mehr - muruvvat hukm suradi. M ana shunday um um talim m uasasalariga,
imkoniyati cheklangan bolalami jalb qilishda ota ona faoliyatining samarali
natijalarga olib keladi.Um um talim inuasasalari imkoniyati cheklangan bolalar
o 'zaro
hurmat asosida, bir-birlariga
g 'am x o 'r, m a’naviy
boy
bo'lib
o'sadilar. M azkur ta ’limda ishtirok etadigan m aktablarda bolaga do'stona
munosabat muhiti hukm suradi.
O 'qituvchilar va o'quvchilar orasida
o 'zaro hurmat va ishonch m unosabatlari o'm atiladi.
O 'z i
aslida maktab
barcha bolalar uchun quvonch keltiradigan, dunyoning faqat ijobiy eshigini
ochib beradigan, ulam i yuksak m a’naviyat cho'qqisiga yetaklovchi, shu yo'l
bilan komil inson b o 'lib voyaga yetishi uchun xizm at qiladigan
asosiy
maskandir. Chunki uning asosiy maqsadi va uning yo'lidagi barcha katta va
kichik vazifalari ham yosh avlodning m a’naviy yetuk, jism onan baquvvat,
ilmli, axloqli, m ehr-m uruvvatli b o 'lib kamol topishiga qaratilgan. Lekin, ota-
onalam ing o'qituvchiga, uning shaxsiga nisbatan negativ munosabatlari
bolalam ing k o 'z oldida sodir b o 'lib , bolalar uchun salbiy ib r a t, salbiy namuna
bo'lib qolishi, keyinchalik sinfdagi o'quvchilam ing salbiy tabaqalashuviga
olib kelish holatlari kuzatiladi.Bunday m aktablarda bolalar
orasida
boy,
kam bag'al , kuchli,
qo'rqoq, yetim, ikkichi, a ’lochi, dangasa, yalqov, jinni,
cho'loq kabi o 'za ro hurmatsizlikka olib keluvchi
m unosabatlar kelib
chiqishi, bolalam ing oiladagi rnoddiy imkoniyatiga m unosabatlar shakllanishi
vujudga kelish holati kuzatilmoqda..
Imkoniyati cheklangan bola uyda
tarbiyalanayotgan paytda ham, rivojlanishdagi kam chilik chuqur bo'lgani
sababli yoki yuzaga kelgan hayotiy vaziyat tufayli u maxsus muassasada
bo'lgan paytda ham bola tarbiyasida ota-onalam ing tutgan o 'm in i hech narsa
bosa olmaydi. O 'z farzandining rivojlanishi uchun maqbul shart-sharoitlam i
yaratishda aql bovar qilm aydigan kuch sarflayotgan ota-onalar oz emas. Biroq
ularga k o 'p hollarda bilim va m alakalar yetishm aydi, b a’zida esa sohta, hatto
tasavvurlar halaqit beradi. A .R .M aller va G .V.Sikoto faqat bir qator shartlarga
rioya qilinsagina
imkoniyati cheklangan bolalam i
um um talim muasasalariga
jalb qilishda kutilgan darajaga erishish mumkin deb hisoblaydilar. Bular:
korreksion ishning imkon darajada erta boshlanishi; maqbul oilaviy vaziyat va
maxsus m uassasalam ing oilalar bilan yaqin aloqasi; rivojlanishi normal
kechmayotgan bolalam ing real yosh davriga va real imkoniyatlariga hamda
ulam ing tarbiya maqsadlariga mos keladigan ta ’lim dasturlari va metodlaridan
foydalanish.
Shunday
ekan,
imkoniyati
cheklangan
bolalam i
umumtalim
muasasalariga jalb qilishda defektolog va oilaning ham korlikdagi faoliyati
muhim ahamiyat kasb etadi. Biroq bu faoliyat samarali kechishi uchun maxsus
maktab oilalam i o'zining to ia q o n li ham kori b o'lishida muayyan ishlami
am alga oshirishi lozim. Bu ishlam ing asosiy m aqsadi imkoniyati cheklangan
o'quvchilar bilan oila sharoitida korreksion ishlami yaxshiroq y o 'lg a qo'yish,
korreksion-pedagogik
ishga ota-onalam i
to 'g 'ri
yo'naltirishdan
iborat.
M aqsaddan kelib chiqib quyidagi vazifalam i hal qilish ko'zda tutiladi:
oilaviy
m unosabatlam i muvofiqlashtirish;onaning psixologik holatini korreksiyalash:
93
bo lav a ota-ona m unosabatlarini korreksiyalash; bolaning ham jism oniy, ham
psixdogik imkoniyatlarini adckvat baholashga yordam berish;
onaga oila
shardtida bola bilan m ashg'ulotlar o'tkazish uchun m axsus korreksion va
metasiik usullam i o'rgatish; onaga bolaning shaxsini korreksiyalash uchun
zarur bo'lgan maxsus tarbiya usullarini o'rgatish. Bu esa mutaxassis
zim nasiga nafaqat imkoniyati cheklangan o'quvchilam ing ta ’limi, tarbiyasi va
korrdcsiyasi bilan bog'liq vazifalam i yuklaydi, balki ota-onalar bilan
hamborlik faoliyatini rejalashtirish, tashkil qilish
va am alga oshirish bilan
b o g 'Iq vazifalam i ham hal qilishni talab etadi. A w a la m bor defektolog
imkcniyati cheklangan o'quvchilam ing va uning atrofidagilari orasidagi
vosibchi, shuningdek bolani atrofidagilar bilan bcvosita m uloqotida murabbiy
sifatida ishtirok etadi. U oilalam i ijtimoiy diagnostikasini o'tkazadi, imkoniyati
chekhngan o'quvchilam ing tarbiyalash bo'y ich a m uam m olam i hal etuvchi,
ota-m alarga yordam beruvchi dasturlar tuzadi. Oila va maxsus maktab
ham torligini am alga oshirishda mutaxassis-defektolog qarshisida aw alam bor,
ota-m alar bilan ta iim iy ishlam i olib borish talabi turadi. O ta-onaga imkoniyati
chekhngan farzandining psixologik-jism oniy xususiyatlari, o 'zig a xos ijobiy
va sdbiy jihatlari, bolaning z a if va kuchli tomonlari haqida m a’lumot berish va
buntk bolaning kuchli tom onlariga ko'proq e ’tibor qaratish. muhimi bu
bilirtiardan
foydalanish malakalarini
rivojlantirish bu
ishning asosiy
m aznunini tashkil qiladi. Bu faoliyatning asosiy maqsadi onaning imkoniyati
chekhngan farzandiga nisbatan dunyoqarashini o'zgartirishdan iborat. Otava
ona
o 'z bolasiga nisbatan vazifalarini faqat uni boqish, parvarishlash,
davdfashdagina emas, balki uni ijtimoiy hayotga tayyorlashda ekanini va bu
vazife m uhim roq ekanini anglab yetishi lozim. Shundagina u tarbiyaning
ijtirraiy ahamiyatini tushunadi va o 'z kuchini shu vazifaga ham qaratadi.
N ati^da
ota-ona
imkoniyati
cheklangan
farzandining
umumtalim
m uassalariga jalb qilish bilan bog'liq korreksion ish sohasida ham bilim va
tajribalari ortib boradi.
