Малофее# H.H. “Развитие системы специального образования в России в

muayyan kasb-hunar egallashga yo'llash, tayyorlash ham da ijtimoiy moslashish 
vazifasi o 'z yechimini topadi. Shu sababli ham bugungi kunda inklyuziv ta ’limni 
rivojlantirish masalasiga jiddiy e 'tib o r qaratish m uhim . Farzandlarim izning 
m a ’naviy ham da jism oniy 
sog'lom , kelajagi buyuk O 'zbekistonning ilg'or 
fuqarosi bo 'lib yetishishlari uchun barcha - jam iyatim iz har bir a ’zosi ham jihat 
b o 'lib harakat qilishi lozim. 
Inklyuziv ta ’limni m uvaffaqiyatli ta’lim
qatnashchilarining hamkorligini am alga oshirishda m axsus maktab o'qituvchi va 
tarbiyachilaridan kasbiy savodxonlik, delikatlik, ham dardlik, izchillik va qat’iyat 
nam oyon qilish talab ctiladi. Ota - onalarning farzand tarbiyasi bilan sistemali 
shug'ullanish, uning ta ’limida qatnash 
istagi k o 'p jihatdan m axsus 
maktab 
pedagoglarining ota - onalar bilan shaxsiy va ish tartibida aloqalam i y o 'lg a qo'y a 
olishi, o 'zining bolalar bilan ishlashi namunasi bilan qiziqtira olishi, turli 
yo'nalishlardagi ish metod va usullarini qulay shaklda tushuntirishi va nam oyish 
etib berishi bilan bog'liq.
Inklyuziv ta'lim ni 
qatnashchilarining ota — onalar bilan maktab 
ham korligida ishlashda quyidagi vazifalam i shartli ravishda ajratish mumkin:
- ota- onalarda 
inklyuziv ta ’limni 
m aqsadlarini to 'g 'r i tushunishni 
shakllantirish;
maktab jam oasi bilan birgalikda 
aloxida yordam ga muxtoj 
bo'lgan 
bolalam i har tom onlam a rivojlantirish bo'y ich a ishlarni am alga oshirish;
- pedagogik faoliyatning turli yo'nalishlari bo'yicha bilim lam i ommalashtirish, 
korreksiya ishi metod va usullari bilan tanishtirish;
- oilaviy tarbiya tajribasini o'rganish, uni ota - onalar o'rtasida ta rg 'ib qilish, 
maxsus maktab faoliyatida undan foydalanish.
Yuqoridagi vazifalam i qilishning shartlaridan biri h a r bir aloxida yordamga 
muxtoj bola o'sayotgan oilaning tarkibi, tarbiya xarakteri bilan tanishish sanaladi, 
bolalar o'sayotgan oila haqidagi axborot keng qamrovli b o'lishi kerak. Odatda, bu 
axborot bola maxsus m aktabida tarbiyalangan barcha yillar m obaynida to'planadi va 
to'ldirib boriladi. Aloxida yordam ga muxtoj bolaning oiladagi 
tarbiya sharoiti 
bilan tanishish jarayonida maxsus maktab pedagoglari qo'yidagi m a’lumotlarga ega 
bo'lishi zarur:
- oila tarkibi, kattalam ing m ashg'ulot turi, m oddiy t a ’minlanganligi, sanitar -
gigienik sharoitlar,oilada aloxida yordamga muxtoj bola yoki shaxsning mavjudligi;
- oiladagi munosabatlar, ota - onaning umumiy m adaniy darajasi. bolalarga, 
jum ladan aloxida yordamga muxtoj bolaga ota- onasining m unosabati;
- bolaning uydagi xulqi va m ashg'ulotlari, sevgan m ashg'ulotlari, oilada 
aloxida yordam ga muxtoj bola bilan munosabat shakllari, oila a ’zolari tomonidan 
uning faoliyati va xulqiga talablam ing qo'yilishi, kun tartibining bajarilishi, bolaning 
uy m ehnatida ishtiroki;
85

