— Televizor so‘zi nimani bildiryapti? (Narsani.)
— Ikkinchi so‘zni o ‘qing. (Bola.)
— Bola so‘ziga qanday so‘roq beriladi? (Kim?)
— Kim? so ‘rog‘iga javob b o ‘lgan so ‘z nim ani bildiradi?
(Shaxsni.)
So'zlar doskaga nam unada ko‘rsatilganidek, shaxs va narsa-
larga ajratib yozib boriladi. Mashqda berilgan boshqa so‘zlar bilan
ham shunday savol-javob o'tkaziladi. Javoblar umumlashtiriladi.
Narsa va shaxsni bildirib, к i m ? yoki n i m a ? so‘rog‘iga javob
b o ‘lgan so‘zlar ot deyiladi. 0 ‘quvchilar
bu qoidani darslikdan
o ‘qiydilar, doskaga yozilganlarni ko‘chiradilar.
Namuna: shaxslar, kim? bola,...
Narsalar: nima? kitob,...
3. Didaktik о yin.
0 ‘quvchilar o'rinlaridan turadilar. Koptokcha
bilan zanjirli so‘z o ‘yini o ‘tkaziladi: o ‘quvchi «kim?» yoki «nima?»
so‘rog‘iga javob b o ‘lgan biron so‘zni aytib, koptokni o ‘rtog‘iga
irg‘itadi, o ‘rtog‘i koptokni ilib oladi va aytilgan so‘zning oxirgi
harfi bilan boshlanuvchi so‘z aytib, koptokni boshqa o ‘rtog‘iga
irg‘itadi. (Masalan, o ‘qituvchi—ilon—nok—kosib—bola—anor...),
0 ‘yin shunday davom etadi.
4. Darslik bilan ishlash.
191-mashqdagi so'zlar o ‘qiladi. Ular
qaysi so‘z turkumiga kirishi aniqlanadi. Har bir guruhdagi so‘zlarga
o ‘quvchilar yana ikkitadan so‘z qo'shadilar.
Mashq og'zaki bajariladi. H ar bir guruhdagi so‘zlar
tahlil
qilinadi.
— Birinchi qatordagi so‘zlarni o ‘qing: cho‘pon, bo‘yoqchi.
— Bu so‘zlar qanday so'roqqa javob bo'ladi? (Kim? so‘rog‘iga
javob b o iad i.)
— Yana ikkita kim? so‘rog‘iga javob bo ‘lgan so‘zlardan ayting.
(D uradgor, surnaychi.)
— Bu so‘zlar qaysi so‘roqqa javob bo‘ladi? (Bular ham kim?
so‘rog‘iga javob bo ‘lyapti.)
— Kim? so‘rog‘iga javob bo‘lgan so‘zlar nim ani bildiradi?
(Shaxsni bildiradi.)
— Shaxsni bildirgan so‘zlar qaysi so‘z turkumiga kiradi? (Otga.)
— Ikkinchi qatordagi so‘zlami o ‘qing. (Paxta, bug‘doy.)
— Bu so'zlar qanday so‘roqqa javob bo'ladi? (Nima? so‘rog‘iga
javob bo'ladi).
— Paxta, bug'doy nimani anglatyapti? ( 0 ‘simliklarni.)
1 5 3
— Nima? so'rogriga javob bo'lgan o ‘simlik nomlaridan ikkita
ayting. (N o ‘xat, lavlagi.)
— Bu so'zlar qanday so‘roqqa javob bo‘ladi? (Nima? so‘rog‘iga.)
— Bular nimani bildiryapti? (Narsani.)
— N arsani bildirgan so‘zlar qaysi so'z turkum iga kiradi?
(Ot so‘z turkumiga kiradi.)
— 3, 4, 5-qatordagi so‘zlar ham xuddi shunday tahlil qilinib,
uchinchi qatorda hayvonlar, to'rtinchi
qatorda qushlar, beshinchi
qatorda ish qurollariga tegishli so‘zlar berilgani, ular ham nima?
so'rog'iga javob bo ‘lishini o'quvchilar bilib oladilar. 0 ‘qituvchi
javoblarni umumlashtiradi. Shaxslarni bildirgan otlar kirn?, o ‘sim-
lik, hayvonlar, qushlar, ish qurollarini bildirgan otlar nima?
so‘rog‘iga javob bo‘ladi.
5. Husnixat mashqlari.
Doskaga 8 ta narsaning rasmi qo'yiladi. Rasmlar o ‘quvchilar
bilan birgalikda kuzatib chiqiladi. O 'quvchilarga
ularning nom -
lari ayttiriladi. Bular kundalik hayotda, ro ‘zg‘orda ishlatilishi
aniqlanadi. Sohigra rasmlar doskadan olib qo ‘yilib, o'quvchilar
navbat bilan doskaga chiqib, rasmdagi
narsalaming nomini yoza-
dilar: qalam, tulki, daftar, kosa, ayiq, piyola, chizgich, qoshiq.
Bu so‘zlar guruhlarga ajratiladi.
— Qaysi so'zlar o'quv qurollariga kiradi? (Qalam, daftar, chizg‘ich.)
— Qaysi so‘zlar idishlarga kiradi? (Kosa, piyola, qoshiq.)
— Qolgan so‘zlarni ayting. (Tulki, ayiq.)
— Bular nimalarga kiradi? (Yovvoyi hayvonlarga kiradi.)
— Bu so‘zlarga qanday so'roq beriladi? (Nima?)
0 ‘qituvchi so‘zlarni guruhlarga ajratib yozib boradi.
