|
Inshootlarni qurish va ekspluatatsiya
|
| bet | 59/106 | | Sana | 16.05.2024 | | Hajmi | 17,83 Mb. | | #238557 |
Bog'liq 5. AVTOMOBIL YO‘LLARIDAGI SUN’IY1docx10.7-rasm. Kalottani ochish sxemasi:
a – ish boshlash bosqichi; b – keyingi bosqichlar
10.8-rasm: To‘la kesimga ochilgan tonnel sun’iy bo‘shlig‘ining yog‘och qoplamasi sistemasi.
Kalotta kesimi tо‘la ochilgandan sо‘ng qolip (opalubka) qurish va gumbazni betonlashga kirishish mumkin. Agar qabul qilingan tonnel qurish usuli avval devorlarni, sо‘ng gumbazni betonlashni kо‘zda tutgan bо‘lsa, bu holda sun’iy bо‘shliq shtrossa qismida grunt qazish ishlari davom ettiriladi. Bu holda vaqtinchalik mustahkamlash inshooti konstruksiyasi ancha murakkablashadi.
Mustahkamlash inshooti umumiy turg‘unligini bо‘ylama va kо‘ndalang yо‘nalishlarda ta’minlash maqsadida uning barcha asosiy elementlari orasiga о‘yiqlar va skobalar bilan mahkamlanadigan tirgak-roshkanlar 2 о‘rnatiladi.
10.9-rasm. Kalotta uchun arka tipidagi inventar metall qoplama.
Kalottani inventar metall mustahkamlash inshooti (10.9-rasm)ning asosiy elementi – prokladkali ikki shvellerdan tashkil topgan gumbaz yoyi 3 dir. Bu yoy boshmoqlar 7 yordamida ostki yotiq xodalar 8 ga tiraladigan yog‘och ustunlar 5 va tirgaklar 6 bilan ushlab turiladi. Mustahkamlash inshootining bо‘ylama turg‘unligi yoylar orasiga о‘rnatiladigan tirgaklar turkumi bilan ta’minlanadi. Qoqiladigan bо‘ilama taxtalar 4 asosi tepaga qaratib о‘rnatilgan relslardan tayyorlangan qazish yoyi 2 ga tiraladi. Yoyda hosil bо‘ladigan radial bosim maxsus qurilma (nayezdnik)lar 1 yordamida gumbaz yoyiga о‘tkazib yuboriladi. Bu qurilmalar yoy bilan yagona bikr turkum tashkil qiluvchi shveller ramalaridan iboratdir. Bunday inventar mustahkamlash inshooti beton yotqizish uchun eng qulay sharoit yaratadi deyish mumkin.
10.4. Tonnel qurilishida sachratmabeton mustahkamlash inshooti
Sachratmabeton mustahkamlash inshooti tog‘ sun’iy bо‘shliqlarida qolipdan foydalanmasdan quriladi. Sachratmabeton mustahkamlash inshootining qalinligi 5 sm dan 20 sm gacha, ba’zi hollarda qо‘llanilish sharoitiga qarab, undan ham qalinroq bо‘lishi mumkin. Sachratmabeton mustahkamlash inshootini qо‘llashning asosiy shartlari – bu ochilgan grunt massivining turg‘unligi va sachratmabetonning grunt bilan yopishish darajasidir.
Sachratmabeton mustahkamlash inshootlari mustahkamlik koeffitsiyenti f>4 bо‘lgan о‘rtacha turg‘un va barqaror gruntlarda mustaqil ravishda qо‘llaniladi. Barcha hollarda sachratmabetonning grunt bilan yopishish darajasi (28 sutkadan sо‘ng) gruntning uzilish mustahkamligidan kam bо‘lmasligi (bо‘sh va seryoriq grunt uchun) yoki mustahkam qoyatosh tog‘ jinslari uchun 0,5 MPa dan kam bо‘lmasligi kerak. Sachratmabeton mustahkamlash inshootlarini о‘ta bо‘sh gruntlarda qо‘llash tajriba uchastkalarida о‘tkazilgan izlanishlar natijasida asoslanishi lozim.
Sachratmabeton mustahkamlash inshooti tonnel sun’iy bо‘shlig‘i devor va gumbaz qismlarini bir yoki kо‘pqavatli qoplama kо‘rinishida mustahkamlash uchun qо‘llaniladi. Sun’iy bо‘shliq barqarorlik darajasiga qarab sachratmabeton qoplamalar grunt qazilgandan sо‘ng birdaniga yoki ma’lum masofadan sо‘ng yopishtiriladi. Vaqtinchalik mustahkamlash inshootini loyihalashda sachratmabeton qoplama qavatlarining soni aniqlanishi lozim.