- oti - onalam ing um um ta’lim va m axsus ishlam ing olib borilishiga 
m unosabati 
m utaxassis maslahatlarini olishi, oilada m ashg‘ulaotlam ing tashkil 
qilingani, dla a ’zolarining aloxida yordam ga muxtoj bola bilan ishlarda ishtiroki, 
o ‘z pedagogik imkoniyatlarini baholashi, aloxida yordam ga muxtoj bola bilan ishlar 
samaradaoifigini baholashi, uning imkoniyatlariga ishonishi;
- ota-ona 
aloxida yordam ga muxtoj 
bola tarbiyasida duch kelayotgan 
qiyinchilikhr xaraktcri;
- ota - onalam ing aloxida yordam ga muxtoj bolaning m aktab ta ’limi va 
tarbiyasi nrazmuni, turli yo'nalishlardagi ish metodlari haqida bilimlari, ota -
onalam ing pedagoglar bilan korreksion - pedagogik ishlarda qatnashish istagi va 
manfaatdorligi.
Aloxida yordam ga muxtoj 
bola tarbiyasida oila va maktab hamkorligini 
q o'yidagi 
30
‘nalishlari tasniflanadi: Individual ish yo'nalishlari maktabga ota-ona 
tashrifi, oil^ga o'qituvchi tashrifi ,o‘qituvehining individual konsultatsiyalari ,ota-ona 
bilan yozi&malami qamrab oladi. Jamoaviy ish 
yo'nalishlari ota-onaiar uchun 
lektoriylar ,tematik 
konsultatsiyalar,ota-onalar 
uchun 
kechalar,ochiq 
eshiklar 
kuni,konseitlar,ijodiy ,o'quv ishlar ko'rgazmasi ota-onalar majlislari kabi ish turlarini 
o'zida jam ltydi46.
Aloxida ycrdainga muxtoj bola m axsus maktabiga qabul qilinganda pedagoglar 
tom onidan olingan va keyinchalik. ota - onasi bilan tanishganlik sari 
to'ldirib 
boriladigan axborot ish modelini qurish, o 'za ro ham korlik shakl va metodlarini 
tanlash uchin asos bo'ladi. Odatda, aloxida yordam ga muxtoj bolaning ota - onalari 
tarkibi ijtinooiy xarakteristikasiga k o 'ra ham, umumiy madaniy darajasiga k o 'ra ham, 
aloxida yoriam ga muxtoj bolaga munosabati va uning imkoniyatlarini baholashga 
k o 'ra ham jid a xilm a - xil. Shu sababli pedagoglar ota - onalar bilan m uloqot uslubi, 
umumiy isi shakllarini belgilab olishi shart. Pedagoglar tom onidan ish rejasining 
rasm iy bajarilishi em as, balki 
aloxida yordam ga m uxtoj 
bola va uning oilasi 
hayotida cptnashish muhim. Ota - onalam ing umumiy ishda qatnishish istagi 
ko'pincha ilarga qo'yiladigan talablam ing q a t’iyligi bilan em as, balki pedagog va 
tarbiyachilaning o 'z ishiga berilganligi, tarbiyalanuvchilariga muhabbati, aloxida 
yordam ga nuxtoj bolalam i rivojlantirish ishida maksim al natijaga erishishga intilishi 
bilan b o g 'lq . Ayrim aloxida yordam ga muxtoj bolalam ing maktabdagi o'qitish 
natijasida nvojlanishini konkret nam oyish qilish, ulam ing tengdoshlari va begona 
kishilar bihn nutqiy m uloqot im koniyatlari b a’zida 
ota - onalarga m a’ruza va 
tavsiyalardai ko 'ra ko'proq ta ’sir o'tkazishi m um kin.M axsus maktabi faoliyatida 
ota - onalff bilan ishlashning jam oaviy shakllaridan ham foydalaniladi . Bularga 
um um iy v a s in f ota - onalar m ajlislari, lektoriylar, «davra suhbatlari», ota - onalar 
konferensijalari. bolalar bilan ishlashda 
tajriba alm ashish bo'yicha seminarlar,

Download 39,59 Mb.