a’naviy 
boy 
bo'lib 
o'sadilar. M azkur ta ’limda ishtirok etadigan m aktablarda bolaga do'stona 
munosabat muhiti hukm suradi. 
O 'qituvchilar va o'quvchilar orasida 
o 'zaro hurmat va ishonch m unosabatlari o'm atiladi. 
O 'z i aslida maktab 
barcha bolalar uchun quvonch keltiradigan, dunyoning faqat ijobiy eshigini 
ochib beradigan, ulam i yuksak m a’naviyat cho'qqisiga yetaklovchi, shu yo'l 
bilan komil inson b o 'lib voyaga yetishi uchun xizm at qiladigan 
asosiy 
maskandir. Chunki uning asosiy maqsadi va uning yo'lidagi barcha katta va 
kichik vazifalari ham yosh avlodning m a’naviy yetuk, jism onan baquvvat, 
ilmli, axloqli, m ehr-m uruvvatli b o 'lib kamol topishiga qaratilgan. Lekin, ota- 
onalam ing o'qituvchiga, uning shaxsiga nisbatan negativ munosabatlari 
bolalam ing k o 'z oldida sodir b o 'lib , bolalar uchun salbiy ib r a t, salbiy namuna 
bo'lib qolishi, keyinchalik sinfdagi o'quvchilam ing salbiy tabaqalashuviga 
olib kelish holatlari kuzatiladi.Bunday m aktablarda bolalar 
orasida 
boy, 
kam bag'al , kuchli, 
qo'rqoq, yetim, ikkichi, a ’lochi, dangasa, yalqov, jinni, 
cho'loq kabi o 'za ro hurmatsizlikka olib keluvchi m unosabatlar kelib 
chiqishi, bolalam ing oiladagi rnoddiy imkoniyatiga m unosabatlar shakllanishi 
vujudga kelish holati kuzatilmoqda.. 
Imkoniyati cheklangan bola uyda 
tarbiyalanayotgan paytda ham, rivojlanishdagi kam chilik chuqur bo'lgani 
sababli yoki yuzaga kelgan hayotiy vaziyat tufayli u maxsus muassasada 
bo'lgan paytda ham bola tarbiyasida ota-onalam ing tutgan o 'm in i hech narsa 
bosa olmaydi. O 'z farzandining rivojlanishi uchun maqbul shart-sharoitlam i 
yaratishda aql bovar qilm aydigan kuch sarflayotgan ota-onalar oz emas. Biroq 
ularga k o 'p hollarda bilim va m alakalar yetishm aydi, b a’zida esa sohta, hatto 
tasavvurlar halaqit beradi. A .R .M aller va G .V.Sikoto faqat bir qator shartlarga 
rioya qilinsagina 
imkoniyati cheklangan bolalam i um um talim muasasalariga 
jalb qilishda kutilgan darajaga erishish mumkin deb hisoblaydilar. Bular: 
korreksion ishning imkon darajada erta boshlanishi; maqbul oilaviy vaziyat va 
maxsus m uassasalam ing oilalar bilan yaqin aloqasi; rivojlanishi normal 
kechmayotgan bolalam ing real yosh davriga va real imkoniyatlariga hamda 
ulam ing tarbiya maqsadlariga mos keladigan ta ’lim dasturlari va metodlaridan 
foydalanish.
Shunday 
ekan, 
imkoniyati 
cheklangan 
bolalam i 
umumtalim 
muasasalariga jalb qilishda defektolog va oilaning ham korlikdagi faoliyati 
muhim ahamiyat kasb etadi. Biroq bu faoliyat samarali kechishi uchun maxsus 
maktab oilalam i o'zining to ia q o n li ham kori b o'lishida muayyan ishlami 
am alga oshirishi lozim. Bu ishlam ing asosiy m aqsadi imkoniyati cheklangan 
o'quvchilar bilan oila sharoitida korreksion ishlami yaxshiroq y o 'lg a qo'yish, 
korreksion-pedagogik 
ishga ota-onalam i 
to 'g 'ri 
yo'naltirishdan 
iborat. 
M aqsaddan kelib chiqib quyidagi vazifalam i hal qilish ko'zda tutiladi: oilaviy 
m unosabatlam i muvofiqlashtirish;onaning psixologik holatini korreksiyalash:
93

bo lav a ota-ona m unosabatlarini korreksiyalash; bolaning ham jism oniy, ham 
psixdogik imkoniyatlarini adckvat baholashga yordam berish; 
onaga oila 
shardtida bola bilan m ashg'ulotlar o'tkazish uchun m axsus korreksion va 
metasiik usullam i o'rgatish; onaga bolaning shaxsini korreksiyalash uchun 
zarur bo'lgan maxsus tarbiya usullarini o'rgatish. Bu esa mutaxassis 
zim nasiga nafaqat imkoniyati cheklangan o'quvchilam ing ta ’limi, tarbiyasi va 
korrdcsiyasi bilan bog'liq vazifalam i yuklaydi, balki ota-onalar bilan 
hamborlik faoliyatini rejalashtirish, tashkil qilish va am alga oshirish bilan 
b o g 'Iq vazifalam i ham hal qilishni talab etadi. A w a la m bor defektolog 
imkcniyati cheklangan o'quvchilam ing va uning atrofidagilari orasidagi 
vosibchi, shuningdek bolani atrofidagilar bilan bcvosita m uloqotida murabbiy 
sifatida ishtirok etadi. U oilalam i ijtimoiy diagnostikasini o'tkazadi, imkoniyati 
chekhngan o'quvchilam ing tarbiyalash bo'y ich a m uam m olam i hal etuvchi, 
ota-m alarga yordam beruvchi dasturlar tuzadi. Oila va maxsus maktab 
ham torligini am alga oshirishda mutaxassis-defektolog qarshisida aw alam bor, 
ota-m alar bilan ta iim iy ishlam i olib borish talabi turadi. O ta-onaga imkoniyati 
chekhngan farzandining psixologik-jism oniy xususiyatlari, o 'zig a xos ijobiy 
va sdbiy jihatlari, bolaning z a if va kuchli tomonlari haqida m a’lumot berish va 
buntk bolaning kuchli tom onlariga ko'proq e ’tibor qaratish. muhimi bu 
bilirtiardan foydalanish malakalarini 
rivojlantirish bu 
ishning asosiy 
m aznunini tashkil qiladi. Bu faoliyatning asosiy maqsadi onaning imkoniyati 
chekhngan farzandiga nisbatan dunyoqarashini o'zgartirishdan iborat. Otava 
ona 
o 'z bolasiga nisbatan vazifalarini faqat uni boqish, parvarishlash, 
davdfashdagina emas, balki uni ijtimoiy hayotga tayyorlashda ekanini va bu 
vazife m uhim roq ekanini anglab yetishi lozim. Shundagina u tarbiyaning 
ijtirraiy ahamiyatini tushunadi va o 'z kuchini shu vazifaga ham qaratadi. 
N ati^da 
ota-ona 
imkoniyati 
cheklangan 
farzandining 
umumtalim 
m uassalariga jalb qilish bilan bog'liq korreksion ish sohasida ham bilim va 
tajribalari ortib boradi.

Download 39,59 Mb.