Yoriqli yarimqoyatosh va qoyatosh gruntlarda sachratmabeton qoplama montaj ankerlari bilan о‘rnatiladigan 100x100 mm dan kam bо‘lmagan katakli (7 mm qalinlikdagi) metall tо‘rlar bilan birga qо‘llanilishi lozim.
Sachratmabeton sun’iy bо‘shliq yuzasiga siqilgan havo yordamida sement, qum, shag‘al (chaqiq tosh), suv va, odatda, yopishish va qotishni tezlatuvchi qо‘shimchalar sachratib hosil qilinadigan tez qotuvchi, yuqori mustahkamlikka ega betondir. Bog‘lovchi modda sifatida yangi kukunlangan turli portlandsementlar va maxsus, tez qotuvchi sementlardan foydalanish tavsiya etiladi. Sement markasi 400 dan kо‘p bо‘lmasligi kerak. Sementlar atrof-muhit haroratida zarur yopishish va qotish muddatini ta’minlashi kerak.
Agressiv muhit uchun sementni qurilish konstruksiyalarini korroziyadan saqlash talablari bо‘yicha va mavjud meyoriy hujjatlar asosida tanlash lozim. Past harorat sharoitlarida glinozyomli sementlardan foydalanish maqsadga muvofiq.
Chaqiq tosh va shag‘alning kattaligi 25 mm dan oshmasligi kerak. Ularning ashyo mustahkamligi bо‘yicha rusumi betonnikidan 1,5÷2 marta kattaroq bо‘lishi kerak.
Sementning optimal sarfi 1 m3 beton qorishmasiga 250-300 (400 gacha) kg bо‘lib, quyidagi komponentlar nisbati ta’minlanishi lozim:
S : Q : SH = 1 : 2 : 1, S/S = 0,40÷0,45.
Oddiy yopishish muddatiga ega sementlardan foydalanilganda yopishish va qotishni tezlatuvchi qо‘shimchalar sifatida sement massasining 3 dan 10% gacha miqdorda ftorli natriy, xlorli kalsiy, suyuq shisha va boshqa qо‘shimchalar ishlatiladi. Qо‘shimchali sachratmabetonning yopishish muddati quyidagicha bо‘lishi kerak:boshlanishi – 2 minutgacha, oxiri – 10 minut.
Sachratmabeton tarkibini tanlash va sachratmabeton mustahkamlash inshootini hisoblash “Transport tonnellari sun’iy bо‘shliqlarini vaqtinchalik mustahkamlashda ankerlar va sachratmabetondan foydalanish bо‘yicha qо‘llanma” (VSN 126-78) bо‘yicha amalga oshirilishi lozim.
Sachratmabetonning nazariy hisoblangan tarkibi sun’iy bо‘shliq devor va gumbaz qismiga sachratilgan betonning urilib qaytishiga qarab aniqlanishi zarur. Uzilib qaytish miqdori sun’iy bо‘shliq devorlariga sachratilayotganda quruq qorishma massasining 15% idan, gumbaz qismiga sachratilayotganda esa 20% idan oshmasligi lozim.
Sachratmabetonnng mustahkamlik kо‘rsatkichlari asosan sement va tezlatgich qо‘shimchaning faolligiga, suvsement nisbatiga, betonning yopishish va qotish muddatiga, shuningdek, qoplama sachratish sifatiga bog‘liq.
Sachratmabeton mustahkamlash inshooti quyidagi afzalliklarga ega: -qolip kerak emas;
qoplama qurish jarayoni uzluksiz va yuqori darajada mexanizatsiyalashtirilgan;
grunt massividagi yoriqlar katta bosim ta’sirida beton qorishmasi bilan tо‘ldiriladi, natijada qoplama ortiga sement-qum qorishmasi yuborish zarurati yо‘qoladi;
Bundan tashqari, sachratmabeton qorishma uzatish qо‘l bilan boshqariladi, shu sababdan qoplama sifati kо‘p jihatdan operatorning malakasiga bog‘liq.
Tog‘-geologik sharoitlarga qarab sachratmabeton mustahkamlash inshootlarining quyidagi turlari ishlatiladi: izolyatsiyalovchi, tutash, arkali va kombinatsiyalashgan.
Yoriqli qoyatosh va yarimqoyatosh gruntlarda qazilgan, mustahkamlash inshootiga tog‘ bosimi ta’sir qiladigan sun’iy bо‘shliqlarda katta qalinlikdagi (25-30 sm) tutash sachratmabeton mustahkamlash inshootlari qо‘llaniladi. Tо‘g‘ri kо‘rinishga ega tutash mustahkamlash inshooti qalinligi tog‘ bosimiga qarab aniqlanadi. Arkali sachratmabeton mustahkamlash inshooti sun’iy bо‘shliq yuzasiga о‘zgaruvchan kesimli sachratmabeton qoplama sachratish yо‘li bilan hosil qilinadi (10.10-rasm).
|
| |
