202
Investitsiya faoliyatini tartibga solish va rag’batlantirishdagi xalqaro
tajribalami hisobga olish, chet el investorlariga investitsiyalashning barcha
turlari va shakllarida milliy tartibotni berish yanada
qulay investitsiya muhitini
yaratadi va chet el investitsiyalarining kirib kelishini tezlashtiradi.
Jahondagi ko’pgina mamlakatlarda soliqlarning investitsiya faoliyatini
rag’batlantirishga qaratilgan tartibga solish funktsiyasidan samarali foydalaniladi.
Masalan, Yaponiya, Tayvan, Koreyada o’tish davrida
soliq protektsionizmidan
unumli foydalanilgan. AQShda “buyuk depressiya”ni bartaraf etish davrida ham
xuddi shunday bo’lgan.
Masalan, Yaponiyada, sanoat kompaniyalari ilg’or
texnika va texnologiyaga
qilingan investitsiyalarning 7 foiziga teng miqdorda foyda solig’ini qisqartirish
huquqiga
ega.
Kanadada
bunday
chegirma
ilg’or
texnikaga
qilingan
investitsiyalarning 7 dan 20 foizigacha miqdorini tashkil qiladi.
Soliq krediti ko’rinishidagi imtiyozlar tadbirkorlikning ilmiy-tadqiqot va tajriba-
konstruktorlik ishlanmalar (ITTKI) xarajatlariga tatbiqan ham keng qo’llaniladi. Bir
qator mamlakatlarda soliq krediti kompaniyalarning foyda solig’idan bu
kompaniyalarning o’tgan yil yoki bazis davr uchun o’rtacha yillik me’yorlarga
nisbatan ITTKI xarajatlari o’sishining muayyan hissasini chegirish ko’rinishida amal
qiladi (AQSh da — 20 foiz, Frantsiyada — 50 foiz, Yaponiyada — 20 foiz, Kanadada
100 foiz va undan yuqori).
l-jadvalda keltirilgan ma’lumotlar tahlili shuni ko’rsatadiki, korxonalardan
olinadigan foyda solig'i stavkalari ayrim davlatlarda birmuncha yuqori (AQSH,
Belgiya,
Ispaniya, Buyuk Britaniya, Norvegiya) va ayrimlarida esa pastroqdir
(Germaniya, Braziliya, Turkiya, Lyuksemburg).
203
1-jadva1 Dunyoning ayrim davlatlarida korxonalardan olinadigan foyda va
jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig'i stavkalari
67
Davlatlar
