J-sinfda integratsiyalangan matematika darsi uchun

Boshlang‘ich maktabda estetik mashg‘ulotlarning 
interaktiv sikli
Jamiyatim izning barcha faoliyat sohalarida tub qayta o ‘zga- 
rishlar b o ‘layotgan bir sharoitda o ‘sib kelayotgan yosh avlodni 
tarbiyalash va rivojlantirish muhim ahamiyat kasb etyapti. Ja- 
miyatni rivojlantirishning o ‘tish bosqichidagi vaziyat insonni mav- 
judligini, mazmunini anglash jarayonlarini, ta ’lim tizimini inson- 
parvarlashtirish zamriyatini keltirib chiqarmoqda. Bu bosqichda 
respublikamizdagi maktab o ‘quvchilarini estetik ta ’lim tarbiya- 
sining qadr-qim m ati o'sib borayotir. Aynan sanoat vositasida in- 
soniyatning m a’naviy tajribasini avloddan avlodga o ‘tkazish aso- 
san amalga oshiriladi. Bu esa avlodlararo aloqani qayta tiklashga 
yordam beradi. Shu narsa ham muhimki, san’at «himoya qiluvchi, 
kamar» rolida ham namoyon bodadiki, bu rol esa bolani zo‘ra- 
vonlik va shafqatsizlik g'oyalar ta ’siridan asraydi. San’at o ‘quvchi- 
larga chor atrofimizdagi dunyoni to ‘la-to ‘kis qiyofasini tasavvur 
etishga yordam beradi, turli xil hayotiy vaziyatlarda to ‘g‘ri qaror 
qabul qilishni osonlashtiradi.
Keyingi vaqtda o ‘quvchilar orasida san’at bo ‘yicha m adani- 
yatning bir qismi sifatida, musiqani o ‘rganish, musiqali folklor, 
xalq amaliy san’atini o ‘rganish bo‘yicha integrallashgan mash- 
g‘ulotlar keng bodishi qonuniy tus oldi. Integrallashgan estetik 
shakl boshlangdch ta ’lim da, san ’at fanlarini integratsiyalashi, 
o ‘quvchilarni san’at predm etlarni o ‘qitishning muqobil tizimi, 
ekanligini ta ’kidlash imkonini beradi.
Integrallashgan kurs quyidagi predm etlarni adabiy o ‘quv, 
tasviriy san’at va m usiqani qam rab olib, ular uchun um um iy 
maqsadlarga ega didaktikaning tam oyillariga to ‘sqinlikqilmaydi, 
san’atning turli shakllarining o ‘ziga xos xususiyatlarini hisobga 
olib saqlab qoladi, o ‘quvchilarni o ‘ziga xos yosh va individual 
xususiyatlarini e ’tiborga oladi, atrofdagi olam go‘zalliklarini to ‘- 
laqonli qabul qilishda, bolalar tom onidan borliqni anglashda o ‘z 
izini qoldiradi.
A. Ushinskiyning so‘zlariga qaraganda, bolalar ranglar, shakl- 
lar va tim sollar bilan tafakkur qilishadi. Ularni boshqacha fikr- 
lashga m ajbur qiluvchi tarbiyachi behuda harakat qiladi, deya 
ta ’kidlaydi.
Integrallashgan estetik kurs Toshkent shahridagi 24-m ak- 
tabning laboratoriya bazasida sinovdan o ‘tkazilgan. M azkur integ-
96

rallashgan kursni um um ta’Iim maktablardagi 1—4-sinf o ‘quv- 
chilari uchun tem atik rejalashtirish haftasiga 1 soatdan iborat 
qilib, o ‘quv yiliga tuziladi. Jadval estetik kursni rejalashtirishning 
aniq tasavvurini beradi (adabiy o‘qish, tasviriy san'at, musiqa). 
1-sinfda (1,4-tizim bo ‘yicha) va 3-sinfda (1—3-tizim bo'yicha).
Bu kursda crzak predm et b o ‘lib, badiiy 
o 'q ish , musiqa 
bilan tasviriy san’at o'zaro bir-birini to ‘ldiradigan darsning o ‘quv 
m ateriali hisoblanadi. Uch yagona didaktik m aqsadni — ta ’li- 
miy, rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi m aqsadlarni amalga oshi- 
rishni kuchaytirishda badiiy o ‘qishning tasviriy san ’at va musiqa 
bilan uyg‘unlashgan o ‘quv m ateriali ekanligi katta aham iyatga 
ega.
Estetik kursga shoirlarning rassom, bastakorlarning o ‘z maz- 
muniga ko‘ra, bir-biriga yaqin va m antiqiy o ‘zaro bog’langan 
taniqli xrestomatik asarlari kiritilgan. Lekin bunga boshlang‘ich 
sinf o ’quvchilarining yosh xususiyatlarini hisobga oluvchi das- 
turdan tashqari asarlari kiritilganki, bular bolalarni bilish fao- 
liyatini kuzatishga va bilimlarini kengaytirishga imkon beradi. 
Bundan tashqari badiiy asarlar, matnlarni tabiatga bog‘liq holda 
mavsumni o'zgarishlarini hisobga olib tanlanadi.
Bu o ‘quvchilarga atrofni o'rab turuvchi borliq to‘g‘risidagi ku- 
zatish va tasavvurlarni, o ‘rganilayotgan adabiyotlarni, borliq 
to ‘g‘risidagi tasavvurlar bilan jonli va samarali taqsimlashga yor- 
dam beradi. Shuningdek, ular qo’shimcha illustrativ material si- 
fatida xizmat qiladi.
A. Barto.

Download 4,78 Mb.